Klimaatzorgen verzamelen aan de deur

Deze maanden gaan honderden vrijwilligers van Milieudefensie de straat op. Niet om te protesteren tegen overheidsbeleid of betere arbeidsvoorwaarden te eisen, maar om met de bezorgde burger te praten. Maak kennis met canvassing: een campagnemethode waarbij aan de deur en op straat meningen worden verzameld. Want in tijden van polarisatie en verhitte discussies wordt een goed gesprek nog weleens naar de achtergrond verdrongen. Helemaal nu een groot deel van het debat zich online afspeelt, het liefst met zo min mogelijk woorden.

Draagvlak

Milieudefensie zet de canvasmethode sinds september in voor Operatie Klimaat. In deze campagne gaan vrijwilligers van Vlissingen tot Amsterdam en van Limburg tot Friesland met mensen in gesprek over eerlijke klimaatoplossingen. Nederlanders hebben behoefte om hun mening te geven, merkt campagneleider Lynn van Leerzem. “Veel mensen zijn momenteel bezorgd of boos. Kijk maar naar de boeren, leraren en klimaatactivisten die de straat opgaan. Lang niet iedereen voelt zich gehoord of serieus genomen. We spraken laatst een vuilnisman die bezorgd is over klimaatverandering en de gevolgen daarvan, maar nooit om zijn mening wordt gevraagd. Met Operatie Klimaat zorgen we ervoor dat iedereen kan meepraten over klimaatbeleid.”

Aanbellen voor een goed gesprek is volgens Van Leerzem niet ouderwets, maar juist helemaal van deze tijd. “Voor oplossingen rond klimaatvraagstukken is draagvlak nodig. Aan de gele hesjes zien we wat er kan gebeuren als dat er niet is. Milieudefensie gelooft dat er in Nederland wel draagvlak is, maar dan moet het wél eerlijk klimaatbeleid zijn. Dat willen we met canvassen in kaart brengen. Als Milieudefensie hebben we bepaalde ideeën over hoe een eerlijk klimaatbeleid eruitziet. We vinden bijvoorbeeld dat er meer geïnvesteerd moet worden in openbaar vervoer en fietsen dan in autoverkeer en dat iedereen recht heeft op betaalbare warmtevoorzieningen in huis. Wij vragen mensen in hoeverre ze ons idee van klimaatbeleid delen. De antwoorden noteren we in een app, zo verzamelen we alle data. Die kunnen we dan daarna aan politici laten zien.”

Huis-aan-huizen

Hoewel het canvassen tijdens Operatie Klimaat grotendeels van deur tot deur plaatsvindt – ook wel huis-aan-huizen genoemd – bepalen vrijwilligers zelf hoe ze de meningen verzamelen, zegt Van Leerzem. “Niet iedereen vindt het even fijn om bij iemand aan te bellen. Sommige teams kiezen ervoor om ook op straat mensen aan te spreken. Het leuke van aanbellen is wel dat je totaal niet weet wat voor persoon de deur opendoet. Op straat ben je wat sneller geneigd iemand aan te spreken met wie je al oogcontact hebt of van wie je verwacht dat die wel in gesprek wil.”

Van links tot rechts

In het begin van de campagne richtten de huis-aan-huisteams zich vooral op de wat linksere wijken, met veel GroenLinks- en PvdA-stemmers. Van Leerzem: “De meeste vrijwilligers hadden nog geen ervaring met gesprekken voeren aan de deur. Aanbellen is toch spannend. Om vertrouwd te raken, heb je meer aan een gesprek met iemand die al wat met het milieu heeft, dan met iemand die het allemaal flauwekul vindt. Nu de vrijwilligers meer ervaring hebben, is politieke voorkeur minder van belang. En het is juist goed om ook met mensen te praten die niet zo links georiënteerd zijn. Zo krijgen we een representatiever beeld van de klimaatzorgen en -ideeën in de samenleving. Dat is ook wat we willen.”

De canvascampagne voor Operatie Klimaat loopt nog tot eind maart. Tot die tijd hoopt Van Leerzem door het hele land nog meer vrijwilligers op de been te brengen. “Hoe meer, hoe beter! Het is heel waardevol om met mensen het gesprek aan te gaan over dit onderwerp, zowel voor de mensen die hun mening geven als voor ons. We willen bijeenkomsten organiseren om door te praten over de belangrijkste bevindingen en verder te zoeken naar eerlijke oplossingen. En met de verzamelde data in de hand gaan wij ook het gesprek aan met politieke partijen over hun verkiezingsprogramma’s. Zodat het politieke debat volgend jaar niet over schijnoplossingen gaat, maar over echte klimaatoplossingen die goed zijn voor mensen.”

