“Omdat de opwarming van de aarde nog veel meer mensen zal ontwortelen – ook degenen die de alarmerende voorspellingen afdoen als fictie – zal er een groot beroep worden gedaan op ons incasseringsvermogen”, schrijft Adriaan van Dis. “Zet de koffers maar klaar.”
Die koffers spelen een belangrijke rol in het verhaal. De hoofdpersonen in het boek worden allemaal gedwongen op de vlucht te slaan, voor overstromingen, dictators, voor elkaar. Maar waarheen kan je gaan als een orkaan de boel doet overstromen? Van Dis concentreert zich op de sociale gevolgen van klimaatproblemen, op de onderlinge spanning die onmiddellijk de kop opsteekt als alles fout gaat. De zwakkeren worden geofferd. (“We zijn geen ziekenbroeders”, roepen de soldaten die orde op zaken komen stellen als half Nederland is overstroomd. “Ons land is geen gesticht. Opruimen die handel.”)
Jákob Hemmelbahn, zoon van Hongaarse vluchtelingen, ziet het gebeuren. Hij vindt het mensonwaardig en wil er tegenin gaan. Maar praten is riskant. “Er is een huiver in mijn pen gekropen en al jaag ik hem elke dag weg, mijn mond is óók een beetje bang geworden.”
“Bekaf van beheersing” besluit hij de slachtoffers zelf aan het woord te laten. Dit leidt tot kwetsbare portretten, tot pareltjes van onmacht, woede en verdriet. Een priester, een hoer, een buurman en een kunstenaar, ze zijn allemaal ontworteld en ze komen allen aan het woord. Ook de vluchtelingen uit het Oostblok, die geen Nederlands beheersen, in een situatie die aan elke taal ontsnapt.
“‘Hoeveel talen spreekt u wel niet?’ vroeg Meryem.
‘Zes, zeven,’ zei Jákob zacht.
‘U zou een geweldige spion zijn.’ Ze lachte, haar tanden vlekten van de lippenstift.
Jákob legde haar omstandig uit hoeveel moderne talen je vroeger op school moest leren.
Meryem onderbrak hem: ‘Maar spreekt u ook de taal van deze tijd?‘“
Adriaan van Dis zoekt naar de juiste woorden. Hij speelt met ritme en met vorm, in wat hij zelf noemt “een bitter vrolijke vertelling”. Daarbij houdt hij ons – heel serieus – een spiegel voor.
Waar gaat het heen, met Nederland? Juist nu de avondklok werd ingesteld in de strijd tegen corona, kunnen wij niet ontkennen dat rampen tot inperking van vrijheid leiden.
En ook klimaatverandering leidt tot ontwrichting.
Vooral als wij daar niets aan doen.
KLIFI, woede in de Republiek Nederland. Adriaan van Dis. Uitgeverij Atlas Contact, 2021. ISBN 9789025470869. 208 bladzijden, € 21,99.
Cal Flyn vertelt een verhaal van veerkracht: hoezeer de mensheid haar stempel ook heeft gedrukt op de aarde, de natuur herovert het terrein zodra de laatste mens vertrokken is. Flyn reist langs plekken die om diverse redenen – armoede, oorlog, natuurrampen, kernrampen – door de mens zijn verlaten, en doet verslag van hoe de natuur haar plaats weer inneemt tussen de ruïnes van onze beschaving. Ter illustratie: kijk naar pagina’s 2 en 3 van dit blad.
Verlaten oorden. Cal Flyn. Atlas Contact, april 2021. ISBN 9789045043036. 304 pagina’s, paperback. Prijs: € 22,99
Jagen en verzamelen is tegenwoordig wel heel gemakkelijk geworden, zeker met een bonuskaart. Van ‘wild’ voedsel kun je niet meer echt spreken. Gina Rae La Cerva opent de jacht op ‘wild’ langs vogelnestsoep uit Borneo en Zweeds elandenvlees tegen liefdesverdriet. Hoe is ons eetpatroon veranderd sinds de steentijd en wat kun je nog koken volgens tradities uit de wildernis?
Eten uit de natuur. Gina Rae La Cerva. De Arbeiderspers, juni 2021. ISBN 9789029540261. 320 pagina’s, paperback. Prijs: € 24,50
Iedere Maand van de Filosofie verschijnt ook een filosofisch kinderboek in het thema. Dit jaar over een wel heel bijzondere boom, door Bibi Dumon Tak (what’s in a name). De geliefde zomereik op de middenberm van de A58 bij Ulvenhout staat daar al 180 jaar. Maar nu moet de eik worden gekapt, zodat er nog meer auto’s langs kunnen razen. De eik doet zijn verhaal aan zijn vriend de gaai.
De eik was hier. Bibi Dumon Tak. Illustraties: Marije Tolman. Singel Uitgeverijen, april 2021. ISBN 9789045125329.
Recente reacties