Nederland moet in rap tempo gasvrij gaan wonen. Gelukkig zijn er subsidieregelingen voor duurzame energie. Een van de dingen waar je een vergoeding voor kunt krijgen, is een pelletkachel. Houtrook is echter behoorlijk ongezond. En is het wel echt beter voor het klimaat?
In de zomer stoken mensen graag buiten een vuurtje, in de winter gaat binnen op veel plekken de houtkachel aan. Maar de traditionele kachel of vuurkorf krijgt steeds meer kritiek. Houtrook is ongezond en stoken is asociaal, klagen mensen die ernaast wonen. Het is ook onnodig, want er zijn schonere manieren om je huis te verwarmen. Zoals met gas. Maar gaan we niet binnenkort allemaal gasvrij wonen? Daar moet iets voor in de plaats komen.
Voor het omschakelen naar duurzame energie is er de stimuleringsregeling voor duurzame energie, ISDE. Die vergoedt de aanschaf van verantwoorde verwarmingsapparaten als zonneboilers en warmtepompen. Wat ook onder de regeling valt: biomassaketels, die houtsnippers verstoken, en zogenaamde pelletkachels, die branden op korrels geperst hout; ‘pellets’. En laten – alle warmtepompen ten spijt – die pelletkachels onder subsidieaanvragers nu veruit het populairst zijn. Ze zijn dan ook een stuk goedkoper. Wordt dit een probleem voor de luchtkwaliteit? En is het wel beter voor het klimaat?
Ongezond
Houtrook is een gevoelig onderwerp. Mensen die er last van hebben, voelen zich niet serieus genomen, ook al hebben zij soms ernstige longaandoeningen. Het is nog geen gemeengoed om hout stoken te bekritiseren. Ook wij hadden op de consumentenpagina van Down to Earth zes tips voor gezondere lucht, en één daarvan was het vervangen van je houtkachel door een pelletkachel. Pelletkachels zijn gesloten systemen; ze worden automatisch gestookt. Je gooit er dus niet naar eigen inzicht een blokje op. Zo wordt de verbranding veel schoner. Er kwam veel commentaar op. “Eigenlijk had je dit niet moeten schrijven”, zegt ook Trinette Janssen direct als we haar spreken. Janssen – ze woont toevallig in gasprovincie Groningen – is betrokken bij de Werkgroep Houtstook-vrij. “Mensen moeten gewoon helemaal geen hout stoken. Het is ontzettend ongezond.”
Rapporten tonen inderdaad veel schadelijke stoffen in houtrook: benzeen, koolmonoxide, fijnstof, ultrafijnstof en meer. Dit betreft de gewone houtkachel. “Mensen kunnen daar hout van dubieuze afkomst in opstoken. Maar ook netjes stoken met schoon brandhout is ongezond. Ook als je het niet ruikt,”, zegt Janssen. Zij vindt pelletkachels uiteindelijk geen oplossing. “Die zijn nieuw voor ons. Maar ook daar komen nu langzaam klachten over binnen.”
Vorig jaar zomer diende de werkgroep een motie in tijdens de algemene ledenvergadering van Vereniging Milieudefensie om meer met dit onderwerp te doen. Ze zijn niet de enigen die zich druk maken om de gevolgen van houtrook, zo laten diverse onderzoeken van het CBS, van Motivaction en een enquête in opdracht van RTL Nieuws zien. Toch hebben slachtoffers momenteel maar weinig mogelijkheden om zich te beschermen.
Platform Houtrook en Gezondheid
Klachten over houtrook komen voornamelijk bij gemeenten of de GGD terecht. Maar die weten niet hoe ze ermee om moeten gaan. Het Rijk nam in 2014 daarom samen met het Longfonds, kennisinstituten, gemeenten, GGD’s, burgergroeperingen en de Stichting Nederlandse Kachel- en Haardenbranche het initiatief tot de oprichting van het Platform Houtrook en Gezondheid. Dat moet gemeenten, GGD’s en particulieren helpen overlast en gezondheidsschade tegen te gaan. Er zou een voorlichtingsfilmpje komen, dat vooralsnog uitblijft. Het platform maakte wel een toolkit met tips, maar die lost niet veel op. Dat kan ook niet anders, omdat concrete regelgeving ontbreekt.
