Down To Earth Magazine

Milieu | Mensen | Meningen

Logo Down To Earth

Zoek op de site

  • Home
  • Onderwerpen
    • Uitgelicht
    • Energie & klimaat
    • Landbouw & voedsel
    • Mobiliteit
    • Bossen
    • Economie
    • Mensenrechten
  • Rubrieken
    • Interview
    • De Activist
    • Opinie
    • Boeken en films
    • Consument
    • Recept
    • Columns
  • Magazines
  • Nieuwsbrief
  • Over ons
Home > Mensenrechten > Blog over de wob: De voorlopige voorzieningenrechter “Welke oplossing heeft u voor ogen?”

Blog over de wob: De voorlopige voorzieningenrechter “Welke oplossing heeft u voor ogen?”

Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder | 27 mei 2019 | Reageer

Na het verstrijken van de wettelijke termijn wacht het Platform Authentieke Journalistiek nog altijd op documenten van het Ministerie van Financiën. Wat nu? Deel 5 van een serie over de Wet openbaarheid bestuur (Wob).

totaal aantal views: 452; 1 views vandaag

Sinds de zomer van 2017 probeert Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) antwoord te krijgen op een ogenschijnlijk simpele vraag: wat doet de Nederlandse overheid om het Nederlandse bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? Op zoek naar het antwoord diende PAJ verzoeken in met behulp van de Wet openbaarheid bestuur, bij het Ministerie van Financiën, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandsche Bank.

Een jaar later zijn nog steeds niet alle documenten binnen en stapt PAJ naar de rechter. Hoe heeft het zover kunnen komen?  In deze serie nemen we je mee in het verhaal van drie journalisten en hun juridisch adviseur die zich ondanks voortdurende tegenwerking blijven hardmaken voor het recht op informatie.

In de vorige blog kon je lezen hoe we met behulp van de Wet openbaarheid bestuur (Wob) een verzoek indienden bij het Ministerie van Financiën: we wilden alle documenten inzien over exportkredietverzekeringen (EKV) waarmee Nederlandse bedrijven hun projecten in Mozambique willen verzekeren. Met deze documenten kunnen we controleren of de Nederlandse belastingbetaler garant heeft gestaan voor de gasprojecten van Shell. Maar veel verder dan ons verzoek kwamen we niet. Het ministerie gaf aan dat het politiek nogal gevoelig ligt. Tegen alle afspraken in besluit het ministerie om nog eens acht extra maanden te nemen om het verzoek te behandelen.  We besluiten om naar de rechter te stappen.

Een tweede en derde kans

Voor je de gang naar de rechter maakt, moet je kunnen aantonen dat je het bestuursorgaan in kwestie de kans hebt gegeven om haar fouten te herstellen. We sturen het Ministerie van Financiën daarom na hun laatste e-mail geen inhoudelijke reactie, maar een sommatie – een aanmaning. We geven het ministerie nog vier weken de tijd om haar standpunt in lijn te brengen met het bestuursrecht en de redelijkheid. Geen of onvoldoende reactie zal leiden tot, zoals dat zo mooi heet, het inzetten van rechtsmiddelen.

Onze vraag aan de rechter: leg het ministerie een bindend tijdspad op voor de nog openstaande beslissingen.

Het ministerie doet  of haar neus bloedt en gaat ongehinderd door op het door hun uitgestippelde tijdspad. Op 12 januari, 165 dagen na het indienen van ons verzoek, ontvangen we het eerste deelbesluit. Als we twee weken later wederom een deelbesluit ontvangen, zonder dat er ook maar een woord gerept wordt over onze aanmaning, besluiten we om woord bij daad te voegen. Op zes maart sturen we het ministerie een bezwaar wegens niet tijdig beslissen (in juridisch jargon: fictieve weigering) op ons Wob-verzoek.

Dit lijkt de juridische ambtenaar eindelijk wakker te schudden. De volgende dag laat het ministerie weten de vertraging ernstig te betreuren, maar:‘een beroep tegen het uitblijven van een besluit zal naar verwachting echter niet wezenlijk bijdragen aan een versnelde afhandeling van uw Wob-verzoek.’

Ondanks deze waarschuwing, kiezen we voor de voorzieningenrechter. Deze kan worden aangeschreven als er al een bezwaar- of beroepsprocedure loopt, maar er sprake is van een spoedeisende situatie. De rechter kan in deze gevallen een voorlopige beslissing nemen. Onze voornaamste vraag aan de rechter: leg het ministerie een bindend tijdspad op voor de nog openstaande beslissingen.

