Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk is een verhelderend en bij vlagen ontluisterend antropologisch verslag van een bijzondere mensensoort: de bankier.
De commotie over de bonussen bij ‘staatsbank’ ABN Amro maakte weer eens duidelijk wat voor enorme kloof er gaapt tussen de wereld van de ‘gewone’ man of vrouw en die van de bankiers. Terwijl de eerste er schande van spreekt, stuit de maatschappelijke verontwaardiging bij de bestuurders op onbegrip. Ze hebben al twee jaar loon ingeleverd en bovendien de doelstellingen gehaald. Dus heeft men gewoon recht op deze ton extra. Toch?
Maar waarom hebben directieleden die hun doelstellingen halen, en dus eigenlijk gewoon hun werk hebben gedaan, werk waarvoor ze al vorstelijk worden beloond, recht op een bonus? En waarom is het zo belangrijk om een ton extra te ontvangen als je al een half miljoen of meer per jaar verdient?
Het veelbesproken en terecht geprezen boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk biedt verheldering. Luyendijk verbleef in opdracht van The Guardian ruim twee jaar in en rond de City, het financiële centrum van Londen. Daar sprak hij met ongeveer tweehonderd werknemers en oud-werknemers van de grote internationale banken. Anoniem, want uit de school klappen betekent in de City dat je direct op straat belandt.
Het resultaat is een verhelderend en bij vlagen ontluisterend antropologisch verslag van een bijzondere mensensoort: de bankier. Vanwege de vorstelijke beloningen kiezen veel slimme, ambitieuze en vaak alleraardigste jonge mensen voor een carrière in de financiële sector. Eenmaal binnen moeten ze mee in de uiterst competitieve race om zoveel mogelijk geld te verdienen. Voor de bank, maar ook voor zichzelf. Niet alleen omdat ze inmiddels een torenhoge hypotheek hebben, hun kinderen op de meest prestigieuze privéscholen zitten, maar ook omdat je in de City je status ontleent aan je salaris en bonussen. Krijg je die niet, dan ben je een loser – zie hier een verklaring voor de ergernis van de bestuurders van ABN Amro.
Toch, zo benadrukt Luyendijk, zijn bankiers geen slechte mensen. Ze zijn niet immoreel, maar amoreel. Hun bedrijfseconomische model is gebaseerd op geld verdienen ten koste van anderen. Natuurlijk kun je het bankiers verwijten dat ze geen oog hebben voor de vaak desastreuze gevolgen. Maar de politiek, en wij, laten dit gebeuren. De bankencrisis in 2008 was de wereld bijna noodlottig geworden. Is daar iets van geleerd? Nauwelijks. Er zijn wat regels opgesteld en de bonussen van ABN Amro leiden nu tot commotie. Maar het systeem dat tot doel heeft zoveel mogelijk schulden te creëren om de winsten te maximaliseren, staat nog recht overeind. Niemand die dát ter discussie stelt.
Mede dankzij het boek van Luyendijk en de toneelstukken van toneelgezelschap de Verleiders en het door hen ondersteunde burgerinitiatief Ons Geld waarin wordt gevraagd de geldschepping weer in publieke handen te brengen, wordt deze discussie nu wel gevoerd. Allen dat al is winst.
Dit kan niet waar zijn. Joris Luyendijk onder bankiers. Joris Luyendijk. Atlas Contact, 2015. Paperback 208 blz. ISBN 9789045028163. Prijs €19,99
Recente reacties