Bibi Krot van advocatenkantoor voor omgevingsrecht HABITAT, beaamt dat het juridisch gezien moeilijk is iets te doen. HABITAT is deelnemer aan het platform en stelde een overzicht van de regelgeving en rechtspraak samen:Wat te doen tegen overlast van houtstook door particulieren (pdf). Het overzicht stamt uit 2010. Krot bevestigt dat er in de tussentijd nog weinig veranderd is. “Het document is nog vrij actueel, helaas.”
Net als de toolkit, somt het de mogelijkheden op voor gemeenten: bemiddeling en voorlichting. Het bouwbesluit stelt dat hinder veroorzaken en op schadelijke wijze rook verspreiden verboden is. Maar in de juridische praktijk valt het tegen. Een van de redenen is dat, ondanks dat het over gezondheidsrisico’s gaat, houtrook juridisch vaak als ‘hinder’ wordt behandeld. “Er is momenteel geen vastgestelde norm voor blootstelling aan houtrook, dus dan kun je met meetresultaten ook niet veel. ‘Hinder’ is een lastig begrip, want het is subjectief. Hoe bepaal je wat ‘acceptabel’ is?” HABITAT is nu bezig met een nieuwe strategie. “Er zijn wel normen vastgesteld voor hinder door bedrijven. Momenteel leggen we in een aantal procedures aan de rechter voor of die ook voor particulieren kunnen worden gebruikt. Als de hinder even groot is, waarom zou er dan onderscheid worden gemaakt?”
Normering
Met de komst van de nieuwe Omgevingswet in 2019 ligt het houtrookprobleem geheel bij de gemeenten, en die maken zich zorgen. Gemeenten Amersfoort en Leeuwarden drongen er daarom al in 2016 bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten op aan om in gesprek te gaan met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Zij pleitten onder andere voor een landelijke norm voor schadelijkheid van houtrook, en ontwikkeling van een handhaafbare beoordelingsmethode.
Krot ziet wel kansen in de Omgevingswet voor gemeenten. Die kunnen, wat ze noemt ‘ruimtelijk relevante regels’ stellen. Bijvoorbeeld dat in bepaalde wijken houtstook verboden is omdat daar al een hoge fijnstofconcentratie is. Ook denkt Krot dat andere wegen misschien zinvol kunnen zijn. Zo kun je kijken naar de herkomst van het hout. “Veel mensen halen stookhout gratis ergens op. Anders is stoken relatief duur. Maar dat zijn eigenlijk afvalstoffen en die mag je niet zomaar verbranden, die vallen onder de Wet milieubeheer.” Het allerbelangrijkst is: “Er moet een toetsingskader komen dat duidelijk en echt te handhaven is.” Met de push naar gasvrij wonen zal dat nog dringender worden, verzucht ze.
Ultrafijnstof
Waarom noemt Krot eigenlijk niets dat direct met gezondheid te maken heeft, zoals de Europese normen voor luchtkwaliteit? We hebben in Nederland toch al moeite om daaraan te voldoen? “Die normen kunnen niet zomaar gebruikt worden voor particulieren. En daarbij geldt er een jaargemiddelde norm. De piek van een rokende kachel komt vaak wel boven de norm uit, maar dat is tijdelijk. De gemiddelde jaarnorm wordt niet overschreden en daar gaat het om.”
Bovendien zouden pelletkachels minder ongezond zijn. Zij voldoen bijvoorbeeld nu al aan de EcoDesign-uitstootnormen, de nieuwe Europese regelgeving voor energiegerelateerde producten die in 2022 ingaat. Maar het hangt ook af van wat je meet. Er komt weliswaar bijvoorbeeld minder roet, fijnstof en koolmonoxide vrij uit een pelletkachel, maar meer ultrafijnstof – wat gevaarlijker is. Alleen zijn daar geen normen voor. Trinette Janssen heeft daarom weinig boodschap aan EcoDesign. Ze denkt dat het een excuus is om houtstook te kunnen blijven subsidiëren. “Het kabinet heeft houtkachels gewoon nodig om de klimaatdoelstellingen te halen.”
Subsidieregeling
En dat lijkt waar. De Nederlandse Kachel en Haardenbranche schermt met cijfers van het CBS waaruit blijkt dat houtkachels van huishoudens voor wel 17 procent bijdragen aan de duurzame energiedoelen van het kabinet. Daarmee is het de derde grootste factor, na windenergie en afvalverbranding – beide goed voor 18 procent. En wat blijkt als je de Kamerbrieven erop naleest: een beter klimaat en gezondere lucht zitten elkaar inderdaad in de weg.
Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven schrijft op 30 mei 2018 een brief aan de Kamer, naar aanleiding van een brief van Platform Houtrook en Gezondheid. Ze zegt daarin dat ze diens aanbevelingen om stoken te ontmoedigen, over zal nemen. Onder andere komt er een stookalarm bij windstil weer.
Maar pelletkachels lijken hier een stilzwijgende uitzondering op te zijn. De haardenbranche stelt dat deze bedoeld zijn als hoofdverwarming van een woning. Omdat die automatisch gestookt worden, zullen die praktisch gezien moeilijk onder een stookalarm kunnen vallen.
Van Veldhoven is er desondanks van overtuigd dat pelletkachels een goed idee zijn, zo blijkt uit haar antwoord op Kamervragen van Tweedekamerlid Frank Wassenberg (PvdD) over de aanpak van houtrook in woonwijken: ‘Biomassa wordt gezien als een duurzame energiebron en voor de installaties die voor subsidie in aanmerking komen gelden strikte uitstootnormen. Het verstrekken van ISDE subsidie voor de aanschaf en installatie van pelletkachels past in het beleid van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat om de inzet van duurzame energie te bevorderen.’
Brusselse fysica
Alles voor het klimaat dus. Het is echter de vraag of dat hiermee geholpen is. “Natuurlijk willen we van aardgas af, voor Groningen en het klimaat, maar dat moeten we niet vervangen door hout. Het is een mythe dat dat duurzaam is”, zegt Wim Lentink, ook lid van de Werkgroep Houtstook-vrij. “Biomassa wordt door Europese beleidsmakers gezien als onderdeel van de zogenaamde ‘korte koolstofkringloop’”, legt hij uit. “Dat wil zeggen dat de CO2 die vrijkomt bij de verbranding van bomen die terug kunnen groeien, niet meegerekend hoeft te worden. Dat is natuurlijk de grootste onzin. Ik noem dat Brusselse fysica.” Hij rekent voor hoeveel CO2 er vrijkomt als er hout wordt verstookt, vergeleken met Gronings aardgas voor hetzelfde effect. Hij komt, net als de meeste bronnen, uit op het dubbele. Daar komt bij dat we sneller bos kappen dan er bijkomt. Down to Earth en andere media stelden al eerder dat het onmogelijk wordt om CO2-neutraal aan hout te komen.
Cultuuromslag
Eigenlijk moet er een cultuurverandering plaatsvinden rond houtstook, zegt jurist Krot. Een houtkachel hebben zou dan niet meer vanzelfsprekend worden gevonden, en al helemaal niet ‘duurzaam’. Ze vindt het bijvoorbeeld pijnlijk om te horen dat er mensen naar een ecowijk verhuizen om houtrook te ontlopen, waar blijkt dat de huizen soms juist door houtkachels verwarmd worden. “Waar moet je dan nog naartoe?”
Ondertussen werd een motie van Tweede Kamerlid Wassenberg om pelletkachels en biomassaketels uit te sluiten van subsidie vanwege de volksgezondheid en het klimaat, deze zomer nog verworpen. Krot heeft er een hard hoofd in dat burgers hier tegenin kunnen roeien, zonder steun van de wet: “Net als met roken op het werk, dat werd pas echt opgelost toen er regels kwamen.” Wim Lentink zoekt de oplossing hogerop. “Zo lang Brussel blijft volhouden dat biomassa CO2-neutraal verstookt kan worden, blijft alles zoals het is.”
pelletkachelforum zegt
het grootste probleem is dat er vaak verkeerd wordt geïnstalleerd dit zorgt voor overlast omdat ze maar zo door de muur monteren en geen echte afvoer maken.. hierdoor kan de pelletkachel niet werken zoals het hoort en krijg je overlast. een pelletkachel vele malen schoner als een houtkachel en daarnaast zijn de houtkachels van nu ook steeds beter geworden.
Melanie zegt
Vergelijk pelletkachel met CV: pelletkachel is 60 a 100 x vervuilender dan verwarmen met CV…pelletkachel stoot ultrafijnstof uit hetgeen DNA aantast. Pelletkachels worden gebruikt als hoofdverwarming en slaan dag én nacht aan. Een pijp óp het dak geeft geen enkele verbetering in bovengenoemde feiten. kiezen voor schone duurzame energie is enige juiste keuze.