Lopende projecten

Er verschijnen in maart en april nog twee deelbesluiten. Maar met nog een maand te gaan voor onze rechtszaak is er nog geen besluit genomen over de drie laatste projecten. En laten dit nou net de meest gevoelige dossiers zijn. Het zijn twee projecten van aannemers ten behoeve van ‘een Nederlandse oliemaatschappij’. Het is aannemelijk dat het om Shell of, waarschijnlijker, toeleveranciers van Shell gaat. Ook is er nog geen besluit genomen over de exportkredietaanvraag van ‘een scheepsbouwer en een bank’ in Nederland voor het leveren van patrouillevaartuigen aan de Mozambikaanse overheid.

Wekenlangs horen we niks van het ministerie, maar op drie mei, slechts één week voor de rechtszaak, komt het opeens op de proppen met een gecombineerd besluit voor de laatste drie projecten. Er zijn daarvoor meer dan 1400 documenten geïdentificeerd. Maar het ministerie heeft besloten om alles integraal te weigeren. Dit omdat de aanvragen voor deze projecten nog bij het ministerie in behandeling zouden zijn.

Inhoudelijk houdt dit argument geen steek: zo heeft het ministerie in haar eerdere deelbesluiten wél informatie vrijgegeven over nog lopende projecten. Maar de juridische basis van onze rechtsgang wordt hiermee direct ontkracht. Nu er een beslissing is genomen over alle besluiten, waar kan de rechter dan nog überhaupt nog een voorlopige voorziening over treffen? Dit kan namelijk alleen in nog lopende procedures. Nu de procedure is ‘afgerond’ kunnen we enkel in bezwaar bij – jawel – het Ministerie van Financiën zelf.

Beroepsbelemmering

Terwijl ik mijn hoofd breek over dit dilemma, hijs ik me een week later in mijn goedkope grijze pak dat vrienden hebben bestempeld als het ‘triple B’ pak: goed voor bruiloften, begrafenissen en  bestuursrecht. Het is nu aan ons om de rechter te overtuigen dat het integraal weigeren van 1400 documenten niet kan worden opgevat als een volwaardig uitvoeren van de Wob.

Maar al tijdens de zitting blijkt het besluit van het ministerie haar vruchten af te werpen. De rechter spreekt het ministerie streng aan op het feit dat zij hun afspraken niet zijn nagekomen, maar laat ons weten in een lastig parket te zitten omdat de procedure inmiddels is afgerond: “Welke oplossing heeft u voor ogen?”

We hopen dat de rechter het bezwaar zelf wil behandelen of zal eisen dat het ministerie een externe bezwaarcommissie deze zaak laat behandelen. In haar slotwoord verzekert het ministerie de rechter echter dat haar gebruikelijke interne bezwaarscommissie deze zaak objectief en eerlijk zal behandelen.

Het optreden van het ministerie zorgt er voor dat journalisten de Wob niet langer kunnen gebruiken om de overheid te controleren.

Dan vraagt de rechter mij om het laatste woord. Al onze juridische argumenten zijn aan bod gekomen, dus maak ik het persoonlijk. Ik vertel de rechter hoe zwaar deze procedures wegen op een klein team. Dat we altijd rekening houden met de nodige vertraging binnen Wob-procedures, maar dat ik aan mijn opdrachtgevers niet kan verkopen dat ik bijna driekwart jaar later nog moet strijden voor een primaire beslissing. Ik stel ook dat dit in directe strijd is met het voornemen van het kabinet om onderzoeksjournalistiek te stimuleren:

“Het zou het ministerie sieren als zij hier navolging aan zouden geven, door in ieder geval Wob-procedures in de wettelijke gestelde termen uit te voeren. Want haar huidige optreden zorgt er enkel voor dat journalisten de Wob niet langer kunnen gebruiken om de overheid te controleren. En kan dan ook enkel samen worden gevat met één woord: beroepsbelemmering.”

Ongeveer af

Wie aan het eind van deze reconstructie hoopte op een goed einde, leeft – in de woorden van het ministerie – helaas in de ideale wereld. De rechter besloot om het ministerie toch nog een kans te geven: ze mogen intern het bezwaar behandelen op de beslissing om 1400 documenten te weigeren. En volledig in de lijn der verwachting keurde het Ministerie van Financiën haar eigen vlees goed: alle documenten van de laatste projecten worden alsnog geweigerd.

Maar niet zonder nog dit te melden: ‘Overigens is uit verdere naspeuring gebleken dat het bij de laatste drie projecten niet om ongeveer 1.400 documenten gaat, zoals in het besluit van 26 april 2018 staat, maar ongeveer 5.000.’

Zal de volgende rechter net zo verheugd zijn als wij dat het ministerie na anderhalf jaar de zoekslag ‘ongeveer’ af heeft?

Nieuwsbrief

Hoe vaak wil je mail van ons ontvangen?

