Colombia is een land met een ongelofelijk rijke biodiversiteit. En het is een van de gevaarlijkste landen voor activisten, ook nadat een vredesverdrag in december 2016 een eind maakte aan een halve eeuw burgeroorlog. Wij portretteren vijf natuur- en mensenrechtenverdedigers. Isabel Zuleta strijdt met haar beweging Ríos Vivos tegen een stuwdam in de provincie Antioquia. De dam bedreigt niet alleen hun land en een zeldzaam tropisch bos, maar ook de graven van honderden slachtoffers van het conflict.
Het klinkt haast cynisch, maar dat is het niet. Wat vindt activiste Isabel Zuleta de grootste verdienste van haar strijd tegen Hidroituango, een megaproject voor de bouw van een stuwdam? “Dat we nog leven.” Want, zo zegt Zuleta met gevoel voor understatement: “Het is niet eenvoudig om het op te nemen tegen de staat en haar economische belangen.”
Het stuwmeer, gepland over een lengte van 79 kilometer in de vallei van de rivier Cauca, is controversieel om vele redenen. Zo verzuimde staatsbedrijf EPM om de 19 gemeenschappen die in het getroffen gebied wonen te raadplegen over de plannen. Minstens 700 families werden de afgelopen acht jaar door EPM met geweld hun huis uitgezet. Daarbij zal met het overstromen van de vallei een van laatste tropische droge bossen ter wereld verloren gaan.
En alsof dat niet genoeg is, liggen er ook nog eens honderden anonieme slachtoffers van de Colombiaanse burgeroorlog begraven. Talloze slachtoffers van zowel de FARC als de paramilitairen zijn in de rivier gedumpt. De bewoners van het gebied, volgens wiens geloof elke dode onder de grond hoort, hebben hen in de vallei begraven. Als die vallei overstroomt, per 1 juli, zal de waarheid over hun dood voorgoed verloren gaan, zegt Zuleta. “Hoe kan Colombia toestaan dat ze ons collectieve geheugen onder water zetten?”
Eenzame strijd
De bewoners van de vallei, verenigd in de protestbeweging Ríos Vivos, strijden sinds 2010 met zo’n twaalfhonderd families tegen de komst van de stuwdam, onder leiding van Zuleta. Ze vragen aandacht voor hun zaak, in Colombia en in de rest van de wereld. Ze protesteren, werpen blokkades op voor de constructie van het project, en begonnen een rechtszaak om de milieuvergunning voor het project ongeldig te laten verklaren. De rechter nam de zaak in behandeling, maar daar is het – zoals dat gaat in Colombia – tot nog toe bij gebleven. Ondertussen is de constructie van het stuwmeer bijna klaar. Eind dit jaar moet de dam de eerste energie gaan leveren.
“Het is een eenzame strijd,” zegt Zuleta (35), sociologe van beroep. Ze woonde het grootste deel van haar leven in Ituango, met 22 duizend inwoners de grootste gemeente in de vallei. “De vallei is gigantisch en de gemeenschappen liggen ver uit elkaar, daarom voelen we ons fysiek alleen. Ook al zijn we met veel.”
Inbreuk
De activisten van Ríos Vivos krijgen te maken met doodsbedreigingen, lastercampagnes en willekeurige arrestaties. In 2013 werden twee van hun leden doodgeschoten, en afgelopen mei werden opnieuw twee activisten van Rios Vivos vermoord. Zuleta zelf ontsnapte eind 2015 aan een ontvoeringspoging en wordt regelmatig bedreigd. Ze kan zich alleen met een bewaker en een auto van de overheid door de provincie verplaatsen. “Pervers, want het is een overheidsbedrijf waar de bedreigingen vandaan komen,” zegt Zuleta. “Maar als ik de beveiliging niet accepteer, hebben ze nog meer excuus om me te vermoorden.”
Zuleta ervaart de beveiliging als een ernstige inbreuk op haar vrijheid. “De vallei is onze ruimte. Wij willen niet uitkijken op hekken, of worden opgesloten in onze huizen. Als je een milieuactivist wilt beschermen, moet je zorgen dat zijn omgeving veilig is.”
Recente reacties