Bedreigde dorpen

Vlak over de grens, ter hoogte van Limburg, ligt in de deelstaat Noordrijn-Westfalen een groot gebied waar bruinkool in de bodem zit. Voor de winning daarvan moet alles en iedereen wijken. Vele tientallen dorpen zijn al verdwenen, inclusief historische gebouwen, winkels, begraafplaatsen en natuurschoon. Het levert immense kraters in het landschap op. En er worden enorme hoeveelheden grondwater afgevoerd, zodat de mijnen niet vollopen met water. Dat heeft in de wijde omgeving invloed op de grondwaterstand. Iets waar ook Limburg zich zorgen over maakt.

Bruinkool is een tussenfase tussen turf en steenkool en wordt gewonnen met dagbouw. De grond wordt van bovenaf afgeschraapt tot waar de bruinkoollaag zit. Vervolgens wordt de bruinkool afgegraven en verstookt in elektriciteitscentrales. Op dit moment zijn er drie bruinkoolmijnen actief in Noordrijn-Westfalen: Inden, Garzweiler en Hambach. Ze gaan alle drie uitbreiden.

Umsiedlung

Vanuit milieuorganisaties is er veel kritiek op de bruinkoolindustrie en de verwoesting die daarmee gepaard gaat. De grootste mijn in Noordrijn-Westfalen, Garzweiler, beslaat zo’n vijftig vierkante kilometer. Alleen al voor deze mijn moeten twintig dorpen het veld ruimen. Vijftien zijn er inmiddels volledig verdwenen. Nog vijf te gaan, met in totaal zo’n 1.500 inwoners. Het ontmantelen van de dorpen en het hervestigen (Umsiedlung) van de bewoners neemt jaren in beslag. Energiereus RWE, eigenaar van de mijn, koopt in de aanloop naar de sloop stapsgewijs grond en huizen op van de inwoners, die dan ook weer stapsgewijs het dorp verlaten. Vaak naar nieuw ontwikkelde dorpen met dezelfde plaatsnaam en de toevoeging ‘Neu’, op enkele kilometers afstand van het oorspronkelijke dorp. Het oorspronkelijke dorp verandert langzaam in een spookdorp met dichtgetimmerde huizen en verlaten straten. De sloop van de laatste vijf dorpen moet vanaf 2023 gefaseerd plaatsvinden, zegt RWE. Het bedrijf verwacht dat ongeveer 60 procent van de bevolking naar de nieuwe dorpen zal verhuizen.

Beeld: Ruben Neugebauer / Campact

Protest

Actiegroep Alle Dörfer Bleiben laat weten dat de bewoners hun dorpen niet zomaar verlaten. Met petities en protesten bieden bewoners en actievoerders weerstand tegen de sloop. Afgelopen juni waren er massale protestacties van de Duitse klimaatcoalitie Ende Gelände en Alle Dörfer Bleiben. Ruim vijfduizend actievoerders uit onder andere Nederland, België, Frankrijk, Spanje, Denemarken en Finland demonstreerden mee.

Kolencommissie

Begin dit jaar besloot de Duitse regering op advies van de Kolencommissie om de bruinkoolindustrie tot 2038 gefaseerd af te bouwen. Mogelijk kan de laatste centrale al in 2035 worden uitgeschakeld, maar dat zou dan pas in 2032 worden beslist.

Volgens milieuorganisaties is dat veel te laat. “Onze politieke leiders hebben compleet gefaald op het gebied van klimaatverandering”, zegt Sina Reisch, woordvoerder van Ende Gelände. “Kolenbedrijven en overheden branden onze toekomst weg. Als we de klimaatcrisis willen stoppen, moeten we de uitfasering van kolen in eigen handen nemen door de mijnen te blokkeren.