Hoe pakken de canvassers de huis-aan-huisgesprekken aan? En wat merken ze van de klimaatzorgen bij de Nederlander? Drie vrijwilligers vertellen over hun ervaringen.

Elle van Zeeland (24) werkt op het landelijke kantoor van Milieudefensie en canvast in verschillende steden.
“In het begin vond ik het vrij spannend om langs de deuren te gaan. Zelf houd ik er niet zo van als mensen bij me aanbellen, vaak willen ze iets verkopen. Ik was dan ook best huiverig voor de reacties. Maar dat bleek al snel nergens voor nodig. Sommigen zijn eerst verrast: ‘Huh, je komt dus echt niks verkopen?’ Daarna reageren de meeste mensen juist enthousiast en willen ze graag in gesprek.

Het valt me op dat vrijwel iedereen bezorgd is. De dingen waar mensen zich zorgen over maken, lopen wel erg uiteen. De een maakt zich druk over de natuurlijke gevolgen van klimaatverandering, zoals opwarming van de aarde en de stijgende zeespiegel. De ander kijkt meer de effecten op persoonlijk vlak, zoals de werkgelegenheid, de toekomst van de kinderen of de betaalbaarheid van alle klimaatmaatregelen. Ook zijn er mensen die zich geen zorgen maken over het klimaat, maar wel over klimaatgerelateerde dingen, zoals de klimaathysterie.
Omdat je van tevoren niet weet wie de deur opendoet, kom je tot verrassende gesprekken met heel diverse mensen en meningen. Wanneer iemand kort van stof is, probeer ik altijd goed door te vragen. Maar de meesten beginnen uit zichzelf voluit te praten. De eerste keer werd ik meteen naar binnen gevraagd. Soms vertelt iemand zelfs zoveel, dat ik het gesprek subtiel moet afkappen. Je wilt natuurlijk mooie en goede gesprekken voeren, maar we moeten ook langs andere deuren.
Het voordeel van een huisbezoek is dat mensen sneller ‘ja’ zeggen dan wanneer je ze op straat aanspreekt. Ook hebben ze meer tijd voor je. Op straat zijn mensen vaak onderweg en hebben ze haast. Aan de andere kant: op straat kun je wel weer meer mensen aanspreken, aanbellen is tijdrovend. Het grote verschil met een online enquête is dat je bij een gesprek kunt doorvragen. Je weet daardoor ook waarom iemand iets vindt. Bovendien heb ik gemerkt dat mensen tijdens een gesprek nog weleens van inzicht veranderen.
Door de gesprekken ben ik me gaan realiseren hoe erg de klimaatproblematiek leeft in Nederland en hoe verschillend mensen ertegen aankijken. Gesprekken met mensen met een andere mening of visie prikkelen ook weer mijn eigen geest. En je leert veel nieuwe mensen kennen.”

Manon Loos (22) gaat wekelijks langs de deuren in Leiden.
“In Leiden zijn we met een groep van twintig vrijwilligers. Op een avond gaan we meestal met z’n vieren of zessen op pad. Dat doen we in duo’s, zodat de een zich kan concentreren op het gesprek en de ander de antwoorden noteert in de app. Meestal voeren we per duo zo’n zes tot acht gesprekken, die vaak tussen de vijf en tien minuten duren.
Wanneer iemand opendoet, benadruk ik meteen dat we geen collectanten zijn of iets komen verkopen. We komen alleen meningen verzamelen. Dan zie je dat een verstijfd gezicht al snel ontdooit en iemand op z’n minst naar je wil luisteren. Natuurlijk zijn er altijd mensen die geen tijd of zin hebben om te praten. Dan dringen we ons niet op en gaan we meteen weer weg. Daardoor voel ik me ook niet bezwaard.
Uit de gesprekken blijkt dat zorgen over het klimaat door alle lagen van de bevolking spelen, van student tot bejaarde. Soms zegt iemand meteen heel stellig zich geen zorgen te maken. Maar als je dan doorvraagt, blijkt dat toch wel zo te zijn. Dan is het in eerste instantie vooral een statement over hoe het klimaatdebat wordt gevoerd. Een oude vrouw vertelde dat het haar niks kan schelen omdat ze toch snel doodgaat. Maar toen ze hoorde hoeveel Nederland investeert in fossiele energie, schrok ze wel.

