“Het wordt altijd weer lente”

Op bijeenkomsten van het Humanistisch Verbond kun je werken aan je mentale weerbaarheid. En gelijkgestemden ontmoeten. “We willen mensen met elkaar verbinden, als tegengif tegen de individualistische samenleving.”

In een lichte ruimte met veel ramen staan vijftig stoelen in een kring, met op iedere stoel een lichtblauw dekentje. In het midden ligt een grote cirkel van stof met daarop vier kommetjes in hetzelfde lichtblauw, met daarin witte propjes papier. We zijn in de Amsterdamse Tolhuistuin bij een winterviering van het Humanistisch Verbond (HV). Lotte Huijing, programmamanager Ecohumanisme bij het HV: “We organiseren vier seizoensvieringen per jaar. Bij deze bijeenkomsten willen we mensen in contact brengen met het natuurlijk ritme van de seizoenen. We proberen te vertragen en uit te zoomen. Vaak in de vorm van een ritueel, met als doel mensen met elkaar te verbinden, als tegengif tegen de individualistische samenleving.”

De seizoensvieringen zijn onderdeel van het Ecohumanisme-programma van het HV. Ecohumanisme ziet de mens nadrukkelijk als onderdeel van de natuur. “Het is tijd om te erkennen dat wij maar één van de levensvormen op aarde zijn. We staan niet aan de top van de piramide, zoals we lang hebben gedacht”, vertelt Huijing. “Als HV zien wij het niet als onze taak om informatie over het klimaat te geven.We werken vanuit levensbeschouwelijk perspectief. Onze toegevoegde waarde in deze klimaatcrisis is het versterken van mentale weerbaarheid en inspiratie bieden.”

Klimaatvrijplaats

Maar hoe doe je dat, mentale weerbaarheid versterken? Dat is niet altijd eenvoudig, volgens Huijing. “Als je echt beseft hoe het met onze planeet gesteld is, hoe zorg je er dan voor dat je niet in fatalisme of nihilisme vervalt?” Het antwoord daarop is volgens HV: hoop en verbinding. Huijing: “We organiseren verschillende activiteiten, zoals de seizoensvieringen, maar bijvoorbeeld ook de Klimaatvrijplaats. Dat is een serie van vier bijeenkomsten voor mensen uit de voorhoede van de klimaatbeweging. Denk aan iemand die bij Urgenda werkt, of actief is bij Extinction Rebellion, maar ook mensen die voedselbossen aanleggen.” Zij hebben vaak het gevoel dat wat ze doen, niet genoeg is. Huijing: “We bieden ze de gelegenheid om mentaal op te laden. Dat doen we op een mooie plek in de natuur, omdat in de natuur zijn helend is.” De behoefte aan dergelijke bijeenkomsten bleek groot te zijn. De lijst met aanmeldingen voor de eerste Klimaatvrijplaats, die in het voorjaar van 2023 van start ging, zat in no time vol. Dat gold ook voor de tweede en derde reeks.

“Mensen zijn maar één van de levensvormen op aarde”

De Klimaatvrijplaats is onder andere gebaseerd op het werk van klimaatactivist en boeddhist Joanna Macy. Zij benadrukt dat je het verdriet en de rouw die je voelt over de toestand van de wereld niet moet verdringen, maar juist de ruimte moet geven. Pas dan kun je verder.

Behalve mentale weerbaarheid versterken, wil de Klimaatvrijplaats ook mensen uit verschillende hoeken van de klimaatbeweging met elkaar verbinden. En dat is nodig, volgens Huijing, want mensen raken soms geïsoleerd van hun familie of vrienden door hun klimaatwerk. “Ik hoorde van iemand dat hij zijn broer niet meer durfde te bellen over zijn klimaatzorgen, omdat die daar niet meer over wilde praten. Of mensen krijgen van hun partner te horen of ze het ook weer eens over iets léúks kunnen hebben.”

Actieve Hoop

Een andere activiteit die het HV vanuit het ecohumanisme organiseert, zijn de Actieve Hoop-dagen. Net als de Klimaatvrijplaats is deze dag gebaseerd op de werkwijze van Macy. Huijing begeleidt deze dagen regelmatig zelf en gebruikt daarbij ook graag kunst als muziek en gedichten. “Daardoor kunnen mensen iets ervaren wat hen op een andere, meer cognitieve manier niet lukt. Ik begin zo’n dag altijd met het nummer van Froukje, Groter dan ik. Ze omschrijft heel aangrijpend wat de klimaatnoodtoestand met haar doet. Ook de muziek van Nynke Laverman raakt mensen.”

