Krijgt Bonaire een ‘sunscreen police’?

Het koraalrif voor de kust van Bonaire wordt bedreigd. Door zonnebrandcrème. Een wettelijk verbod voor schadelijke crèmes lijkt een goede oplossing, maar ook daaraan kleven bezwaren. Toch wil de Eilandsraad ‘foute’ crèmes per 2021 gaan verbieden. Sommige eilandbewoners gaat dat niet snel genoeg. “Als ze hun eigen schadelijke zonnebrandcrème opdoen, gaan ze niet mee.”

“Gewoon verbieden”, is de stellige mening van Elly Albers van Mangrove Information Center Bonaire. “In Mexico moet je in sommige gebieden je tas openen en foute zonnebrandcrème inleveren. Waarom doen we dat hier niet?” Albers is niet de enige op Bonaire die bepaalde zonnebrandcrèmes het liefst verbiedt. Natuurbeheerders op het eiland zijn bezorgd over de schadelijkheid van sommige UV-filters in zonnebrandcrème voor koraal. Met name de stof oxybenzone tast het koraal aan. Het koraal verbleekt, wordt gevoeliger voor ziekten, het DNA raakt beschadigd en koraallarven worden misvormd. Hoe kunnen we dat voorkomen?

Kwetsbaar natuurgebied

Ieder jaar komen vele tienduizenden toeristen naar Bonaire om het prachtige koraalrif te bekijken en van de zon te genieten. Maar wat doe je als diezelfde toeristen met hun zonnebrandcrème het koraal aantasten? Onderzoeker Diana Slijkerman van Wageningen Marine Research werd enkele jaren geleden benaderd door de toenmalige ‘marine park manager’ bij Stichting Nationale Parken (STINAPA), om uit te vinden of oxybenzone ook in het water rond Bonaire voorkwam. Ze onderzocht watermonsters uit Lac, een semi-gesloten baai op Bonaire waar koraalrif, zeegrasvelden en mangroven elkaar afwisselen. Een kwetsbaar natuurgebied, aangewezen als beschermd wetland. Maar ook een plek waar veel surfers en badgasten samenkomen.

 

“Als oxybenzone daar niet zit, dan zal het op andere plekken waarschijnlijk ook niet te vinden zijn”, redeneerde Slijkerman. Maar het stofje zat er helaas wel. “En ook in bovengemiddelde hoeveelheden.” In laboratoriumstudies met koraalcellen waren al schadelijke effecten gevonden bij een concentratie van 0,062 microgram oxybenzone per liter. Op Bonaire vond Slijkerman een concentratie van maar liefst 1,54 microgram per liter.

Cruisetoeristen

Waar komt die oxybenzone precies vandaan, wilde Slijkerman weten. Ze deed opnieuw metingen op dezelfde plek, terwijl tegelijkertijd het aantal badgasten geteld werd. Ook werd er onder ruim 250 mensen een enquête gehouden. Dat gaf informatie over de herkomst van de toeristen, het type zonnebrand dat ze gebruiken en hun kennis over de mogelijke gevaren ervan. De grootste bron, zo bleek, waren Amerikaanse cruisetoeristen die een dagje het eiland aandoen om te zonnebaden. Vooral Amerikaanse merken zonnebrand bevatten namelijk oxybenzone, en de Amerikaanse toeristen bleken geen idee te hebben van het effect ervan op de omgeving.

Sharon Bol van de lokale duurzaamheidsorganisatie Boneiru Duradero: “De cruise-toeristen weten niet eens in wat voor waardevol natuurgebied ze zich begeven. Ze komen daar gewoon om te zonnebaden. Als je in het zeegras gaat zitten, zit je eigenlijk in de saladebak van zeeschildpadden. Als ik dat vertel, kijken ze je verbaasd aan: ‘zitten hier echt zeeschildpadden?’ Dat honderd meter verderop een prachtig koraalrif ligt, is ook nieuw voor ze.” Tegelijkertijd, vertelt Bol, zijn de toeristen heel nieuwsgierig en staan ze open voor nieuwe informatie.

Island Tribe

Naast cruisetoeristen komen in het gebied veel surfers, een doelgroep met moeilijk te wijzigen gewoonten. “Surfers gebruiken bijna allemaal het merk Island Tribe en beweren ook nooit iets anders te zullen gebruiken. Het is een goede crème voor surfers. Het spoelt niet af als je in het water valt, komt niet in je ogen en je glijdt niet van je plank, zoals bij veel andere merken”, legt Slijkerman uit. En Island Tribe is nu net een crème met het gevreesde oxybenzone erin. Toch kwam dit merk onlangs met een eco-lijn, werkt eraan de hele collectie aan te passen en verkoopt nu geen oxybenzonehoudende producten meer in de Caraïben. “Producenten nemen het probleem wel degelijk serieus. Sommige recreatieondernemers reageren eerst afhoudend, maar willen later toch meer weten omdat ze er iets aan willen doen. Er is ook steeds meer aandacht in kranten en beauty-blogs en dergelijke. De bewustwording groeit wereldwijd.”