Jos Merks zegt
Auto’s zijn in de loop der jaren ook veel en veel beter en minder smerig geworden. En tich moeten we straks allemaal elektrisch rijden.
Zo ook die pelletkachels, kan best zijn dat het ietsje pietsje minder vies is als die goed wordt geïnstalleerd, en dat hij minder vies is dan een houtkachel, maar als hij meer uren wordt gebruikt is hij weer net zo smerig. Met zo’n pelletkachel kom je de milieuzone niet in.
Hout stoken geeft meer fijnstof dat de 8 miljoen auto’s die rondrijden.
Wilt u hout gaan stoken, doe dat niet, want straks moet u toch elektrisch, omdat hout of houtpellets stoken 2 meer CO2 geeft dan aardgas, En dat moet ook al weg.
Lourens zegt
Het grootste probleem van de houtstokers in het algemeen is dat ze zich niets aantrekken van de overlast die ze veroorzaken en liefst zo goedkoop mogelijk willen stoken. Dus ze nemen het niet zo nauw met “schoon” hout. Getuige de zwarte rookpluimen die ik geregeld zie bij de grootste stoker in de wijk. Dus ook als is schoon stoken verantwoord een groot aantal stokers zal toch vuil blijven stoken. Geen controle geen schoon hout stoken! En hoe zit dat met CO2 neutraal als je gedroogd hout stookt? Gedroogd hout wordt door kunstmatige warmte droog gemaakt.
G zegt
Tis maar goéd dat je niét weet waar al dat elektriciteit vandaan komt, voor dat dat het er is heeft de kachel goed gerookt.
Diana van Helden zegt
Vreemd dat ik als copd en astma regelmatig wakker word en moet hoesten. Ben dit jaar nog nooit zoveel acuut naar de longarts geweest. Een rotlucht van een palletkachel van buren heb ik al weken een gevoel van hoofdpijn. Hoofdpijn heb ik nooit maar nadat deze palletkachel in november vorig jaar er staat is het elke dag bingo. Nu nog wachten op kanker ivm fijnstof die zelfs door de huid gaat.
rob janssen zegt
wat moeten die mensen in de jaren 50 en 60 dan hebben afgezien……tegenwoordig is het allemaal zeer zeer overdreven…waar is het einde met die idioterie,,Net of een warmtepomp geen co2 uitstoot….volgens alles is de uitstoot van een warmtepomp ..precies evenveel als een gas gestookte hr cv ketel…En een warmtepomp werkt alleen bij 7graden plus…en het verbruik aan elektriciteit is EXTREEM..groenlinks is een voortvloeisel vd cpn.Wat ze nu de mensen verplichten is ,,,,,heel gewoon communisme ,!
Diana van Helden zegt
30jaar elke dag een houtstoker naast mij en pijp op 6meter afstand van slaapkamer. Kunststof kozijnen zonder ramen die open kunnen was uitkomst. Kosten 4000 € dit grapje. Als astma patiënt minder last en kon weer slapen zonder te hoesten. Vreugde 2maanden terug buurman kreeg zonnepanelen.Maar de vreugde was kort omdat bij buurman het ongezellig was zonder vuur. Palletkachel aangeschaft en midden in de nacht was voor mij genoeg om medicijnen te pakken om een aanval te voorkomen door de rook of lucht in slaapkamer. Inmiddels 2jaar thuis en kan niet meer werken door copd. Werken in de kraam was mijn lust en privé leven en alles is weg en kapot. Ziek en zelfs mijn hond kan ik niet meer uitlaten. Ik woon in een wijk met veel houthaarden en angst omdat ook in het verleden buren zijn overleden en nog nooit gerookt hebben. Fijnstof uit hout is een sluipende ziekte. Voor mij telaat deze reactie maar kleinkinderen moeten schone lucht het is hun toekomst.
Jos Merks zegt
Dat heb je goed gezegd Diana. Adviseer je om een officieel handhavingsverzoek in te dienen bij de gemeente, dus niet klagen of melden, maar een officieel handhavingsverzoek. Hoe meer mensen dat doen, hoe eerder er iets gebeurt. Op basis van artikel 7.22.
