Babybultruggen redden van bergen plastic

De Duits-Colombiaanse Rommy Schreiber reisde de wereld rond als festivalorganisator en producent, toen ze zich op een dag doodongelukkig voelde. Bij een sessie met een inheemse sjamaan werd ze in contact gebracht met haar zogeheten animal spirit: de walvis.

Rommy wist dat ze haar roeping gevonden had. Onmiddellijk meldde ze zich bij de actiegroep Sea Shepherd. Ze stond op het punt om naar de poolgebieden af te varen om de illegale walvisjacht te bestrijden, toen ze een lokroep hoorde van haar geboortegrond in Colombia. Aan de Pacifische kust in het hart van Uramba Bahía Málaga nationaal park en 1 uur varen van havenstad Buenaventura, vindt ieder jaar tussen juli en november de trek van bultruggen plaats. Zij komen naar de rotsachtige baaien omringd met dichte mangrovebossen om te bevallen.

Het is ook de meest vervuilde kust van Colombia. Grote bergen plastic en afval worden bij gebrek aan gedegen afvalverwerking vanaf de paalwoningen in Buenaventura zo de oceaan in gegooid. De sterke golfstromen en hevige getijden brengen daarnaast enorme hoeveelheden afval mee vanuit Azië. De drijvende plasticsoep spoelt hier aan en wordt vervolgens in kleinere stukken en resten tijdens de vloed weer het water in gesleurd.

“Het zou de schoonste kust van het land moeten zijn”

De kuststreek is tevens de gevaarlijkste van Colombia. De nazaten van ontsnapte tot slaaf gemaakten leven er in grote armoede in besloten gemeenschappen. Paramilitaire groepen vechten om gebiedscontrole, evenals het leger en guerrilla’s. De kust wordt als smokkelroute gebruikt. De geboortestreek van de bultrugbaby’s is daarnaast de op één na meest regenachtige plek op aarde. Hierdoor worden berghellingen nog glibberiger en vinden er regelmatig modderstromen plaats. Tegelijk zijn er drommen toeristen die walvissen komen spotten. “Het zou de schoonste kust van het land moeten zijn”, vertelde Rommy mij tijdens een ontmoeting op het Caribische eiland Tierra Bomba, duizenden kilometers verderop. “In plaats daarvan stikken de bultruggen in al dat plastic.”

Bij laagtij verbrandden de bewoners vaak de bergen afval, waarbij giftige stoffen vrijkwamen. Lokale overheden waren nauwelijks in het groeiende probleem geïnteresseerd. Daar bracht Rommy samen met een groep internationale vrijwilligers verandering in. Ze startte voorlichtingscampagnes op scholen en plande strandschoonmaakdagen, met clowns en al. Het afval kreeg een nieuwe naam: mapare, acroniem voor material para revivire (materiaal om nieuw leven in te blazen). Er werd zelfs een game-app ontwikkeld waarbij kinderen mapare op het strand kunnen verzamelen.

De volgende stap was de oprichting van een lokaal team van betaalde beach rangers die het afval tijdens laagtij verzamelen en sorteren. Maar waar moest het heen? Na lang touwtrekken vond Rommy de nationale marine bereid om het eens per 4 maanden op te halen en naar recyclingverenigingen en stortplaatsen te brengen. Maar de echte doorbraak kwam op 21 januari 2023: Rommy’s ondertussen volwassen geworden organisatie Ecopazifico opende het eerste recyclingcentrum aan de Pacifische kust van Colombia in Juanchaco met Precious Plastic Machines, een Nederlandse uitvinding uit Eindhoven die van oud plastic bouwmaterialen maakt. En dat alles op zonne-energie.

Langzaam herwinnen de bewoners van de Colombiaanse kustgebieden de controle over het afvalprobleem. Ecopazifico zet hen niet alleen aan het werk, maar betaalt hen daar ook voor. Ondertussen willen lokale en nationale overheden graag van de organisatie leren. “We zijn de adviseurs geworden van een nieuwe generatie leiders die tot de overheid toetreden”, zegt Rommy trots terwijl haar oorbellen met dansende walvisstaartjes vrolijk heen en weer bewegen. Het is plakkerig heet. “Zullen we even zwemmen?” stelt ze voor. Dat laat ik me geen twee keer zeggen.

Wanneer ik uit het water kom, heb ik twee plastic zakken en een leeg plastic flesje in de hand. “Wacht maar”, roept Rommy. “Over een jaar of 2 hebben we hier op Tierra Bomba ook een recyclingstation!”

Mounir Samuel is politicoloog, journalist, auteur, cultureel ondernemer en adviseur. Hij publiceerde onder meer Jona zonder walvis, een politiek manifest over de klimaatramp en hoe we ons daartegen kunnen wapenen.