“Plantaardig eten is niet risicovol, het is alleen nieuw”

Voorlichting over plantaardige voeding gaat vaak over mogelijke risico’s en te weinig over gezondheids- en milieuvoordelen. Diëtiste Lobke Faasen ontwikkelde de Schijf for Life, een plantaardige variant op de aloude Schijf van Vijf. Haar missie: plantaardig eten tot norm verheffen in de gezondheidszorg.

Toen Lobke Faasen net startte als diëtiste, werkte ze in verschillende huisartsenpraktijken. Ze wilde meer plantaardig eten adviseren: gezonder voor mensen én cruciaal voor de gezondheid van de planeet. Faasen (28) stoort zich aan de vooroordelen in de bestaande voorlichting over voeding, aan “het hosanna over vlees, zuivel en eieren”. Haar zoektocht naar informatie over een volledig plantaardig dieet bleek vergeefs. Zelfs voorbeeldfiguren om haar te informeren en inspireren, waren niet te vinden.

Toen dacht je: dan doe ik het maar zelf. Of ja, samen met Armanda Govers, milieujurist en oprichter van de stichting Even Geen Vlees.

“Wij begrepen en begrijpen niet waarom het Voedingscentrum zo krampachtig doet over volledig plantaardig eten. Het wordt door hen omschreven als heel risicovol. Maar als je die keuze toch wil maken, zo vroegen we ons af, waar kun je dan terecht als consument of gezondheidsprofessional? Ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat heel veel diëtisten dat ook niet weten, want wij leren dat helemaal niet tijdens onze opleiding. Armanda en ik wilden dus iets samenstellen waarmee mensen kunnen zien hoe je dat dan volwaardig doet. Dat werd de Schijf for Life.”

Wat is er mis met de aloude Schijf van Vijf?

“Op zich niet zoveel. Als iedereen zou eten volgens de Schijf van Vijf wordt Nederland daar absoluut gezonder van. Maar voor de gezondheid van de planeet is meer nodig. Plus, als je volledig plantaardig wilt eten, kun je uit de Schijf van Vijf niet goed opmaken hoe je dat dan moet doen. Het Voedingscentrum heeft wel een factsheet voor gezondheidsprofessionals over vegetarisch en veganistisch eten. Daarin staat zeventien keer het woord ‘tekorten’ en één keer ‘gezondheidsvoordelen’. Wij willen daar een positiever verhaal tegenover zetten omdat het heel hard nodig is dat we veel meer plantaardig gaan eten. En als mensen bij iedere stap die ze in die richting zetten een ‘ja maar’ of ‘let op’ tegenkomen, helpt dat echt niet.”

Waarschuwingen voor een volledig plantaardig dieet zijn dus onterecht?

“Er bestaan zó veel vooroordelen over. Ik ken geen grootschalige onderzoeken naar de inname van voedingsstoffen onder vegans en omnivoren, maar wel een kleine Duitse vergelijkende studie. De conclusie is dat er bij beide groepen voedingsstoffen zijn die extra aandacht vereisen. Als je plantaardig eet, is dat uiteraard vitamine B12, dat moet je aanvullen. Maar als je omnivoor eet, is het weer moeilijker om aan je vezels te komen. Waarom worden die risico’s zo erg benadrukt bij plantaardig eten en wordt de noodklok niet geluid bij een omnivoor voedingspatroon? Het antwoord is natuurlijk: omdat omnivoor de norm is. Plantaardig eten is niet risicovoller, het is alleen iets nieuws. Je moet je soms op andere voedingsstoffen focussen, maar dat is prima te doen. Ieder voedingspatroon vereist planning.”

Wat zijn de gezondheidsvoordelen van plantaardig eten?

“Er zijn nog weinig onderzoeken naar mensen die 100 procent plantaardig eten, daar moet je eerlijk over zijn. Maar bij een vol waardig plantaardig menu krijg je meer vezels binnen, meer antioxidanten, meer plantaardige eiwitten. Die worden allemaal geassocieerd met positieve gezondheidseffecten. De Academy of Nutrition and Dietetics, wereldwijd de grootste organisatie van diëtisten, benadrukt dat je niet alleen meer gezonde stoffen binnenkrijgt, maar ook minder ongezonde stoffen, zoals verzadigde vetten. Ook dat heeft allerlei positieve effecten op de gezondheid, met als resultaat een betere bloeddruk en een gezonder cholesterolgehalte. En dat draagt weer bij aan betere regulatie van je bloedsuikerspiegel en minder hart- en vaatziekten, diabetes type 2, kanker en obesitas. En daarmee heb je zo’n beetje alle chronische welvaartsziekten van tegenwoordig te pakken.”

Met je Schijf for Life neem je het op tegen de lobby van de agro-industrie en zuivelgiganten. Heb je enige kans van slagen?

“Die vraag heb ik mezelf nooit gesteld. Voor mijn strijd maakt het niets uit. Ik kan er niet mee leven als ik niet doe wat ik nu doe. Ik zie hoe de industrie opereert en het enige wat ik kan doen is daar het licht op laten schijnen. Het is soms zó duidelijk dat een partij vooringenomen is. Neem Voeding Magazine, een vakblad voor diëtisten. Dat is een uitgave van de Nederlandse Zuivel Organisatie. Je weet dat bepaalde onderzoeken daarin niet worden meegenomen, daar kun je makkelijk doorheen prikken. Maar ik praat niet in termen van vijanden, ik zie ze meer als dwarsliggers, remmende factoren. Ik twijfel er niet aan dat mensen die zuivel adviseren denken iets goeds te doen. Wat ik gek vind, is dat iedereen gaat stuiteren als ik oproep geen zuivel meer te eten, maar dat bijna niemand zich druk maakt over de gevolgen van de zuivelindustrie voor de gezondheid van de planeet. Hoe kun je dat nou niet zien? Waarom maken we ons wel druk over hoeveel dierlijke eiwitten we precies binnenkrijgen, maar niet over wat de huidige voedselvoorziening voor gevolgen heeft voor klimaatverandering?”

Wat kunnen wij zelf doen om de omslag te bereiken die jij nastreeft?

“Ik focus me natuurlijk heel erg op de gezondheidszorg. Iedereen die daarmee te maken heeft: stel vragen aan je zorgverlener. Bijna elke zorginstelling heeft tegenwoordig wel een duurzaamheidscommissie. Vraag daar na waarom er nog saucijzenbroodjes geserveerd worden, want dat is niet goed voor mens én planeet. Er zit heel veel power in vragen stellen – niet alleen in de zorg natuurlijk, maar overal. Je moet de norm ter discussie stellen. Vragen stellen is beter dan preken. En als je dan bullshit terugkrijgt, weet je dat er iets achter zit.”

Dus: plantaardig wordt de norm in de gezondheidszorg en je krijgt alleen vlees wanneer je daar actief om vraagt. Is dat een realistisch doel?

“Ik geloof serieus dat het haalbaar is. In New York heb je al ziekenhuizen die dat doen. Kijk naar het roken, ik ken verhalen dat er vroeger in de kraamkamer werd gerookt. Dat kun je je nu niet meer voorstellen. Ik ben nog jong, maar ik denk dat ik ooit tegen verbaasde jonge mensen kan zeggen: “Ja, heel gek, maar ik had een huisarts die at gewoon spek.”