Gemeente moet binnen 8 weken reageren. Indie wordt afgewezen, kan je bezwaar indienen en krijg je een hoorzitting. Neem dan contact met ons op. http://www.luchtfonds.nl
Rooie rakker zegt
Ik houd van de heerlijke warmte van een traditionele houtkachel en van de onafhankelijkheid die daarbij hoort, maar dat mag m.i. never nooit niet ten koste gaan van de gezondheid en het welzijn van de medemens.
Schone lucht is gezond zegt
Palletkachels zijn juist erg slecht voor de gezondheid omdat de fijne roetdeeltjes veel kleiner zijn en dus dieper in het lichaam doordringen. En meer schade aanrichten. Maar omdat daar nog geen norm voor is, ontspring te palletkachel nu de dans. Dat staat dus in dit artikel.
jean-pierre paesen zegt
zouden we niet beter ook voor alle schouwen een soort filter ontwerpen (zoals roetfilter van auto’s & sterk vervuilende fabriekschouwen)?
– gezondere lucht
– werkgelegenheid
Lourens zegt
Wqt dacht je van een keuring elk jaar gebaseerd op een meting van de roet die de erkende schoorsteen veger elk jaar (wel verplichten) doet? De schoorsteenveger ziet vaak meteen al aan de veegresten wie een vuile stoker is en wie goed hout stookt, daarnaast zou een meting op bepaalde stoffen zoals as van verf e.d. misschien ook mogelijk kunnen zijn?
Eijmert W. Kleijn zegt
Er is 1 aspect dat ik in deze discussies meestal mis: Alle biomassa is gebouwd uit vastgelegde CO2. Als we snoeihout, pallet hout e.d. op de composthoop of in de bossen laten vergaan komt alle vastgelegde CO2 OOK vrij.
Als we deze biomassa verstoken komt precies EVENVEEL CO2 vrij, maar als we de warmte benutten wordt er evenredig veel fossiele brandstof minder gebruikt. Er is dan dus wel een CO2 voordeel.
Wel blijft het natuurlijk onverstandig om biomassa over grote afstanden te transporteren. Vaak met behulp van fossiele brandstof. Dat wordt o.a. veroorzaakt door subsidies waardoor we geprikkeld worden om door te slaan.
Maar er is dus zeker CO2 voordeel te halen als we bijv. zaagsel van houtbewerking, pallets, snoeihout van tuinen en (natuur) bossen dat al in Nederland is, ook in Nederland als biomassa verstoken en daarmee minder olie of steenkool importeren. En kritiek leveren is makkelijk, maar doe er dan wat aan. Dat ga ik de komende tijd proberen. Zonder subsidies, maar uit eigen middelen.
J.A. Deitch zegt
Je ziet dit soort foutief denken heel veel in Nederland. Alsof je alle giftige stoffen en de combinatie van alles en complexiteit die niet eens te meten zijn kunnen gesimplificeerd tot 1 stof, CO2. En alsof je dit zo precies kan meten. Het is geen “numbers game”, met googelen met statistieken kom je er niet. Je zag hetzelfde foutief denken bij de corona crisis, heel veel misverstanden over het menselijk lichaam en pathologie, ook door artsen en wetenschappers. Alsof het met iets mechanisch te maken heeft. Het is overduidelijk dat allerlei vergiftiging van ons aarde en leefomgeving en lucht niet zo door kan gaan. Misschien kunnen we de natuur afschaffen in Nederland? Dat wil de overheid tenminste. Het lijkt wel een verhaaltje uit de mythologie. We zijn terug in de tijden dat mensen hun eigen waterbronnen vergiftigde door stomiteiten, alleen op een gigantische scale. Gif dat je ergens strooit is niet weg omdat het onzichtbaar is. Nederland is belachelijk achterlijk en ik schaam me ervoor dat mensen allerlei smuusjes zoeken. Ja misschien kunnen we alle natuurlijke processen van bossen afschaffen, zou dat niet mooi zijn?
Ik zegt
Mensen vergeten dat wijzelf ook CO2 uitademen en flink wat ook. Dus als men de CO2 echt drastisch wil verminderen, roei dan een 10 miljoen mensen uit ofzo.
De buurvrouw zegt
Bingo. En daarmee stip je een belangrijke beweegreden van een handjevol onzichtbare mensen op sleutelposities in onze wereld aan. O wacht, dat is complotdenken. Complotten bestaan niet. Toch? Het woord staat niet eens in het woordenboek.