Staat sleutelrol bij groene industriële revolutie

De groene industriële revolutie en het afscheid van fossiele brandstoffen ten gunste van wind en zon kan niet zonder een sterke rol van de overheid. Dat zegt Mariana Mazzucato in haar boek De Ondernemende Staat.

We bewonderen creatieve, dynamische en onderzoekende ondernemers, die in een garage de uitvinding van de eeuw in elkaar knutselen. Denk aan die dekselse en eigenwijze Steve Jobs, die de wereld keer op keer versteld deed staan met uitvindingen als de personal computer, het klikwiel, het touchscreen, de kleine en uiterst krachtige lithium-ionbatterij, de integratie van gps in de smartphone, spraakherkenning – om er een paar te noemen. Of neem Larry Page en Sergey Brin, die met hun geheime algoritmes niet alleen Google tot dé zoekmachine van internet maakten, maar ons hele idee over data veranderden en vele bedrijfsmodellen op hun kop hebben gezet.

Amerikaanse overheid

Maar wie weet, vraagt Mariana Mazzucato in haar boek De Ondernemende Staat, dat alle technologieën die de iPhone van Apple ‘smart’ maken te herleiden zijn tot investeringen en onderzoeksprogramma’s van de Amerikaanse overheid? En dat het algoritme dat tot het succes van Google leidde is gefinancierd uit een beurs van de Amerikaanse publieke National Science Foundation?

Wat voor publiekslievelingen Apple en Google geldt, gaat ook op voor andere succesvolle bedrijven als Tesla, Microsoft, Bristol-Myers Squibb, GlaxoSmithKline, General Electric: een zelfverzekerde en ondernemende overheid heeft het fundament gelegd waarop zij konden bouwen. De overheid is in tegenstelling tot de zogenaamde durfkapitalisten in staat en bereid riskante en kapitaalintensieve investeringen te doen en die lang vol te houden.
De staat is geen vervelende bemoeial en sta-in-de-weg, maar een sleutelspeler bij innovatie die nieuwe markten opent. De investeringsfondsen komen pas kijken als er geld verdiend kan worden op de beurs, bij een fusie of een overname.

Groene revolutie

Mazzucato, hoogleraar economie en innovatie aan de Universiteit van Sussex, gaat diep in op de groene industriële revolutie, het afscheid van fossiele brandstoffen ten gunste van wind en zon. Ook hierbij is een sterke rol van de overheid onontbeerlijk. De markt heeft niet een zetje nodig, zoals vaak wordt gedacht, maar een stevige duw. Alleen bij een duidelijk signaal durven bedrijven het aan in te stappen en wordt een echte groene revolutie ontketend.

China, Duitsland en Denemarken investeren al jaren zwaar in schone technologie. Deze landen hebben een “samenhangend beleidskader” dat zich richt op vraag en aanbod, gecoördineerd door een overkoepelende groene visie. Achterblijvers, zoals de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en veel Europese landen, “voeren versplinterde strategieën zonder heldere richting en bieden geen prikkels voor de lange termijn, wat resulteert in een benadering van hollen of stilstaan (…).”China bijvoorbeeld heeft een doelstelling van 100 GW windkracht in 2015 en 1000 GW in 2050. Mazzucato noemt dit het equivalent van een ‘man op de maan’.

Belastingen

En als bedrijven de nieuwe technologie in succesvolle producten weten te verkopen, moet de overheid ervoor zorgen dat de winst gedeeltelijk terugkomt bij de overheid, middels royalty’s en belastingen. Zij kan het geld weer investeren in nieuwe innovatieprogramma’s. Dat gebeurt nu veel te weinig. Bedrijven als Apple doen er alles aan zo weinig mogelijk van hun winst af te dragen aan de overheid. We socialiseren de risico’s en privatiseren de beloningen, zegt Mazzucato.

Een kleine overheid en ruim baan voor het bedrijfsleven als banenmotor. Al dertig jaar is dit het leidende economische principe. De Ondernemende Staat gaat daar heel verfrissend recht tegen in.