Er zijn inmiddels veertien van deze dagen geweest. “Mensen vinden het vaak een mooie, maar geen gemakkelijke ervaring, omdat ze contact maken met hun klimaatemoties. Tegelijkertijd vinden ze het fijn dat er ruimte is om die pijn te voelen zonder dat ze belachelijk gemaakt worden. Ze ontmoeten gelijkgestemden, vaak uit allerlei generaties. Jongeren vinden het dikwijls een eyeopener om te zien dat er ouderen zijn die zich al heel lang inzetten. Andersom zijn ouderen blij dat ze bewuste jongeren ontmoeten.”

Er zijn ook Actieve Hoop-dagen speciaal voor jongeren, die het HV organiseert samen met Milieudefensie Jong. Huijing: “Ook jongeren voelen zich vaak eenzaam in hun zorgen over het klimaat. Zeker als hun vrienden bijvoorbeeld vooral bezig zijn met gamen, shoppen of naar festivals gaan. Het is best beangstigend als jij de feiten kent, maar nergens weerklank vindt. Jongeren zijn door de werking van hun brein sowieso minder in staat tot emotieregulatie en hebben vaak nog niet zoveel grote life events meegemaakt. Dan hakken die klimaatzorgen er wel in. Wij hopen hun eenzaamheid te doorbreken en ze met gelijkgestemden in contact te brengen.”

Genieten van stilstand

Met het ecohumanisme wil het HV zich niet beperken tot alleen de klimaatbeweging. Bij zowel de Actieve Hoop-dagen als de seizoensvieringen is iedereen welkom. De viering van vandaag wordt begeleid door de jonge theatermaker Marijn Graven. Samen staan we stil bij de duisternis en de verstilling en van de winter. Graven leest een verhaal voor van Toon Tellegen – over hoe de dieren zich in de winter terugtrekken in hun eigen hol en daar eigenlijk ongelukkig van worden – en begeleidt daarna een meditatieoefening waarbij we ons in de lichtblauwe dekentjes hullen.

Daarna is er werk aan de winkel. Graven deelt een opdracht uit: beschrijf wat je het lastigst vindt aan de winter, en hoe je zelf licht in de duisternis brengt. De antwoorden worden onderling uitgewisseld. Een van de deelnemers bedenkt dat hij de verstilling van de winter juist moet omarmen in plaats van zich ertegen te verzetten; een moeilijke opdracht omdat hij er juist altijd op uit wil. De gedachte dat je ook kunt genieten van deze tijdelijke stilstand, is voor hem duidelijk een eyeopener. Een tweede schrijfopdracht blijft geheel privé. We omschrijven wat duisternis betekent voor onszelf, om vervolgens het papiertje in de versnipperaar te gooien. Een ludieke actie, die bij sommigen toch voor opluchting zorgt. “Alsof je al je relatiestress van je afschrijft in een brief aan je partner, die je vervolgens niet laat lezen”, vindt een van de deelnemers.

Aan het eind van de seizoensviering wordt iedereen in het midden van de cirkel bestrooid met ‘sneeuw’: de propjes uit de kommetjes. Een andere deelneemster, met de sneeuw nog in haar haren: “Nu verheug ik me op de lente. Want dat is een ding dat je zeker weet: het wordt altijd weer lente.”

Een plek om uit te huilen

Hoe houdt Huijing zelf de moed erin? “Door het organiseren van dit soort activiteiten. De Klimaatvrijplaats is bijvoorbeeld voortgekomen uit mijn eigen behoefte aan een plek waar je flink kunt uithuilen.” Het werk van Joanna Macy heeft ook haar zelf veel mentale weerbaarheid gebracht. “Ik weet nu beter wat ik moet doen als ik de somberte voel opkomen: dan is het tijd voor mijn apk. Voor mij is dat weer een keer meedoen aan een Actieve Hoop-dag. En het beperken van mijn nieuwsconsumptie. Doseren is van levensbelang.”