Sinds de val van Mubarak is het onrustig in Egypte. Niemand laat zich meer het zwijgen opleggen en men gaat massaal de straat op. In die explosieve sfeer groeit de milieubeweging als kool.
In Re-use, een studentikoos koffiehuis in Nasr-city, Caïro, waan je je in de jaren zestig van de vorige eeuw. De klanken van The Doors, The Beatles en zo af en toe een moderne Egyptische variant vullen de ruimte. Engelstalige literatuur en Arabische poëzie puilen uit bordeauxrode boekenkasten. En aan het ene bomvolle tafeltje flirten studenten buitengewoon omzichtig, aan de anderen voeren ze, als eens rebellerende babyboomers, felle discussies over wat de revolutie had moeten voortbrengen. Evenzo uiten ze hun verontwaardiging over de bekrompenheid van autoritaire ouderen, en verklaren bereid te zijn zich daartegen te verzetten.
Die strijdbaarheid is ook Amena Sharaf (19), rechtenstudente en activiste van de internationale milieuorganisatie 350.org, niet vreemd. Ze demonstreerde twee jaar geleden met honderdduizenden anderen in de straten van Caïro: de revolutie die de val van dictator Hosni Mubarak inleidde.
Klimaatconferentie
Afgelopen jaar deed zich voor haar opnieuw een situatie voor, op iets kleinere schaal, die vroeg om een passende respons. Het was op de Doha klimaatconferentie, tijdens een bijeenkomst tussen veertig Arabische milieuactivisten en de Egyptische delegatie. Daar eiste een onderhandelaar van de milieuactivisten dat ze met volledig uitgewerkte oplossingen moesten komen of anders moesten zwijgen. Amena vond dit absurd: “Ik stond op en benadrukte dat het de taak van de overheid is om klimaatplannen te presenteren die uitgewerkt zijn tot ver achter de komma, de taak van de milieubeweging is om die te beoordelen.”
Haar vriendin Mariam Allam (19), studente politieke wetenschappen en Arab Youth Climate Movement activiste, beaamt dit. “Maar onze oplossingen hadden zij sowieso niet zomaar omarmd”, aldus Mariam. Ze nipt aan een glas warme thee, recht haar hoofddoekje en verklaart: “Hun mindset moet eerst veranderen. Ze denken nog te leven in de tijd van Mubarak waarin de overheid dicteert, de rest luistert en kritiek verboden is. Alsof de revolutie nooit heeft plaatsgevonden. Ze accepteren geen antwoorden die van onderaf komen. Bovendien zijn de delegatieleden, zoals zovele ouderen, zo passief. En ze focussen zich slechts op nationale belangen. Wij jongeren – zestig procent van de Egyptenaren is onder de dertig – verwachten daarentegen oplossingen voor het klimaatprobleem, wij zijn activistisch en hebben een mondiale oriëntatie.”
Daarvan is de Arab Youth Climate Movement (AYCM) het resultaat. De beweging die in september 2012 is opgericht heeft activisten in bijna alle Arabisch sprekende landen, van Marokko tot Soedan, van Irak tot Oman. Het idee voor een pan-Arabische samenwerking werd geopperd door de Libanese milieuorganisatie IndyAct en al snel omarmd door de grassroots beweging 350.org, Climate Action Network en Demena (een klimaatdiscussieplatform van jongeren uit Egypte, Jordanië en Denemarken).
Moeilijke tijd
Een van de grote inspiratiebronnen van Mariam en Amena is Sarah Rifaat (28); ze adviseert de AYCM en coördineert voor 350.org de Arabische wereld. Sarah beschrijft de volgende dag in Cilantro, een hip eetcafé in Giza, Caïro, hoe de milieubeweging is ontstaan.
“In de tien jaar voor de val van Mubarak, toen je nog niet kon spreken van een beweging, ontplooiden een aantal groepen en individuen al wel milieu-initiatieven. NGO’s deden goed werk op grassrootsniveau. Biologen en kunstenaars hadden zich al ingezet voor milieuproblemen voordat ik mij bewust werd van het bestaan daarvan. En destijds waren milieukwesties even omstreden als welk ander onderwerp dan ook. Zo koos het regime in haar landbouwbeleid voor grootschalige projecten, waarvan vooral een kleine groep individuen in de kring van Mubarak profiteerden. Het koos niet voor lokale duurzame landbouw. M
[streamers]
“We hoopten dat met de revolutie een einde zou komen aan het verschrikkelijke milieubeleid van Mubarak” Sarah Rifaat, activiste
“Het milieu is voor grote delen van de bevolking in onzekere tijden als deze een onbelangrijk onderwerp” Mohamed Awad, leider van de Groene Partijaar mensen mobiliseren en protesteren was verboden. Het was een moeilijke tijd. We hoopten dat met de revolutie een einde zou komen aan een verschrikkelijk milieubeleid.”
Na de omwenteling explodeerde het aantal nieuwe milieu-initiatieven, zegt Sarah. “Mensen kwamen samen; ze herkenden verbanden tussen milieu, mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Zo ontmoette ik recentelijk een groep advocaten die achtergestelde groepen helpt wanneer die de dupe zijn van ernstige milieuschendingen.”
Groei
Internet en Facebook verbindt al die individuen in een beweging; en die groeit als kool. Bij elke nieuwe actie sluiten meer mensen zich aan, zegt Sarah. Tijdens de laatste internationale dag voor klimaatactie kon 350.org putten uit duizend tot vijftienhonderd vrijwilligers. Ze hebben nu groepen in Caïro, Alexandrië en El-Mansoera. In andere steden geven ze binnenkort workshops.
