Down To Earth Magazine

Milieu | Mensen | Meningen

Logo Down To Earth

Zoek op de site

  • Home
  • Onderwerpen
    • Uitgelicht
    • Energie & klimaat
    • Landbouw & voedsel
    • Mobiliteit
    • Bossen
    • Economie
    • Mensenrechten
  • Rubrieken
    • Interview
    • De Activist
    • Opinie
    • Boeken en films
    • Consument
    • Recept
    • Columns
  • Magazines
  • Nieuwsbrief
  • Over ons
Home > Energie & klimaat > Gas > Blog over de Wob: “Welke journalist heeft dan ook zoveel vertrouwen in de overheid dat hij op vakantie durft te gaan?”

Blog over de Wob: “Welke journalist heeft dan ook zoveel vertrouwen in de overheid dat hij op vakantie durft te gaan?”

Bas van Beek, Jilles Mast, Marianna Takou en Alexander Beunder | 2 oktober 2018 | Reageer

Platform Authenthieke Journalistiek is op zoek naar het antwoord op de vraag: wat doet de Nederlandse overheid om het Nederlandse bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? In deel 2 van deze serie: het concretiseringsgesprek.

totaal aantal views: 563; 1 views vandaag
Beeld: Max Pixel

“Bas, ik hoop dat je dit past leest zodra je terug bent van een heerlijke vakantie.”

Hoofdschuddend staar ik naar de openingszin van de e-mail, geschreven door onze vaste perswoordvoerder bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij zoekt een datum voor een zogenaamd concretiseringsgesprek. Het ministerie wil een gesprek om te zien of ons Wobverzoek ingeperkt kan worden. In onze ervaring komt zo’n concretiseringsgesprek er pas na een aantal weken. We zijn tenslotte al vier keer eerder bij BuZa op gesprek geweest. Nu laat het ministerie echter al na drie dagen weten dat ze het verzoek niet in behandeling nemen voordat dit gesprek heeft plaatsgevonden.

Als je politiek gevoelige dossiers aan het Wobben bent, behoor je thuis te blijven

Maar ik ben, denkend dat ik alle tijd had, op vakantie gegaan. En daarom staat het verzoek ruim een maand stil. Terwijl ik vlug een reeks aan data intik, trilt mijn telefoon. Het is een bericht van onze juridische adviseur Roger Vleugels: ‘Welke journalist heeft dan ook zoveel vertrouwen in de overheid dat hij op vakantie durft te gaan?’ Het is duidelijk: als je politiek gevoelige dossiers aan het Wobben bent, behoor je thuis te blijven.

Cursussen

Concretiseringsgesprekken bestaan dankzij een methode die bekend staat als de ‘informele aanpak’. Nederlandse ambtenaren worden getrained in hun omgang met de Wob door onder andere Bureau Landsadvocaten en het Instituut van Maatschappelijke Innovatie.

De overheid presenteert het concretiseringsgeprek als een manier om ‘onnodige bureaucratie en onwenselijke interactie tussen burgers en bestuursorganen te voorkomen’, door middel van ‘actief luisteren, met een open, eerlijke houding’.[link]1 2. Bij ons komt dat meestal neer op een ambtenaar aan de lijn die het verzoek niet zegt te begrijpen of te breed geformuleerd vindt, waarna er een gesprek moet volgen. Wat ons betreft is het vooral een methode om tijd te rekken gebleken, want ieder verzoek ligt stil totdat je op gesprek bent geweest. En hoe meer tijd er verstrijkt, hoe groter de kans dat het verzoek door de actualiteit achterhaald wordt.

Hoe meer tijd er verstrijkt, hoe groter de kans dat het verzoek door de actualiteit achterhaald wordt

Maar er is meer. Tijdens het gesprek wordt geprobeerd het verzoek zoveel mogelijk in te perken. Of om het verzoek in deelbesluiten op te knippen. Dat betekent een veelvoud aan bezwaarprocedures als de documenten niet geleverd worden zoals de bedoeling is. En vooral problematisch: men biedt aan om informatie buiten de procedure om te verstrekken. De documenten worden dan wel sneller geleverd, maar je kunt dan helemaal geen bezwaar meer indienen als de documenten incompleet zijn, of onterecht zwartgelakt.

Het gesprek

Twee weken later is het zover. Ik, mijn collega Jilles Mast en Roger Vleugels wandelen het kolossale rijkskantoor op de Rijnstraat binnen. We worden onthaald door onze vaste en altijd joviale perswoordvoerder: “Daar zijn ze hoor, onze authentieke journalisten!” Of we snel door willen lopen naar de vergaderzaal, omdat de ambassadeur van Mozambique ieder moment online kan komen.

Daar zitten maar liefst drie ambtenaren aan tafel: twee van de afdeling Directie Sub-Sahara Afrika en een juridisch medewerker. Achter hen verschijnt de pixelachtige ambassadeur Pascalle Grotenhuis, die vanaf de ambassade in Maputo inbelt.