“Een oude vrouw vertelde dat het haar niks kan schelen omdat ze toch snel doodgaat”

De beste gesprekken zijn vaak met de mensen die eerst aangeven dat ze er niet zoveel van afweten. Door bepaalde vragen te stellen, help je ze op weg en zet je ze aan het denken. Dan blijkt dat ze veel meer weten dan ze zelf denken. Ik probeer bewust niet te veel informatie te geven, anders krijgen ze alsnog het gevoel dat ze er weinig van afweten. Het gaat erom wat zij ergens van vinden en hoe zij het ervaren. Je kunt totaal niet inschatten wat voor gesprek het wordt. Ik ga er elke keer dan ook heel open minded in.
Ik merk dat ik nu veel meer een echt gesprek voer dan de eerste paar keer. Toen werkte ik vooral het vragenlijstje af. Nu maak ik het wat persoonlijker en het levert toch goede data op. Het moet hoe dan ook geen discussie worden. Wanneer ik na een paar vragen merk dat iemand daar toch op uit is, kap ik het gesprek af en zeg ik: ‘Dit waren de vragen, bedankt voor je tijd.’ Canvassen moet behalve nuttig ook leuk zijn.”

Fenna Feenstra (49) canvast wekelijks op straat en aan de deur in Leeuwarden.
“Als actief lid van de SP had ik al ervaring met canvassen. Daarom ben ik door Milieudefensie gevraagd als stadsorganizer in Leeuwarden, waar ik een team heb samengesteld. Voordat we begonnen, hebben we eerst de do’s en don’ts besproken. Maak duidelijk dat je niks komt verkopen, blijf altijd vriendelijk, zet geen voet tussen de deur en sta open voor vragen die mensen zelf hebben.
Ik ben aangenaam verrast door de betrokkenheid van mensen bij het klimaat. Zeker in wijken waar ik het niet direct verwachtte. Zo was mijn idee bij een villawijk dat mensen met veel geld zich niet echt druk zouden maken over het klimaat. En bij een wijk met veel sociale huurwoningen dacht ik dat mensen al genoeg andere zorgen hadden en niet zoveel hebben met die ‘klimaatonzin’. Maar overal waar ik aanbel, zijn mensen bezig met klimaatverandering en denken ze na over oplossingen.

Wat me het meeste aangreep, was een vrouw die het niet zo breed had. Ze wilde haar huis verduurzamen, maar wist niet waar ze dat van moest betalen. Ze voelde zich een verspiller. Ik zag de onmacht in haar ogen. Voor mij is dat precies de reden om dit soort gesprekken te voeren. Ik gun het iedereen om ook mee te doen en dat moet ook gewoon kunnen. Of we het nu financieren vanuit subsidies, belastingen of een fonds, dat maakt niet uit.
Het valt me wel op dat veel mensen slecht zijn geïnformeerd. Ze weten bijvoorbeeld niet dat er nog veel subsidie naar de fossiele industrie gaat of wat palmolie is. Dan help ik ze met wat feiten. Soms kijken mensen dan verbaasd, bijvoorbeeld als ze horen dat burgers 200 euro per ton uitgestoten CO2 betalen en grote bedrijven maar 2 euro. Ik probeer de vragen en stellingen niet te suggestief te brengen. Dus niet ‘Vindt u dat niet belachelijk?’, maar ‘Wat vindt u daarvan?’.
Ik leer zelf soms ook nog iets van zo’n gesprek. Een monteur die ik sprak, vroeg zich af waarom nog zo weinig mensen een elektrische cv hebben. Ik wist niet eens dat die bestonden. Ook komen veel mensen uit zichzelf met suggesties voor oplossingen, zoals stoppen met misleidende reclames of vervuilers laten meebetalen via een fonds dat mensen met een laag inkomen helpt bij verduurzamingsmaatregelen.
Een gesprek is voor mij geslaagd wanneer iemand aangeeft graag op de hoogte te willen blijven of zegt ‘goh, dat wist ik allemaal niet’. Dan zie je waar zo’n gesprek goed voor is. En het gebeurt ook weleens dat iemand zich na een gesprek aanmeldt als vrijwilliger voor Milieudefensie en ook wil canvassen. Dat is natuurlijk helemaal mooi.”