De AYCM kreeg in Egypte ook steun van Westerse ambassades. Vooral de Duitsers zijn behulpzaam. Ambassademedewerkers helpen de activisten bij de capaciteitsopbouw. Ze leren hen bijvoorbeeld hoe milieubeleidsprocessen werken. Sarah: “Egypte heeft, zo schat ik in, Libanon voorbijgestreefd als l
[streamers]
“We hoopten dat met de revolutie een einde zou komen aan het verschrikkelijke milieubeleid van Mubarak” Sarah Rifaat, activiste
“Het milieu is voor grote delen van de bevolking in onzekere tijden als deze een onbelangrijk onderwerp” Mohamed Awad, leider van de Groene Partijand met de meest actieve milieubeweging in de Arabische wereld.”
Maar in de hele regio manifesteren milieuactivisten zich meer en meer. Sarah: “Zo zetten ze in Sudan een energiebesparingscampagne op; in Bahrein brengen ze de gevolgen van klimaatverandering in beeld; in elk Arabisch land brengen ze de klimaatmitigatie- en adaptatiemaatregelen van hun overheid in kaart. Met de AYCM verbinden we dus al deze groepen, zodat ze van elkaar kunnen leren.”
Eetcafé Cilantro is populair. Jasje, dasje, young urban professionals en kantoorklerken komen en gaan. De creatieve types met hun Apple laptops, koffie en taart, neigen iets langer te blijven. Sarah stamt, zoals meer activisten, uit een upper class familie: haar opa was diplomaat, Mariams en Amena’s ouders zijn hoogleraren. Is de milieubeweging een elitair clubje?
Sarah: “Wellicht op regionaal niveau. Maar de grassroots activisten komen uit alle lagen van de bevolking. Daaronder zijn veel jonge mannen, maar het zijn vooral jonge vrouwen die de opstap maken naar leidinggevende functies. Vrouwen zijn meer gecommitteerd, beheersen het onderwerp sneller dan mannen. It’s nice. I like it.”
Schaliegas
Een greep uit de vele milieukwesties die Egypte vroeg of laat moet oplossen: de Nijldelta zinkt, de zeespiegel stijgt waardoor landbouwgronden in de overbevolkte delta verzilten en verdwijnen; wanneer Sudan en Ethiopië hun megadammen in de Nijl bouwen, dreigen er watertekorten in Egypte; door ernstige luchtvervuiling – het loodgehalte in de straten van Cairo is de hoogste van de wereld – overlijden mensen veel te vroeg.
“Zolang ze zelf niet direct getroffen worden, is milieudegradatie voor het gros van de Egyptenaren geen issue om wakker van te liggen”, zegt Sarah. “Ze worden nu volledig in beslag genomen door de politieke- en economische crisis. Dus we moeten onze acties zorgvuldig kiezen.”
Een van de kwesties die 350.org oppakt, samen met een andere organisatie, is schaliegaswinining. Sarah: “De aanleiding daarvoor was een aankondiging van Shell om schaliegas te winnen in Egypte’s Westelijke woestijn. De eerste proefboringen hadden al plaatsgevonden.”
Bovendien deed zich een incident voor in zuid-Egypte. Nadat DanaGas, een maatschappij uit de Verenigde Arabische Emiraten, in Fares proefboringen naar schaliegas had uitgevoerd, stroomde uit de boorgaten grote hoeveelheden water dat verontreinigd zou zijn met frackingchemicaliën. “De stad stond blank, het water stroomde de huizen in en de frackingchemicaliën in het water zouden er de oorzaak van zijn dat planten ter plekke verpieterden.”
Politiek
De milieubeweging zou zich kunnen liëren aan een politieke partij, om zo het milieu hoger op de politieke agenda te krijgen. Sarah is daar op tegen. “Wij willen dat alle partijen het milieu omarmen.”
Toch bestaat er al vele jaren een groene partij in Egypte. De leider van de Egyptian Green Party is Mohamed Awad (57). Hij is voor deze partij senator in de Eerste Kamer, of eigenlijk oud-senator, sinds het leger na de recente coup het Hogerhuis ontbond.
Awad vertelt in zijn sobere kantoor in het centrum van Caïro dat de partij in 1987, na de kernramp in Tsjernobyl, voor het eerst bijeenkwam en dat de Groenen hun ups en downs hebben gekend. Nu zijn ze een marginale partij met 6000 leden, die onvoldoende kapitaal heeft om een campagne in de volgende verkiezingen te voeren.
Awad: “De strategie is nu gericht op politiek-overleven. We moeten een restzetel bemachtigen. Daarvoor moeten we in de gunst komen van alle politieke blokken, van socialisten en liberalen, van salafisten en moslimbroederschap. Met alle partijen heb ik goede banden. Dus ik ben optimistisch. Daarna is het onze taak om het grote publiek te bereiken. Dat is lastig genoeg. Het milieu is voor grote delen van de bevolking in onzekere tijden als deze, een onbelangrijk onderwerp. Dus wij moeten aansluiten bij hun noden; het niet hebben over de intrinsieke waarde van de natuur maar waar milieuproblemen zich voordoen spreken over werkzekerheid, inkomen en gezondheid,” De recente staatsgreep heeft geen invloed op die strategie, zolang het leger maar zijn woord nakomt en verkiezingen uitschrijft, zegt Awad.
Anders ligt dat voor de milieubeweging. Sarah Rifaat: “Enkele campagnes die we net wilden lanceren, gaan voorlopig de ijskast in: een petitie gericht aan de oude machthebbers tegen de winning van schaliegas en een campagne tegen een besluit van de voorgaande regering om kolen te importeren. We willen nu eerst zien wat de machtswisseling betekent voor het milieubeleid. Afhankelijk daarvan bepalen we onze volgende zet.
Geef een reactie