Vakbondsactivisme: Bomen of banen?

Ze stonden lijnrecht tegenover elkaar, de activisten die het Sterrebos wilden redden en de werknemers van NedCar. Volgens Jesse Oberdorf, actief voor de FNV én voor Extinction Rebellion, zou dat niet nodig moeten zijn. “We kunnen samen optrekken en onze zorgen aan elkaar verbinden.”

Als je berichten in de kranten moest geloven, vlogen ze elkaar in het Sterrebos bij Born bijna in de haren: de boomklevers van de milieubeweging die streden voor het behoud van het bos en de werknemers van autofabrikant NedCar. De bomen zouden in de weg staan van de banen bij de fabriek. Volgens Jesse Oberdorf, die aangesloten is bij de klimaatwerkgroep van de FNV en actievoert met Extinction Rebellion (XR), beseffen vakbondsleden en milieuactivisten niet vaak genoeg dat ze juist bondgenoten zijn. Beiden lopen te hoop tegen hetzelfde ‘giftige’ systeem, dat niet alleen natuurlijke bronnen uitbuit, maar ook rottige flexbanen en werkonzekerheid produceert. “Als we kunnen verbinden, dan valt daar een wereld te winnen.”

Zijn natuur en klimaat geen thema‘s bij de vakbond?

“De traditionele vakbond zegt: wij zijn bezig met werk en inkomen. Voor veel mensen is de klimaatcrisis daar niet echt mee gelinkt. Maar net zoals je het glazen plafond en gendergelijkheid niet los kunt zien van de strijd om goed werk, kun je ook de transitie naar een schone economie – die er onherroepelijk aankomt – niet los zien van hoe we werken en geld verdienen. FNV weet dat en heeft in een beleidsvisie opgeschreven: ‘There are no jobs on a dead planet’. Dat is mooi, maar de vakbond neemt te weinig initiatief en gaat vooral protesteren als zaken niet eerlijk of goed zijn. Terwijl je per sector met elkaar zou moeten overleggen en bepalen: welke invloed gaat die transitie hebben op ons werk? Moeten we andere dingen produceren, hoe gaan we overschakelen op een andere energiebron? Wacht niet tot je positie verslechtert, maar kom met een plan. Zorg dat je zelf invloed hebt op de beslissingen in Den Haag.”

Zijn er al sectoren waar de vakbond zo werkt?

“Een supergoed voorbeeld is staalfabriek Tata. Dat is natuurlijk een verschrikkelijk vervuilende fabriek. Het bijzondere is dat veel mensen die er werken, daar ook in de buurt wonen en de gevolgen van de vervuiling ondervinden. Er zijn bij de vakbond kadergroepen opgericht waarin werknemers een plan maakten om ‘groen’ staal te maken, geproduceerd met waterstof. De eigenaren hebben lang gezegd dat dat te duur en te ingewikkeld was. Maar hier hebben werknemers de eigenaren laten weten: ‘Wij zijn het bedrijf en wij willen het zo doen. Als wij gaan staken is het voor jullie kiezen of delen.’”

Maar bij het Sterrebos was er niet zo’n aanvalsplan.

“Ik ben ervan overtuigd dat de werknemers van VDL NedCar ook begrijpen dat wat en hoe ze daar produceren niet eeuwig zo kan doorgaan. Ze maken immers onder andere auto’s die rijden op fossiele brandstoffen. En ik denk ook dat ze best het bos hadden willen behouden. Maar wat er is gebeurd, is dat ze door hun werkgever voor een valse keuze zijn gesteld: we kunnen het bedrijf alleen verkopen als die mensen uit de bomen komen. Als de vakbond daar niet tegenin gaat en zegt: ‘We geloven niet in deze tegenstelling, er zijn legio oplossingen,’ dan moeten werknemers wel heel sterk in hun schoenen staan om daar niet toch voor te vallen. Werkgevers doen vaak alsof er maar één enkele manier is om iets op te lossen en stellen het alleen zo zwart-wit omdat de andere opties duurder zijn. Of dat nu speelt bij Tata of in de auto-industrie: de werkgever heeft andere belangen dan de werknemer. De kern van de vakbond is dat werkers zich organiseren voor hun eigen belangen, zodat het veel moeilijker is voor die werkgever om ze iets op de mouw te spelden.”

Wat had het plan van de vakbond kunnen zijn?

“In de transitie naar een fossielvrije samenleving moeten we veel meer investeren in openbaar vervoer. VDL maakt ook bussen. Je zou kunnen zeggen: wij gaan een belangrijke hub voor openbaar vervoer worden, voor deelauto’s, ik noem maar wat. Vervolgens zeg je: ‘Daar zijn nog niet voldoende kopers voor, de overheid mag het verschil bijleggen.’ De vakbondsbestuurders en de leden uit die sector hebben ongelofelijk veel expertise en zouden een goed plan kunnen ces wel aanwakkeren. Dat gebeurt nog veel te weinig.”

En wat kan XR leren van wat er is gebeurd bij het Sterrebos?

“Ik zit bij XR bij de groep die probeert meer samenwerkingen aan te gaan: zo stonden we ook bij de betogingen van Kick Out Zwarte Piet in Volendam. XR probeert ook met de vakbeweging in contact te komen, bijvoorbeeld in het kader van acties voor versnelde verduurzaming van het landbouwbeleid van de Rabobank. Maar dat is nog best lastig. Onbekend maakt onbemind natuurlijk. Bij de FNV doen ze allang niet meer aan radicale acties, het gaat nu veel om polderen, er is een zekere softe houding ontstaan. Dan kan ik me voorstellen dat de activisten van XR, die zomaar een gevel van de bank volplakken met posters, een beetje heftig overkomen.”

Zitten er spannende acties aan te komen waar jullie de samenwerking opzoeken?

“In mei is er weer een week van acties, de ‘Rebellie-week’. Die richt zich met name op de fossiele industrie, bijvoorbeeld in het Rotterdamse havengebied. Juist daar is de FNV nog heel sterk: in bedrijven als de kolenoverslag bijvoorbeeld. De vraag is nu:hoe gaan we werknemers in de aanloop naar die acties laten weten wat we gaan doen en waarom? Of kunnen we zelfs samen optrekken en onze zorgen aan elkaar verbinden? Werknemers van fossiele bedrijven weten ook dat sommige van hun banen ophouden te bestaan. Het is natuurlijk makkelijker om te strijden voor het behoud van je baan dan te zeggen: ‘Ik wil goed gecompenseerd worden als ik die baan kwijtraak’. Bij XR kijken we de komende tijd goed naar hoe we als klimaatbeweging uitdragen dat we niet tegen die werknemers zijn, dat wij ook willen dat zij uitzicht hebben op ander, duurzaam werk en dat we samen kunnen opkomen voor dat recht. Ik denk niet dat er meteen allemaal werknemers van de haven met ons kruispunten zullen bezetten, maar een doel is wel dat zij begrijpen dat we daar ook voor hen zitten.”