Zichtbaar niet onder de indruk van de ambtelijke bezetting steekt Roger direct van wal: “Zeg het maar mensen, wat is nu eigenlijk het probleem met het verzoek van mijn cliënten?” Een rondje langs de tafel leert weinig nieuws. Onze ‘brede formulering’ zou betekenen dat het een zeer tijdrovend project zou worden. Roger neemt er geen genoegen mee. “Hoe weet het ministerie dat? Is er al een lijst met geïnventariseerde documenten gemaakt, of in ieder geval documentcategorieën, waardoor mijn cliënten hun verzoek nader kunnen preciseren?” Het wordt al snel duidelijk dat er nog geen enkele zoekslag is gedaan.

Beeld: Max Pixel

Perswoordvoerder

Het ministerie heeft geen informatie op basis waarvan ons verzoek kan worden ingeperkt. De perswoordvoerder doet een poging ons die informatie dan maar te ontfutselen. “Is het niet mogelijk dat jullie meer inzicht geven in jullie onderzoeksvraag, zodat we onze zoektocht hierop kunnen toespitsen?” Een beleidsmedewerker valt hem bij: “Daar staan jullie natuurlijk volledig vrij in, maar het zou ons wel helpen. Ik kan me bijvoorbeeld niet voorstellen dat jullie geïnteresseerd zijn in visumaanvragen bij de ambassade.”

 

Ik heb weinig zin om onze onderzoeksvraag te bespreken in de aanwezigheid van de perswoordvoerder, die vanwege de belangen die zijn functie met zich meedraagt, zich hier niet in zou moeten mengen. Toch wordt hij doorlopend naar voren geschoven als ons aanspreekpunt. Ik wijs op de deelvragen in ons verzoek die een behoorlijk accuraat beeld schetsen van onze interesses: het politieke en economische beleid jegens Mozambique, met de nadruk op activiteiten van het (inter)nationale bedrijfsleven en de opkomende gasindustrie. We reppen daar met geen woord over consulaire zaken en persoonszaken van de Mozambikaanse ambassade. Ondertussen heeft de ingebelde ambassadeur niets noemenswaardigs aan het gesprek toegevoegd.

“Is het niet mogelijk dat jullie meer inzicht geven in jullie onderzoeksvraag”

Draaideur

Ons team last een korte pauze in om de zaak op de gang te bespreken. We besluiten mee te gaan in wat het ministerie vraagt. We zijn uiteraard bereid om alle consulaire zaken en personeelszaken van de ambassade buiten beschouwing te houden, dingen waar we überhaupt nooit om hebben gevraagd. En we komen het ministerie tegemoet door ontwikkelingssamenwerkingsprojecten waar nadrukkelijk geen bedrijfsleven component in zit, niet langer onder het verzoek te laten vallen.

Ook gaan we ermee akkoord dat het verzoek in drie deelbesluiten wordt opgeknipt. Dat heeft nadelen, maar het zou tegelijk betekenen dat we het eerste deel van de documenten al over vier weken kunnen ontvangen. Hiermee zouden we iets van de verloren tijd terug kunnen winnen. De laatste documenten zouden dan over drie maanden op onze deurmat belanden.

Ik heb al heel wat avonden met mijn neus in de wetsboeken gezeten. Een noodzakelijk kwaad – ik was veel liever journalist gebleven

Waar we echter gewend zijn de vraag te krijgen om essentiële onderdelen van ons verzoek te laten vallen, blijft de kern van ons Wobverzoek in het bijzijn van jurist Roger deze keer intact. Kortom: er is vrijwel niks veranderd aan ons oorspronkelijke verzoek. Er is alleen wel flink wat tijd verstreken.

Als ik als laatste de draaideur wil doorlopen, vraagt de perswoordvoerder of ik tevreden ben met deze nieuwe stijl van overleg. Hij doelt overduidelijk op onze keuze om ons bij te laten staan door Roger, waardoor onze onderhandelingspositie op zijn zachtst gezegd wel wat scherper werd. “Zeer tevreden”, zeg ik resoluut, terwijl ik mijn bezoekerspas in de gleuf laat vallen.

De waarheid is dat ik weinig keuze had. Journalisten hebben juridische experts nodig om hun kans op succesvolle openbaring niet in gevaar te laten brengen. Zo lang ambtenaren zich laten bijscholen door landsadvocaten in Wob-obstructie, zal ook mijn verdediging een tandje scherper moeten. Ik heb al heel wat avonden met mijn neus in de wetsboeken gezeten. Een noodzakelijk kwaad – ik was veel liever journalist gebleven.

Serie blogs over de wob

Sinds de zomer van 2017 probeert Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) antwoord te krijgen op een ogenschijnlijk simpele vraag: wat doet de Nederlandse overheid om het Nederlandse bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? Hiervoor diende PAJ Wob-verzoeken in bij het Ministerie van Financiën, het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa) en de Nederlandsche Bank. Een jaar later zijn nog steeds niet alle documenten binnen en stapt PAJ naar de rechter. Hoe heeft het zover kunnen komen? In deze serie blogs nemen we je mee in het verhaal van drie journalisten en hun juridisch adviseur die zich hardmaken voor het recht op informatie.

