De laatste biologische boerderij van Amsterdam in de Lutkemeerpolder, De Boterbloem, moet wijken voor een bedrijventerrein waar de corruptieaffaire Ton Hooijmaijers in na-ijlt. Het nieuwe groene college heeft een hoofdpijndossier geërfd, van GroenLinks.
Het begon allemaal met een glansrol in 2005 voor Ton Hooijmaijers. Vanaf een vastgoedcongres in Cannes kondigt de gedeputeerde voor de provincie Noord-Holland trots aan dat hij een grote internationale ontwikkelaar van bedrijvenparken heeft binnengehaald voor de Schipholregio. De prille gedeputeerde is snel gegroeid in zijn ambt. Een helikoptervlucht in Zuid-Frankrijk declareert hij als lunch. Op het provinciehuis gaan geen alarmbellen af.
Door bemiddeling van Hooijmaijers verwerft die grote partij, het Britse Slough Estate, een meerderheidsbelang in de rond Schiphol opererende projectontwikkelaar Mainland bv. Dat doet het door zestig procent van de aandelen over te nemen van vastgoedondernemer Jelle Kuiper. Mainland is interessant voor de Britse ontwikkelaar. Directeur van Mainland Frans Sodekamp heeft in 2000 acht hectare grond gekocht in de 43 hectare grote Lutkemeerpolder, onder de rook van Schiphol. Hij betaalde de boer daarvoor 2,3 miljoen euro. Hij is de buurman van Trijntje Hoogendam van boerderij De Boterbloem. In tegenstelling tot haar heeft hij zijn grond in eigendom. De Boterbloem heeft een bruikleenovereenkomst met de gemeente.
Voor de biologische boerderij is geen toekomst meer in de polder. Bovendien kan de gemeente de bruikleenovereenkomst met de boeren eenvoudig beëindigen. In vergaderverslagen uit 2008 die zijn opgevraagd met een beroep op de wet openbaarheid van bestuur, staat dat partijen ‘geen problemen verwachten’.
GroenLinks
Op dat moment wordt de portefeuille ruimtelijke ordening beheerd door GroenLinks. D66 stemt als enige partij tegen en zegt teleurgesteld te zijn in de wethouder, Maarten van Poelgeest. “Als raadslid was hij tegen bouwen in het scheggenlandschap”, zegt oud-raadslid Ivar Manuel. “Die scheggen zijn vitaal omdat die voor Amsterdammers het groen bereikbaar houden. Van Poelgeest was niet zo groen maar vooral links.”
Van Poelgeest verklaart desgevraagd dat hij afspraken uit het verleden niet wilde terugdraaien. Het staat hem niet bij dat de polder een bijzondere recreatieve waarde heeft. “Je kunt er niet eens doorheen wandelen.”
De Boterbloem zamelt in 2009 duizenden handtekeningen in voor Marijke Vos van GroenLinks, wethouder in toen nog stadsdeel Osdorp. Maar ook zij wil niet terugkomen op gemaakte afspraken.
En zo wisselt groen voor rood onder GroenLinks. Ton Hooijmaijers bekleedt in die tijd sleutelposities. Hij is gedeputeerde en als zodanig vertegenwoordigd in SADC, hij is medebestuurder van Metropoolregio Amsterdam en voorzitter van Bestuursforum Schiphol. Op dat moment weet nog niemand dat hij bemiddelt voor vastgoedvrienden dat het een aard heeft.
Gedraaide politiek
De gemeente en SADC gaan de Lutkemeerpolder ontwikkelen tot bedrijventerrein, samen met Slough Estate en Jelle Kuiper. Die laatste twee gaan verder als SEKU bv. De acht hectare landbouwgrond wisselt van eigenaar voor 7,7 miljoen euro. Meer dan drie keer zoveel als Mainland er in 2000 voor neerlegt. Daarmee heeft de gemeente de hele polder in eigen hand. SEKU mag volgens de overeenkomst in fase 2 een derde van het bebouwbaar gebied van 25 hectare ontwikkelen.
Van Poelgeest en Hooijmaijers zijn optimistisch. Al maanden voor de ondertekening van de overeenkomst, prijzen zij Lutkemeerpolder fase 2 aan op vastgoedbeurs Provada.
De economische crisis gooit echter roet in het eten en het bedrijventerrein verdwijnt in de ijskast.
Als het plan daar tien jaar later weer uitkomt, lijkt dat nog het meest op een Tarte Tatin. De economie zit in de lift, de stad barst uit haar voegen, partijen kunnen eindelijk beginnen in de polder. Maar de politiek is gedraaid.
De raad neemt in maart op initiatief van Jorrit Nuijens van GroenLinks unaniem een motie aan: voordat het zand over de akkers gaat, moet onderzocht worden hoe zoveel mogelijk van de biologische boerderij kan worden behouden. Nuijens: “De afspraken zijn tien jaar oud. En moet je die mooie Boterbloem nu eens zien. Als het niet nodig is om dat te vernietigen, wil ik zeker weten dat we alles hebben geprobeerd om dat te voorkomen.”
