Shutterstock
Met de Europese Green Deal kreeg Tesla de wind in de rug. Fervent EU-tegenstander Elon Musk haalt nog altijd miljoenen aan Europese subsidie binnen, zo laten nieuwe cijfers van de Europese Commissie zien. Terwijl er genoeg alternatieven zijn – voor elektrische auto’s én voor Tesla.
Het waren hallucinante beelden op de Conservative Political Action Conference eind februari in Washington. Elon Musk beloofde, verborgen achter een grote zonnebril en hysterisch zwaaiend met een rode kettingzaag, het mes te zullen zetten in de Amerikaanse overheid. In de eerste maanden van dit jaar ontsloeg het nieuwe Department of Government Efficiency (DOGE) meer dan 8,5 duizend overheidsmedewerkers, zette het 10 duizend subsidieovereenkomsten stop en ontmantelde het ontwikkelingsagentschap USAID. Ook de EU moest het ontgelden: die is volgens Musk ondemocratisch. Eurocommissarissen vindt hij ‘kwaadaardig’ of ‘tirannen’.
Toch blijkt de baas van Tesla er geen enkel bezwaar tegen te hebben om miljoenen euro’s aan overheidssubsidie te incasseren van diezelfde EU. Dat blijkt uit gegevens die de Duitse Europarlementariër Daniël Freund (De Groenen) bij de Europese Commissie heeft opgevraagd. Bij elkaar opgeteld hebben de bedrijven van Musk subsidieovereenkomsten gesloten met de EU ter waarde van 330 miljoen euro – waarvan 158 miljoen voor Tesla om laadpalen mee te bouwen. “Elon Musk is heel uitgesproken in zijn afkeer van de EU”, zegt Daniël. “Om die reden wilde ik weleens precies weten hoeveel Europees geld zijn bedrijven nu eigenlijk ontvangen. Ik vind het namelijk niet slim om onze eigen vijanden te financieren.”
Meer oplaadpunten
Elon Musk is de rijkste man op aarde. In mei 2025 werd zijn totale vermogen geschat op zo’n 342 miljard dollar. Naast Tesla is hij eigenaar van bedrijven als SpaceX, Neuralink en socialmediaplatform X. Eind jaren negentig verdiende de geboren Zuid-Afrikaan zijn eerste miljoen via slimme internetinvesteringen. Dat geld gebruikte hij om zich in te kopen bij elektrische autofabrikant Tesla en dat bedrijf langzaam te laten groeien. Hij trad definitief toe tot de wereld van de allerrijksten dankzij de stratosferische koersstijgingen van Tesla-aandelen na 2019.
In diezelfde periode begonnen overheden het belang van elektrisch rijden in de strijd tegen klimaatverandering in te zien en presenteerde de Europese Commissie haar Green Deal, bedoeld om een klimaatneutrale economie te creëren. Omdat de transportsector verantwoordelijk is voor ongeveer een kwart van alle CO2-emissies in de EU, kwam er een extra stimulans voor elektrische auto’s. En Tesla was uitstekend gepositioneerd om daar optimaal van te profiteren.
Begin 2020 begon het concern met de bouw van zijn eerste Europese Gigafactory in de buurt van Berlijn. Het grootste obstakel voor autorijders om over te stappen op elektrisch was het gebrek aan oplaadpunten. Gestimuleerd door de Europese Commissie is volgens milieuorganisatie Transport & Environment (T&E) het aantal oplaadlocaties tussen 2020 en 2023 verdriedubbeld. Ook is sinds april 2024 de EU Alternative Fuels Infrastructure Regulation (AFIR) van kracht die lidstaten verplicht om voor 2035 plannen te maken voor de aanleg van nog meer oplaadpunten.
Extreemrechtse partij
Belangrijke schakels in die nieuwe Europese oplaadinfrastructuur zijn de circa 14 duizend snelle laadstations die Tesla heeft aangelegd in steden en langs snelwegen: het Supercharger Netwerk. Om dat netwerk uit te bouwen, ontvangt Tesla in totaal 158 miljoen euro uit het EU infrastructuurprogramma Connecting Europe Facility. Overigens ontvangt ook ruimtevaartbedrijf SpaceX 180 miljoen van de Europese Commissie voor de bouw van satellieten. Daniël: “Tesla is op dit moment één van de winstgevendste bedrijven. Je kunt je afvragen waarom zij überhaupt subsidie moeten ontvangen.
“Er zijn genoeg Europese bedrijven die zitten te springen om subsidies die nu naar Tesla gaan”
Tel daarbij op dat Musk dus een uitgesproken tegenstander is van de EU en een extreemrechtse partij steunt die wil dat Duitsland uit de EU stapt.” Elon Musk sprak in een veelbesproken opiniestuk in de Duitse krant Die Welt zijn steun uit aan de extreemrechtse Alternative für Deutschland, een partij die de EU wil ontmantelen. “Waarom zouden we miljoenen euro’s toekennen aan zo iemand,” vervolgt Daniël, “terwijl er genoeg Europese bedrijven zijn die zitten te springen om de subsidies die nu naar Tesla gaan?”
