Ook Zuid-Afrikanen tegen schaliegaswinning Shell

Eind augustus reisden Nederlandse schaliegasactivisten uit Boxtel, Noordoostpolder en Haaren samen met Milieudefensie naar Zuid-Afrika. Ook in dit land wil Shell naar schaliegas gaan boren. Het verzet onder bewoners en milieuorganisaties neemt echter toe. Mirjam Bemelmans van Schaliegas Vrij Boxtel  doet verslag.   

Het is winter, maar er  valt nauwelijks regen in de Karoo, de semi-woestijn die het grootste deel van de Noordelijke Kaapprovincie beslaat. De inheemse bevolking Koisan noemt de regio niet voor niets ‘Karusa’ droog en dorstig land. Meteen valt op hoe de plaatselijke bevolking, de landbouw en de dieren afhankelijk zijn van het beetje water dat beschikbaar is. Een klein stuwmeertje van smeltwater en regen vormt de basis van het leven. De laatste jaren regent het alsmaar minder en zakt overal het grondwaterpeil.

Het is onvoorstelbaar dat Shell in dit gebied wil gaan fracken. Hiervoor zijn per boring miljoenen liters kostbaar water nodig. Shell zegt met zeewater te gaan fracken. Als dit al ooit technisch mogelijk wordt, dan is het bijzonder kostbaar en moet een nieuw aan te leggen pijplijn dit water dwars door het natuurgebied gaan vervoeren.

Ook is niet bekend waar Shell met het gebruikte frackwater naar toe gaat. Het frackwater kan overigens radio-actief zijn en kankerverwekkend arseen bevatten. Mocht Shell de nieuwste techniek propaanfracken inzetten, dan houd je helemaal je hart vast.

Vervuiling

Een probleem is ook dat het grondwater onder dit zeer grote verbied in verbinding met elkaar staat. Dit betekent dat met één boor- of frackongeluk het volledige grondwater vervuild raakt. Het gebied zal mede door het groot aantal vrachtwagens één grote stofwolk worden. Dat stof gaat dan op de spaarzame beplanting zitten. Wilde dieren en geiten zullen door het eten van de stoffige bladeren ziek worden.

Het afvalwater gaat volgens Shell verwerkt worden in afvalverwerkingsinstallaties, terwijl de provincies waar de Karoo in valt (en die verantwoordelijk zijn) vaak niet eens een verwerkingsplan hebben voor normaal afval en straatarm zijn.
Wanneer de landbouw in de Karoo in gevaar komt, zullen veel inwoners van de Karoo niet alleen hun werk maar ook hun huis kwijt raken. Arme werknemers van boerderijen wonen meestal in huizen die eigendom zijn van de landeigenaar. Geen baan meer betekent ook geen huis meer. Veel mensen zullen dakloos worden en zwerven op zoek naar werk.

Bijeenkomst

In Graaff Reinet, een afgelegen plaats met zo’n 50 duizend inwoners, woont een groot deel van de mensen in golfplaten huisjes zonder water en elektriciteit. ’s Winters kan het wel 20 graden vriezen en ’s zomers kan het ondraaglijk warm worden, wel 48 graden!

Hier hebben we een bijeenkomst met zo’n dertig mensen van lokale actiegroepen. Ook ontmoeten we Dereck Light, van het gelijknamige advocatenkantoor die namens de boeren juridische procedures is gestart en een afvaardiging van de Khoisan, de oorspronkelijke bevolking.

De bijeenkomst is een hele belevenis: een opening met gebed en vervolgens komt iedereen om de beurt aan het woord. Helemaal organisch worden geconcentreerd vergaderen en Afrikaans gezang met elkaar afgewisseld. We zijn ook getuige van een traditioneel Khoi reinigingsritueel om de ruimte te zuiveren en even later valt het besluit om een petitie te starten. Vanuit Nederland zal deze ondersteund gaan worden.

Een aarde

Buiten ontstaat haast spontaan een ceremonie. Vanuit Nederland hadden wij (nog) schaliegasvrije schone aarde mee naar Zuid Afrika genomen. In Boxtel noemen we dat overigens ‘zwarte zand’. Dat mengden we met het rood gekleurde aarde uit de Karoo en zo  ontstond een prachtig verbindingsritueel. We deelden letterlijk de aarde en iedereen werd er diep van doordrongen dat we één aarde hebben cq. dat wij één met de aarde zijn. Welke kleur we ook hebben, waar we ook wonen.