Categorie: Gas, Mensenrechten Tags: gas, onderzoeksjournalistiek, Mozambique, onderzoeksproject gas in Mozambique, wobblog

Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder

Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder

Schrijver

  • Volg Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder op Twitter @paj_press
  • Website van Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunderauthentiekejournalistiek.org
  • Alle artikelen van Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder op Down To Earth Magazine

Geef een reactie Antwoord annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Gerelateerde berichten

Opinie

Wobblog 6: Weigergronden – Hoezo is de mogelijke inzet van kinderarbeid en slavernij bedrijfsgevoelige informatie?

Sinds de zomer van 2017 probeert Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) antwoord te krijgen op een ogenschijnlijk simpele vraag: wat doet de Nederlandse overheid om het Nederlandse bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? Op zoek naar het antwoord diende PAJ Wob-verzoeken in bij het Ministerie van Financiën, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandsche Bank.
Economie, Gas

Hulp aan Mozambique betekent vooral kansen voor BV Nederland

Honderden Mozambikanen kwamen vorige maand om door tropische cyclonen en de overstromingen die erop volgden. Fatsoenlijke kustbescherming en drainage ontbrak. Nederland ontwierp in 2012 een masterplan voor de overstroomde havenstad Beira. Dat was ontwikkelingssamenwerking nieuwe stijl: hulp door handel. Kun je kustbescherming wel overlaten aan de markt?
Energie & klimaat, Gas

Gaswinning in Groningen – ‘Alle hulp is welkom’

Heel Nederland beseft intussen welk onrecht Groningers met de gasbevingen wordt aangedaan. Dat besef kwam niet vanzelf. Groningse gedupeerden en actiegroepen zetten zich al jaren in voor het dichtdraaien van de Groninger gaskraan. Sinds drie jaar strijdt Milieudefensie met de Groningers mee, maar de belangen komen niet altijd overeen.
Bossen, Mensenrechten, Natuurbeschermers

Oslan Purba strijdt tegen palmolie in Indonesië: “Zo gaat dat in ons land”

Voor onze smeuïge pindakaas en zachte zeep wordt in Liberia, Indonesië en Oeganda het regenwoud gekapt. Activisten uit deze landen waren in Nederland om banken aan te spreken op hun betrokkenheid en te vertellen over hun werk. Oslan Purba van WALHI: “We zijn continu waakzaam. Alles wat je doet kan gevolgen hebben voor je eigen veiligheid.”
Milieudefensie

Down to Earth is het platform voor groene journalistiek en opinie. Een initiatief van Milieudefensie.

Meest gelezen

  • “We leven in een tijd van wetenschap op bestelling”
  • Het milieu van monsieur Hulot
  • Multifunctionele kip
  • Caring vets: René van der Luer
  • Onder Vuur: Wakker Dier vs. zuivelbedrijf Den Eelder
  • Aardappels Anders: de zilte aardappels van Marc van…
  • Vijftig jaar met de voeten in de modder
  • Tien tips voor het aanleggen van een voedselbos
  • 6 manieren om je vitamine D op peil te houden in de…

Recente reacties

  • Sophia op 6 manieren om je vitamine D op peil te houden in de donkere maanden
  • M.M. van Zwam op De comeback van de nachttrein
  • Marlies op De comeback van de nachttrein
  • Brenda op De comeback van de nachttrein
  • Marcel op De comeback van de nachttrein
  • Maria ten Hoeve op De Ceuvel: cleantech op vervuilde grond
  • Maria ten Hoeve op De stad is een goudmijn met urban mining

Lees ons papieren magazine

Lees — Down to Earth 56

Contact

Redactieadres:
Nieuwe Looiersstraat 31
1017 VA Amsterdam
Tel: 020-5507433
redactie@downtoearthmagazine.nl

Over ons

  • Over ons
  • Auteurs
  • Nieuwsbrief
  • Blijf op de hoogte
  • Disclaimer
  • Privacy en cookies

Volg ons

We gebruiken diverse soorten cookies op deze website.

Bekijk welke cookies en zet ze aan of uit via de cookie-instellingen op deze site.

Down To Earth Magazine
Met de hulp van  GDPR Cookie Compliance
Privacy Overview

Wij gebruiken cookies zodat we ervoor kunnen zorgen dat de site goed voor je werkt en dat we je kunnen bieden wat je interessant vindt. Cookie-informatie wordt opgeslagen in je browser, bijvoorbeeld zodat de website herkent wanneer je ons opnieuw bezoekt. Ook helpt het ons als redactie om te begrijpen wat je op onze website het meest waardeert.

Je kunt je cookiesettings aanpassen in de tabs aan de linkerzijde.

Noodzakelijke cookies

Zonder deze cookies kunnen we je voorkeuren niet opslaan.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Cookies voor analytics

Op deze website gebruiken we Google Analytics om bezoekersstatistieken bij te houden. We laten geen IP-adressen opslaan en hebben de gegevens zoveel mogelijk geanonimiseerd.

Dankzij deze gegevens kunnen we de website beter maken.

We kunnen geen cookies plaatsen. Zonder cookies kunnen we je voorkeuren niet opslaan.