Volgens cijfers van het Europese Milieubureau (EEA) is het aantal nieuwe auto’s dat in de EU geregistreerd wordt voor bijna een kwart elektrisch. Daarmee groeit de markt ontegenzeggelijk snel. Ook Vincent Kiezebrink van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) vraagt zich of het geld dat Tesla ontvangt niet beter naar Europese bedrijven kan gaan. “Uiteindelijk is het de bedoeling van subsidie om iets mogelijk te maken wat er anders niet zou komen. In theorie zijn laadpalen hartstikke goed voor de autoverkoop. Het probleem is dat we simpelweg niet weten hoe goed of slecht de businesscase daarvoor is, omdat de internationale organisatie van Tesla zo ingewikkeld in elkaar zit. Naast het Amerikaanse hoofdkantoor heeft Tesla dochterondernemingen in Nederland, Duitsland en in allerlei belastingparadijzen. Die doen allemaal zaken met elkaar en we weten niet waar de winst gemaakt wordt of hoe hoog die is. Dat maakt het heel moeilijk om te bepalen of Tesla die EU-subsidies nodig heeft. Zelf zijn ze daar ook niet open over.”
Amsterdams hoofdkantoor
De bedrijfsstructuur van Tesla is inderdaad moeilijk te ontrafelen. Een analyse van onderzoeksplatform Follow the Money laat zien dat het Amerikaanse bedrijf een hoofdvestiging heeft aan de Burgemeester Stramanweg in Amsterdam. Vanuit dat kantoor wordt er geld doorgesluisd naar andere vestigingen van Tesla en wordt belastingontwijking door het concern gefaciliteerd, weet Vincent. “Formeel is het kantoor in Amsterdam de opdrachtgever voor de productie van auto’s in Duitsland. De winst die daar gemaakt wordt, kan daardoor geboekt worden in Nederland en vanuit hier naar elders weggesluisd; vermoedelijk naar een belastingparadijs als Luxemburg of de Kaaimaneilanden. Tegelijkertijd incasseert Tesla grote sommen belastinggeld om laadpalen mee te bouwen. Het is niet ongebruikelijk dat grote bedrijven dat doen. Het opmerkelijke aan Musk is dat hij zich zo publiekelijk uitspreekt tegen overheidsinmenging, maar het niet afslaat als hij zelf kan profiteren.”
Duurzame mobiliteit betekent meer dan verbrandingsmotoren vervangen door elektrische auto’s
Ook thuis in de Verenigde Staten is Tesla op sleutelmomenten geholpen door de overheid. In 2010 leende het Amerikaanse ministerie van Energie 465 miljoen dollar aan het op dat moment nog in de rode cijfers zittende Tesla om in Californië zijn eerste Gigafactory te bouwen. Die kapitaalinjectie maakte de ontwikkeling van Tesla’s Model S mogelijk. Daarmee werden elektrische auto’s geschikt als massaproduct, en werd het bedrijf in 2020 voor het eerst een geheel jaar winstgevend.
Volgens een analyse van The Washington Post hebben Elon Musk en zijn verschillende bedrijven in totaal meer dan 38 miljard dollar ontvangen van de Amerikaanse overheid in de vorm van kredieten, subsidies en belastingkortingen. Tesla zelf reageert niet op vragen van Down to Earth. Maar SOMO-onderzoeker Vincent wil wel een lans breken voor het bedrijf: “Een interessant aspect aan deze hele kwestie is dat subsidies om elektrisch rijden te stimuleren natuurlijk bestaan met een hele goede reden. We willen immers de uitstoot van CO2 terugdringen en dan heb je autofabrikanten als Tesla nodig. Je kunt je wel afvragen of een multinational die elk jaar 17 miljard winst boekt en waarvan de baas zo controversieel is als Musk, nu echt de beste ontvanger is van die subsidies.”
Openbaar vervoer
Dat Tesla zoveel subsidie ontvangt, is volgens Vincent grotendeels de schuld van de Europese Commissie: die besluit te snel veel geld uit te keren aan grote multinationals als Tesla zonder daarbij al te veel kritische vragen te stellen. Ook het EEA waarschuwt uitdrukkelijk dat de overgang van een fossiel naar een duurzaam mobiliteitssysteem niet simpelweg betekent dat elektrische auto’s verbrandingsmotoren gaan vervangen. In een lijvig rapport uit 2020 beveelt het EU-milieuagentschap aan om naast maatregelen die het gebruik van elektrische auto’s stimuleren, ook te investeren in beter openbaar vervoer, treinverbindingen, deelauto’s of betere stadsplanning om fietsgebruik aan te moedigen. “Elektrische auto’s vormen een belangrijk deel van de puzzel, maar ze zijn slechts één element daarvan”, vertelt een EEA-woordvoerder.
Maar zelfs als het alleen gaat om laadpalen, zijn er volgens Europarlementariër Daniël Freund alternatieven te bedenken voor Tesla. Zo is het Nederlandse bedrijf Fastned inmiddels aanwezig in acht EU-lidstaten en wil het zijn netwerk van snelle laadstations voor elektrische auto’s flink gaan uitbreiden voor 2030. “Bedrijven als Fastned of Alpitronic uit Zuid-Tirol zijn fantastische alternatieven voor Tesla om de infrastructuur die nodig is voor elektrisch rijden in Europa te bouwen en te onderhouden”, besluit Daniël. “De Europese Commissie zou in staat moeten zijn om Musk simpelweg niet meer uit te kiezen als hij inschrijft op een subsidieprocedure en dat geld toe te kennen aan een Europese onderneming. Natuurlijk ben ik geen tegenstander van subsidies voor elektrisch rijden. Maar misschien is het tijd om de politieke context beter te begrijpen en geen Europees belastinggeld meer te geven aan een man die de EU wil vernietigen.”
Recente reacties