We riepen in het Afrikaans ‘Een aarde’ gevolgd door ‘One earth’ de universele taal. Onder het motto ‘doe de ander niet aan wat je jezelf ook niet wil’ zoals in Haaren, Noordoostpolder of Boxtel en in Nederland geen schaliegasboringen dan ook geen boringen in Zuid-Afrika.

Sociale media

De bijeenkomst was ook heel nuttig. José Gil Paris uit Haaren heeft heel gedreven alle ins- en outs van social media overgedragen. Zijn ‘leerlingen’ waren enorm verwonderd  over het feit dat er razendsnel over de hele wereld dezelfde informatie gedeeld kan worden. Het biedt troost en kracht dat er over de hele wereld protest tegen schaliegas is.

We bezoeken Valley of desolation in het beschermde natuurgebied Camdeboo, mede door het WNF definancierd. Dit natuurgebied ligt midden in de Shell-concessie. Hoewel ze denkt dat wij gewone toeristen zijn, begint de gids onmiddellijk over de gevolgen van schaliegasboringen watervervuiling, watertekort en bodemerosie. We benoemen haar tot lokaal anti-schaliegas-ambassadeur en wensen haar veel succes bij haar missie om toeristen uit Nederland die via bijvoorbeeld Djoser of Stichting Aap reizen te informeren over de plannen van Shell. Als er geboord gaat worden, zal het toerisme overigens verdwijnen.

In Kaapstad had Groundwork, een zusterorganisatie van Milieudefensie, een bijeenkomst georganiseerd met allerlei NGO’s uit Kaapstad die zich bezig houden met fracking. De bijeenkomst was belangrijk omdat het de eerste keer was dat er gezamenlijk over een strategie om schaliegas tegen te houden werd gesproken. Een van de ideeën die uit deze bijeenkomst kwam is dat Nederlandse lokale politici in contact komen met Zuid-Afrikaanse lokale politici.

Media-campagne

En toen stonden we recht tegenover het imposante, maar onopvallende Shell kantoor. Een regionale Karoo-manager wilde niet bij de entree, maar op straat wel met ons spreken. Hij was het schoolvoorbeeld van de Shell campagne want dit oliebedrijf zoekt in iedere gemeenschap naar lokale leiders die ze vervolgens in dienst neemt om de gemeenschap te vertellen hoe goed fracking voor de Karoo zou zijn. Het bleek dat Shell al op diverse plaatsen in het gebied actief is om met een gelikte PR-campagne de bevolking te vertellen dat er  700 duizend banen voor al die werklozen worden gecreëerd.

Onze souvenirs uit de Karoo, 2 flessen met bronwater Karoo moesten we tot de dag erna bewaren. Dan zou er alsnog een gesprek plaats vinden. Later bleek Shells Jan Willem Eggink toch niet voor een afspraak beschikbaar.

Parlement

De volgende dag stond het Parlement op het programma. Schaliegas is geen hot item. Wel heeft de regering recent een aantal maatregelen doorgevoerd wat schaliegaswinning voor Shell onaantrekkelijker maakt: de Zuid-Afrikaanse overheid krijgt namelijk 20 procent van de winst, heeft recht op een plek in de board van ieder bedrijf dat gas en olie wint en heeft het recht gas enolie bedoeld voor de export op te eisen voor eigen gebruik.

Wij hadden een zeer prettige en open bijeenkomst. Het blijkt dat er eigenlijk nooit een fatsoenlijk debat gevoerd is over wel of geen schaliegas in Zuid-Afrika. De regering heeft simpelweg besloten dat het moratorium opgeheven moet worden. Gelukkig valt er op gebied van wet- en regelgeving nog wel het een en ander aan te scherpen. Hoe strenger de regels, hoe minder interessant het wordt voor Shell om schaliegas te gaan winnen.

Hoge kosten

Sowieso twijfelen economen eraan of schaliegas in Zuid-Afrika ooit commercieel te winnen is, aangezien er geen infrastructuur is voor gebruik van gas in huishoudens en eventuele gascentrales koelwater nodig hebben en dus ver van de Karoo. Daarbovenop komt nog de hoge kosten voor wateraanvoer en de 20 procent die sowieso naar de Zuid-Afrikaanse overheid gaat.
TIjdens de lunch hebben we een ruw plan gemaakt hoe we verder gaan met de campagne en de uitwisseling. We sloten ons bezoek af met een helikopterview vanaf de Tafelberg. Als we geen schaliegasboringen in Nederland willen, dan ook niet in onze ‘achtertuin’ in Zuid-Afrika. Zeker geen boringen door een Nederlands bedrijf.