Toen een van zijn vlindertuinen plaats moest maken voor nieuwbouw, besloot ‘vlinderman’ Nicky Castricum hem op wielen te zetten. Met deze Ontheemtuin reist hij door Amsterdam-Noord. “Volledig fictief natuurlijk, want die beesten laten zich niet verhuizen naar een bak op wielen.”
Nicky Castricum van Mot in Mokum veranderde 4 jaar geleden een strook ‘overgebleven’ grond van zo’n 900 vierkante meter in Amsterdam-Noord in een paradijsje voor vlinders en andere insecten. En dat op het Buikslotermeerplein, een plek vol steen en beton. De ‘vlinderman’ was zelf verbaasd over wat er allemaal op de tuin afkwam. “Die plek had decennia geen groen gezien! Ik verwachtte soorten vlinders die je ook in tuinen ziet, en wat nomadische vlinders. Maar al in het tweede jaar hadden we icarusblauwtjes, vuurvlinders en dikkopjes, ik had nog nooit zo’n grote populatie gezien. Er waren toen ook nog geen natuurlijke vijanden. Aan het eind van het tweede jaar kwamen ook de vogels kijken. Het derde jaar zaten de roofvogels al op het dak van het gebouw naast de tuin! Krankzinnig op zo’n plek. En het kost dus geen ene drol. Alleen wat gifvrije planten inzaaien die er thuishoren. En ik zette er een klein huisje neer voor educatie.”
Helaas was de tuin onderdeel van een tijdelijk plan voor het Buikslotermeerplein en moet hij nu wijken voor nieuwbouw. Nicky heeft zijn uiterste best gedaan om ook in het uiteindelijke plan plek voor vlinders en andere dieren te creëren, maar van de gemeente kreeg hij niet meer dan een paar bloembakken. “Daar hebben de vlinders dus niks aan. Ik ging naar allerlei bijeenkomsten waar de plannen werden besproken en realiseerde me: alle andere mensen hier zijn er alleen voor het belang van mensen. Niemand is er voor dieren. Het ‘groen’ dat ze er wilden hebben, moest wel nuttig zijn voor bijvoorbeeld terrasjes, een markt en een buitenbioscoop. Allemaal vlak, en gras. Ik heb allerlei voorstellen gedaan voor een bloemenweide in plaats van gras, die gefaseerd gemaaid zou worden, maar dat vonden mensen doodeng. Uiteindelijk werd ik niet meer uitgenodigd. Het had het groenste plein van Amsterdam kunnen worden, maar daarvoor was wel een andere mindset nodig.” Nicky besloot zijn tuin op wielen te zetten: dat werd de Ontheemtuin. Nu reist hij daarmee langs buurthuizen in Amsterdam-Noord.
Hoe kwam je op het idee om er een Ontheemtuin van te maken?
“Een vlindertuin starten maakt niet zo veel indruk, heb ik gemerkt. Veel mensen valt het niet eens op, of ze snappen niet wat er gebeurt. Anderen vragen zich af waarom een vlindertuin op een A-locatie als het Buikslotermeerplein zit, ze zouden die plek zelf wel willen gebruiken voor een winkel of eettentje. De aansluiting tussen cultuur en natuur is verloren gegaan. Ik dacht: ik moet die twee weer met elkaar verenigen in een natuurfeest, de simpelste vorm. Dat moet groots opgezet worden, juist omdat we zulke mooie resultaten hadden met de tuin. Dus heb ik afgelopen zomer een ‘evacuatie’ van de tuin georganiseerd, waarbij iedereen de planten kon komen uitgraven en meenemen.”
Een deel van de planten is gebruikt voor de Ontheemtuin op wielen. “Ik heb er verschillende bakken met een soort mini-biotopen met allerlei soorten planten van gemaakt. Volledig fictief natuurlijk, want die beesten laten zich niet verhuizen naar een bak op wielen. Op de kar staan ook educatiepanelen, en twee grote vlinders van staalafval, gemaakt door kunstenaar Nils van Went. De Ontheemtuin valt mensen meer op dan de vlindertuin deed; staal valt meer op dan planten. Ik kan me enorm ergeren aan auto’s, waar wel overal plek voor ge- maakt wordt en dan nog staan ze overal in de weg. Dus ik dacht: de tuin moet kunnen rijden, in de weg staan en net als auto’s recht hebben op een plek.”
Was het niet verdrietig om je tuin zo uit elkaar gehaald te zien worden?
“De evacuatiedag was heel veel dingen tegelijkertijd. Er werden veel planten gered, die verspreid werden over de buurt. Maar aan de andere kant werd van alles vertrapt, natuurlijk. Ik had van tevoren bedacht: dit gaat pijn doen, maar het effect van het wél doen, is groter dan van het níét doen. De tuin verdwijnt hoe dan ook onder een gebouw. Ik merk dat ik nu minder energie heb om nieuwe tijdelijke tuinen te vinden. En dat ik heel veel van de natuur hou – en dus minder van Amsterdam.”
“Als we alle tuinen volzetten met vlinderstruiken, gaan we het ook niet redden”
Inmiddels is Nicky verhuisd naar Culemborg en begint hij daar een nieuwe tuin met plek voor educatie. Naast de Ontheemtuin heeft hij nog een vlindertuin in Amsterdam, op stadslandbouwproject NoordOogst. Die tuin bestaat al 10 jaar, maar is ook tijdelijk: over pakweg 2 jaar moet hij weg. Tot die tijd geeft Nicky allerlei cursussen aan schoolklassen en buurthuizen en verzorgt hij zelfs bedrijfsuitjes. Dat laatste levert regelmatig grappige situaties op. “Dan heb ik een groep waarvan een deel – eigenlijk altijd mannen – er gewoon niet wil zijn, die wachten tot het tijd is voor de borrel. Ze denken: oh, wil je meer vlinders in de tuin, dan haal je toch een vlinderstruik bij de Intratuin? Hoe moeilijk kan het zijn? Maar toch open ik vaak hun ogen voor wat er nu eigenlijk gebeurt om ons heen. En dat we het ook niet gaan redden als we al onze tuinen volplanten met vlinderstruiken.”
Op de website van Mot in Mokum staat een uitgebreide lijst met planten waar vlinders wél veel aan hebben en waar ze voor dienen: waardplanten, overwinterplekken, nectarplanten, een- of meerjarige planten. En een lijst met (online) winkels die dat – inderdaad gifvrij – aanbieden, zodat iedereen ermee aan de slag kan.
“Ik wil mensen inspireren om zélf stukken stad te ‘kraken’, te veranderen in een stukje biodiverse échte natuur. Of aan de gang te gaan in hun eigen tuin of parken in de wijk. Hou het rommelig, laat alles liggen in de winter. Als je er echt induikt, komt er nog veel meer bij kijken natuurlijk. Maar als basis voor tuintjes in de stad, is dat het belangrijkste. Ik heb bewezen hoe makkelijk het kan zijn. Van mensen die ermee aan de slag zijn gegaan, hoor ik wat het voor verandering kan brengen. Hele wijken bloeien op. Mensen zeggen zelfs minder op vakantie te gaan, omdat hun wijk zo leuk is geworden.”
Recente reacties