Nieuwsbrief

Hoe vaak wil je mail van ons ontvangen?

Categorie: Energie & klimaat, Gas, Politiek, Mensenrechten Tags: onderzoeksjournalistiek, Mozambique, onderzoeksproject gas in Mozambique, wobblog

Geef een reactie Antwoord annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Gerelateerde berichten

Opinie

Wobblog 6: Weigergronden – Hoezo is de mogelijke inzet van kinderarbeid en slavernij bedrijfsgevoelige informatie?

Sinds de zomer van 2017 probeert Platform Authentieke Journalistiek (PAJ) antwoord te krijgen op een ogenschijnlijk simpele vraag: wat doet de Nederlandse overheid om het Nederlandse bedrijfsleven van Mozambikaanse gasvondsten te laten profiteren? Op zoek naar het antwoord diende PAJ Wob-verzoeken in bij het Ministerie van Financiën, het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandsche Bank.
Gas, Mensenrechten

Blog over de wob: De voorlopige voorzieningenrechter “Welke oplossing heeft u voor ogen?”

De rechter spreekt het ministerie streng aan op het feit dat zij hun afspraken niet zijn nagekomen, maar laat het Platform Authentieke Journalistiek weten in een lastig parket te zitten omdat de procedure inmiddels is afgerond. Deel 5 van een serie over de Wet openbaarheid bestuur (Wob).
Water, Politiek

Naar de stembus: waterschappen

Op woensdag 20 maart mogen we weer stemmen voor de waterschappen. Maar wat speelt er nu precies in die uniek Nederlandse bestuurslaag? Van de landelijke politieke partijen weten we wel ongeveer wat ze vinden. Wat de vertegenwoordigers van de verschillende waterpartijen drijft, is minder bekend. We vroegen het twee van hen. “Wij moeten ons aan de regels van het water houden.”
Gas, Mensenrechten

Blog over de Wob: “Dit gaan wij zó dus echt niet in behandeling nemen”

Als je als journalist lastige vragen stelt, maak je geen vrienden. Platform Authentieke Journalistiek probeert documenten te krijgen via de Wet openbaarheid bestuur. Wat begon als een ambitieuze, maar overzichtelijke onderzoeksvraag, eindigt bij de rechter.
Milieudefensie

Down to Earth is het platform voor groene journalistiek en opinie. Een initiatief van Milieudefensie.

Meest gelezen

  • “We leven in een tijd van wetenschap op bestelling”
  • Het milieu van monsieur Hulot
  • Onder Vuur: Wakker Dier vs. zuivelbedrijf Den Eelder
  • Multifunctionele kip
  • Caring vets: René van der Luer
  • Vijftig jaar met de voeten in de modder
  • Aardappels Anders: de zilte aardappels van Marc van…
  • Tien tips voor het aanleggen van een voedselbos
  • Waar komen biologische koeien vandaan? Een…

Recente reacties

  • Sophia op 6 manieren om je vitamine D op peil te houden in de donkere maanden
  • M.M. van Zwam op De comeback van de nachttrein
  • Marlies op De comeback van de nachttrein
  • Brenda op De comeback van de nachttrein
  • Marcel op De comeback van de nachttrein
  • Maria ten Hoeve op De Ceuvel: cleantech op vervuilde grond
  • Maria ten Hoeve op De stad is een goudmijn met urban mining

Lees ons papieren magazine

Lees — Down to Earth 56

Contact

Redactieadres:
Nieuwe Looiersstraat 31
1017 VA Amsterdam
Tel: 020-5507433
redactie@downtoearthmagazine.nl

Over ons

  • Over ons
  • Auteurs
  • Nieuwsbrief
  • Blijf op de hoogte
  • Disclaimer
  • Privacy en cookies

Volg ons

We gebruiken diverse soorten cookies op deze website.

Bekijk welke cookies en zet ze aan of uit via de cookie-instellingen op deze site.

Down To Earth Magazine
Met de hulp van  GDPR Cookie Compliance
Privacy Overview

Wij gebruiken cookies zodat we ervoor kunnen zorgen dat de site goed voor je werkt en dat we je kunnen bieden wat je interessant vindt. Cookie-informatie wordt opgeslagen in je browser, bijvoorbeeld zodat de website herkent wanneer je ons opnieuw bezoekt. Ook helpt het ons als redactie om te begrijpen wat je op onze website het meest waardeert.

Je kunt je cookiesettings aanpassen in de tabs aan de linkerzijde.

Noodzakelijke cookies

Zonder deze cookies kunnen we je voorkeuren niet opslaan.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Cookies voor analytics

Op deze website gebruiken we Google Analytics om bezoekersstatistieken bij te houden. We laten geen IP-adressen opslaan en hebben de gegevens zoveel mogelijk geanonimiseerd.

Dankzij deze gegevens kunnen we de website beter maken.

We kunnen geen cookies plaatsen. Zonder cookies kunnen we je voorkeuren niet opslaan.