De motie is het gevolg van het offensief dat De Boterbloem intussen heeft ingezet. Tien jaar geleden voorzag de gemeente geen problemen bij het verwerven van de percelen van de boerderij. Inmiddels weet het hele stadhuis door de vele publieksacties dat de bioboeren tot het bittere eind zullen doorvechten.
Tot grote ergernis van SADC. “We hebben De Boterbloem al heel vaak de hand gereikt, maar die nemen ze niet aan”, zegt Peter Joustra. “We willen hun een rol geven in het bedrijventerrein.”
“De praktijk is dat SADC het liefst met een lege polder wil beginnen”, reageert boerin Alies Fernhout. SADC stuurde al tal van ontruimingsbrieven.
Klem
Het is VVD’er Eric van der Burg, dan wethouder, die met de motie Nuijens naar de aandeelhouders in grondbank SADC stapt: de gemeenten Amsterdam, Haarlemmermeer, de provincie Noord-Holland en Schiphol Group. Verrassend genoeg sluit Gedeputeerde Staten, de oud werkgever van Hooijmaijers, zich aan bij de Amsterdamse motie.
Nuijens heeft het imago van GroenLinks tijdelijk gered, maar het nieuwe overwegend groene bestuur heeft nog steeds geen kleur bekend als het gaat over De Boterbloem. Van Poelgeest mag destijds een meer zakelijke groene wethouder zijn geweest. Zijn partij- en ambtsgenoot Marieke van Doorninck lijkt weinig zin te hebben een eerste paal in het bedrijventerrein te komen slaan én de laatste biologische boerderij in de stad ten grave te dragen. Al stemde ook zij in 2009 mee met de raad om de Lutkemeerpolder onder te brengen in de grondbank SADC.
Het college zit klem tussen het groene geweten en afspraken uit het verleden, gemaakt door GroenLinks. Niet minder pijnlijk is dat de corruptie-affaire Hooijmaijers op die afspraken vlekken heeft nagelaten.
Giften
Oud-gedeputeerde Hooijmaijers, die zo trots was de Britse ontwikkelaar binnen te hebben gehaald voor de Lutkemeerpolder, zit sinds vorig jaar in de gevangenis voor corruptie en fraude. Begin deze eeuw misbruikte hij namelijk zijn ambt ten gunste van de vastgoedambities van tientallen bekenden in zijn netwerk. In ruil voor giften. Justitie onderzocht 1,8 miljoen euro aan betalingen aan het bedrijf MOVE dat op naam van de echtgenoot van Hooijmaijers stond.
Door de economische crisis lag Lutkemeer fase 2 jaren stil en wreef niemand in die vlek. Justitie schikte met verschillende van Hooijmaijers vastgoedvriendjes waaronder ook Frans Sodekamp van Mainland. Maar Jelle Kuiper, met wie de gemeente in 2009 een samenwerkingsovereenkomst sloot, weigerde een schikking en houdt vol dat hij onschuldig is. De 73-jarige ondernemer uit Heemstede staat daarom begin volgend jaar voor de rechter. Hij moet alsnog verdedigen waarom zo’n vijfendertigduizend euro aan betalingen aan Hooijmaijers geen giften waren.
Kuiper
Onschuldig of niet, Lutkemeer fase 2 heeft flinke averij opgelopen door Hooijmaijers, en een ingewikkeld geschuif met aandelen terwijl bedrijfsnamen wijzigen, volgt. Navraag bij Slough Estate, inmiddels SEGRO genaamd, leert dat zij alle banden met het project hebben verbroken. De inval van de fiscale opsporingsdienst FIOD in 2010 bij dochter SEGRO Mainland in Hoofddorp is niet in de koude kleren gaan zitten. Ontwikkelaar SEGRO, die in 2005 als Slough Estate nog 1,6 miljoen pond betaalde voor de aandelen van Kuiper, heeft haar pakket in 2011 fluks terug verkocht aan SEKU. Dat staat in interne documenten De aandelen van SEKU zijn inmiddels twee keer her verpakt in wikkels met de namen Arke Projecten en Thunissen bv..
Maar Jelle Kuiper is gelieerd aan beide bouwondernemingen. Dat Kuiper nog aan boord zit, lijkt de gemeente niet te zinnen. In een brief uit 2017 aan Arke Projecten vraagt de gemeente ‘met klem afstand te nemen van het project Lutkemeer fase 2’. Niet duidelijk is waarom afstand moet worden genomen en de adressant is weg gelakt. Maar de brief verwijst naar eerdere correspondentie hierover, en die is gericht aan Kuiper Beleggingen.
Schipholnorm
Het bedrijventerrein kan nog steeds uitdraaien op een succes, de grondnood in de hoofdstad verlichten en banen scheppen. Maar zo ver is het nog niet. Tussen de overwegend zwart gelakte tekstdelen in opgevraagde documenten schemert irritatie door tussen de gemeente, SADC en de ontwikkelaars. Ongetwijfeld hebben de acties van de Boterbloem zand in de machine gegooid.
