Milieudefensie, onderschat je invloed niet

Wat wensen anderen Milieudefensie toe op haar 50ste verjaardag? “Eerst nog even de wereld veranderen, en daarna met pensioen.”

“Ik kijk ernaar uit om met Milieudefensie in gesprek te gaan over hoe we het bereiken van een duurzame toekomst samen kunnen versnellen”, zegt DSM CEO Dimitri de Vreeze op LinkedIn. Hij reageert daarmee op een tot actie manende brief die Milieudefensie eerder stuurde, aan DSM en 29 andere bedrijven. In zijn LinkedIn-post zegt De Vreeze precies die 29 anderen én Edith Schippers te hebben uitgenodigd om samen te kijken “hoe we een urgente verandering in Nederland en daarbuiten kunnen aanmoedigen”.

Voor en na Shell

Het is duidelijk: de plannen van Milieudefensie worden serieus genomen. Daaraan droeg vooral één gebeurtenis veel bij: de uitspraak tegen Shell. “Je hebt echt Milieudefensie voor en na de Shell-uitspraak”, zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen.“Milieudefensie is veel zichtbaarder in de media en ik hoor het ook als ik met mensen uit de industrie praat. Ze zijn als de dood voor die rechtszaken. Je ziet zelfs een tegenoffensief verschijnen, ook vanuit VNO-NCW.” Zo’n ‘hindermacht’ creëren is volgens Palmen nu de hoofdtaak van Milieudefensie. Toen hij vanaf 2002 zelf enkele jaren bij Milieudefensie werkte, was dat ook zo. “Het Bulderbos (collectief geplante bomen op de geplande vijfde baan van Schiphol – red.) is daar het mooiste voorbeeld van.” In de decennia daarna stelde Milieudefensie vooral het individu centraal. “Onderwerpen dichtbij de mensen brengen, met bijvoorbeeld campagnes tegen bio-industrie”, licht Palmen toe. Die twee stromingen – hinder macht creëren of het individu aanspreken – wisselen elkaar ook in andere milieubewegingen af. En er is nog een derde: het maatschappelijk debat aanwakkeren.

Debat

In dat laatste was Milieudefensie vooral in haar jonge jaren fanatiek, met veel lokaal georganiseerde ludieke acties. Daarom werd Joost de Jong, strategisch adviseur landbouw, lid in de jaren ’70. “Milieudefensie leverde echt een creatieve bijdrage aan het milieudebat”, zegt De Jong. “En daarmee werd ruimte gecreëerd voor organisaties die weer andere strategieën hebben, zoals het gesprek aangaan met Albert Heijn.” De Jong is altijd lid gebleven van Milieudefensie, ook toen hij werkte voor verschillende ministeries van economie en landbouw. “Daar zette Milieudefensie vaak zaken op de agenda, zoals biologische landbouw. Onderwerpen agenderen is echt hun kracht.”

Lobbywerk

Ook Marga Robesin waardeerde de vele lokale acties van Milieudefensie uit de beginjaren. Ze werkte zelf 37 jaar lang als jurist bij Natuur & Milieu. “Ik typeerde ons altijd als de papieren tijger die lobbyde en procedeerde, en Milieudefensie als de partij die in de schoorstenen klom.” Later richtte ook Natuur & Milieu zich meer op de consument. “Milieudefensie zette vaak hele goede campagnes op”, herinnert Robesin zich. “Het was alleen wel jammer dat die soms ook abrupt weer ophielden. Dan kwam er een nieuw onderwerp en gingen ze dáár weer vol in.” Rond de eeuwwisseling was er even sprake van een fusie tussen beide organisaties. Dat dat niet lukte – vooral vanwege cultuurverschillen – vond Robesin destijds jammer. Nu denkt ze daar anders over: “Juist die diversiteit aan clubs maakt ons sterker.” Inmiddels is Milieudefensie weer meer bezig met lobby-werk, ziet Robesin. Ook op Europees niveau, en op de langere termijn. “Klimaatrechtvaardigheid lijkt mij in elk geval een langerdurend thema.”

Privileges

Het werk strekt zich nog verder uit, voorbij de Europese grenzen, zegt Shenna Sanchez van koepelorganisatie Friends of the Earth Europe (FoEE). En dat is hard nodig, vindt Sanchez. “De grote meerderheid van multinationals en banken die verantwoordelijk zijn voor klimaatontwrichting en sociale ongelijkheid, zijn Europese bedrijven. Wij, als grote ngo’s in Europa, moeten gebruikmaken van onze privileges om deze machtige bedrijven aansprakelijk te stellen.” Milieudefensie, onderdeel van het FoEE-netwerk, triomfeerde vorig jaar samen met boeren en vissers in Nigeria tegen – alweer –Shell. De strijd duurde lang, 13 jaar. Alali Efanga en Chief Barizaa, twee van de eisers die de zaak aanspanden, waren al overleden toen de uitspraak er eindelijk lag. “Intensivering van ons werk op internationaal niveau, zoals de Shell-zaak, schept een belangrijk precedent voor toekomstige rechtszaken”, zegt Sanchez. Ze wenst Milieudefensie voor haar 50ste verjaardag toe dat “ze doorgaat met het handhaven van mensenrechten en naast hen te staan wier levens bedreigd worden omdat zij milieu-activisten zijn; beschermers van gemeenschappen en natuur.”

Internationale bril

Ook Greenpeace-directeur Palmen adviseert Milieudefensie om nog meer een internationale bril op te zetten. “Onderschat je invloed als organisatie niet. Greenpeace Duitsland gaat nu Volkswagen aanpakken, op basis van de Shell-uitspraken.” Palmen zag Milieudefensie op de klimaatconferentie in Glasgow al over de juridische strategie van de Shell-zaak vertellen en hoopt daar meer van te zien. “Dan kun je niet alleen Nederland, maar de hele wereld veranderen. Als je 50 bent is dat misschien wel het mooiste wat je kunt doen. Dan kun je daarna met pensioen.”