Toch blijkt het voor zonnebaders niet heel gemakkelijk om de juiste zonnebrand te kiezen. Slijkerman screent in het laboratorium bij Wageningen Marine Research verschillende merken die zeggen eco friendly, reef friendly of reef safe te zijn. “We hebben in totaal 55 zogenaamde eco-en reef-friendly producten gescreend. Tien procent bleek toch oxybenzone te bevatten”, aldus Slijkerman.

Sunscreen police

Afgelopen april werd een conferentie geheel aan zonnebrand gewijd. Natuurbeschermers, duikscholen, recreatieondernemers en overheden kwamen naar Bonaire op uitnodiging van Wageningen Marine Research en Boneiru Duradero, twee partijen die samenwerken in het project Suncreen Awareness Bonaire. De hamvraag: is het vergroten van de bewustwording genoeg, of is een verbod noodzakelijk? Beide, denkt Carolyn Caporusso, actief in de watersportbusiness op Bonaire. “Het is fijn als je mensen erop kunt wijzen dat het verboden is. Anders kun je alleen vriendelijk vragen of ze alsjeblieft niet iets op willen smeren dat het koraal doodt waar ze straks naar gaan kijken.” Ook cruise-operators zullen hun gasten eerder aanspreken op het gebruik van middelen als deze verboden zijn op de eilanden die ze gaan bezoeken, meent Anouschka van de Ven van STINAPA.

Overheidsvertegenwoordiger Frank van Slobbe ziet een verbod bij wet niet zitten. Een wet moet immers gehandhaafd kunnen worden, en dat blijft op Bonaire een uitdaging. “Wanneer je nieuwe wetten invoert waarvan je van tevoren al weet dat je die niet of moeilijk kunt handhaven, komt dat neer op onbehoorlijk bestuur”, licht hij toe. Bovendien is er geen geld voor een ‘sunscreen-police’ en duurt het invoeren van nieuwe wetgeving veel te lang. Maar is dat laatste wel nodig? Anouschka van de Ven denkt van niet. “Het is al verboden om chemicaliën mee te nemen het water in.” Maar ook in dat geval blijft handhaving een probleem.

Vandaag effect

Sommige crèmes zijn slecht voor het koraal, maar er zijn factoren met veel grotere invloed. Zo is mest in het water funest. Daardoor groeit het koraal vol met algen. Sediment dat de zee in spoelt, bedekt soms het rif. En vooral: klimaatverandering zorgt voor een warmere zee, waar het koraal slecht tegen kan. Is dat geneuzel over zonnebrandcrème niet verwaarloosbaar?

Het is een vraag die Slijkerman en Bol vaak krijgen. “Eigenlijk weten we het niet. Het is ook heel moeilijk te onderzoeken hoe groot het aandeel van zonnebrandcrème precies is,”, zegt Bol. “Maar het is ook vaak een kaart die gespeeld wordt om maar niets te hoeven doen.” Slijkerman vult aan: “Ik vergelijk klimaatverandering vaak met een mammoettanker. Die moeten we met zijn allen bijsturen, maar dat kost heel veel tijd. Dit is iets waarmee je in korte tijd verandering teweeg kunt brengen, en de waterkwaliteit kunt verbeteren.”

Dat is ook de teneur bij de mensen op Bonaire. “Als we hier een verschil kunnen maken, moeten we het doen. Het is een duidelijke quick win”, vindt Irene Dingjan van de Bonaire Hotel- en Toerisme Associatie. “Met klimaatverandering zijn we eigenlijk al te laat. Als we nu iets veranderen, zien we over dertig jaar misschien enige verbetering. Dit is een gedragsverandering met een direct effect, dat moeten we ook zo overbrengen op de toeristen.”

Eilandsraad

Ondanks de problemen rond handhaving nam de Eilandsraad op 15 mei unaniem – een zeldzaam vertoon van eensgezindheid – een motie aan om zonnebrand met, onder andere, oxybenzone te verbieden. Het definitieve besluit is aan het bestuurscollege. Het verbod moet van kracht worden in 2021.

Tot die tijd zet Sunscreen Awareness Bonaire in op educatie en het creëren van bewustzijn . Voor enkele eilandbewoners gaat de strijd tegen foute zonnebrandcrème niet snel genoeg. Zij stellen eigenhandig alvast een verbod in. Zo heeft Albers van het Mangrovecentrum zelf op haar bezoekerscentrum een grote fles ‘goede’ zonnebrand staan die mensen tegen vrijwillige donatie mogen gebruiken, alvorens ze kajakkend en snorkelend de mangrove in gaan. “Als ze hun eigen schadelijke zonnebrandcrème opdoen, gaan ze niet mee.”