Arke beschuldigt de gemeente van willekeur, van het vooruitschuiven van problemen en van het blokkeren van overleggen. Er is sprake van een vertrouwenscommissie en in juni is overlegd over de ‘uitkoop van de bouwclaim’ van SEKU.
De vlek van Hooijmaijers zou dan weliswaar weggepoetst zijn. Maar wie trekt het project? De toegevoegde waarde van Slough Estate was hun grote internationale netwerk en dat is nu weg. SADC kon weliswaar in 2009 een doorstart maken dankzij Lutkemeer fase 2. Maar het heeft al vijftien jaar de grootste moeite om het eerste bedrijventerrein, Lutkemeer fase 1 in de naastgelegen polder vol te krijgen. De norm dat bedrijvigheid op SADC-kavels een link moet hebben met Schiphol is daarom losgelaten.
Maar ook met het loslaten van die Schiphol-norm levert SADC niet wat zij belooft. Dat constateerde ook accountantsbureau PwC in 2017. In een analyse komt SADC als een risicovolle onderneming naar voren. Banken willen SADC geen leningen verstrekken. Het is gevoelig voor uitstel van gronduitgiften, lagere prijzen en hogere kosten. Van alle zes bedrijventerreinen zijn met name Schiphol Trade Park en Lutkemeer fase 2 risicovol ‘omdat daar nog alle investeringen gedaan moeten worden’.
26 miljoen
Toch beweert de gemeente een slordige 26 miljoen euro inkomsten mis te lopen als de motie van Nuijens volledig wordt uitgevoerd. In dat scenario blijven het open landschap en de biologische boerderij weliswaar behouden, maar slacht de gemeente dan de kip met de gouden eieren?
Dertien jaar na de vreugdekreet van Hooijmaijers in Cannes zit het college niet alleen met een half gelukte taart op schoot. De gemeente is bovendien met zichzelf in conflict sinds de Motie Nuijens. Het college kan die motie om De Boterbloem te behouden, uitvoeren, maar de gemeente is zelf een van de ontwikkelende partijen. Ze heeft daarom een direct commercieel belang bij het bedrijventerrein.
Het is deze dubbele petten-problematiek waar deskundigen wel vaker voor waarschuwen. Daarom lijkt de kans klein dat de biologische boerderij in haar huidige vorm overeind blijft. En dat terwijl er juist nu voor het eerst in de geschiedenis een groen bestuur in de Stopera zit. Over het compromis voor De Boterbloem waar ambtenaren momenteel aan puzzelen moet de raad binnenkort een besluit nemen.
De gemeente wil op de affaire Kuiper niet reageren zolang de zaak tegen de ondernemer loopt.
Dit artikel is aangepast na publicatie.
Peter Berents zegt
Ook nu weer dubbele petten problematiek bij de overheid (gem. A’dam)! Daar moet vandaag nog een einde aangemaakt worden. Een “groen bestuur” in de hoofdstad moet juist opkomen voor deze actieve biologische boerderij “De Boterbloem”. Kom op zeg College, neem je verantwoordwoordelijkheid en maak je naam waar!
niek zegt
laten bestaan deze boterbloem natuur en sociale functie veel belangrijkere als het alles vernietigende bedrijfsleven alles draait om geld ziekte van deze tijd we moeten juist opkomen voor de natuur!!!!
Ruud van der Wal zegt
Ik heb twee vragen nav Dorntoearth artikel:
1.
Ik lees in downtoearthmagazine 26 miljoen en Parool 42 miljoen waar zit dat verschil in?
volgens Parool
https://www.parool.nl/nieuws/geen-laatste-reddingsboei-voor-de-boterbloem~b11a40a4/
gaat het niet om 26 miljoen zoals in bovenstaande artikel maar om 42 miljoen.
“de berekening van de wethouder dat de gemeente de mede-ontwikkelaars SADC en SEKU voor 42 miljoen euro schadeloos moet stellen als het bedrijventerrein er niet komt.”
2.
In het artikel wordt het woningnood probleem niet genoemd. Bedrijven uit de stad voor woningen. Daarom bedrijventerrein buiten de stad nodig. Waarom niet genoemd.
zie parool https://www.parool.nl/amsterdam/de-boterbloem-moet-voor-februari-vertrekken-uit-lutkemeerpolder~bdf63c91e/
“Maar Van Doorninck benadrukt in haar brief dat de bouw van het nieuwe Business Park Amsterdam Osdorp nodig is omdat in de stad veel bedrijventerrein plaatsmaakt voor woningen. Volgens haar verdwijnt zelfs zoveel bedrijventerrein uit de stad – 230 hectare – dat die bedrijven ook niet terecht kunnen rond Sloterdijk of op andere bedrijventerreinen die in aanbouw zijn.”