“Op Mindanao zie je hoe belangrijk natuur is voor veiligheid”

Milieudefensie maakt deel uit van een wereldwijd netwerk van milieuorganisaties.
In deze serie stellen we een aantal partnerorganisaties aan je voor.

Hoe strijd je voor natuurbehoud in een gebied dat wordt geteisterd door oorlog, (neo)koloniaal beleid en landroof? De Filipijnse tak van Friends of the Earth maakt zich vooral sterk in de juridische arena.

“Mensenrechten!” zegt Joolia Angelica Demigillo met een glimlach en zonder enige twijfel, als ik haar vraag waar de Filipijnse milieuorganisatie het meest mee bezig is. “Ik weet het, dat klinkt niet logisch als milieuorganisatie. Maar mensenrechten en natuurbehoud zijn hier in de Filipijnen echt onlosmakelijk met elkaar verbonden.” Joolia is onderzoeker en juridisch medewerker bij het Legal Rights & Natural Resources Center – Kasama sa Kalikasan (LRC-KsK) en komt op voor de rechten van oorspronkelijke bevolkingsgroepen in het land. En dat is van groot belang voor het behoud van de omvangrijke bossen. Om die relatie goed uit te kunnen leggen, heeft ze Alim Bandara uitgenodigd in ons Zoom-gesprek. Alim is Minted sa Inged, MSI in het kort: lid van de Hoge Raad van inheemse leiders namens de Teduray.

De Teduray wonen op Mindanao, het grote zuidelijke eiland van de Filipijnen. Het wordt geteisterd door oorlog en conflict. MSI Alim is al decennialang een belangrijk figuur in vredesbesprekingen tussen de Filipijnse overheid, moslimgemeenschappen en inheemse groepen. De onderhandelingen gaan over de autonome regio op het eiland, Bangsamoro, en over de positie van inheemse groepen zoals die van Alim op Mindanao.

Waardoor staan de mensenrechten op Mindanao onder druk?

MSI Alim: “De inheemse manier van leven is afhankelijk van de natuur. We hebben gezonde bossen nodig om te kunnen overleven. Als we onze manier van leven willen beschermen, beschermen we dus ook de natuur. Maar dat wordt steeds moeilijker, omdat steeds meer mensen aanspraak doen op ons land en op onze natuurlijke grondstoffen. Daar is niet één schuldige voor aan te wijzen. De situatie is complex door de ingewikkelde geschiedenis van dit land, met name van Mindanao. Het is een gevolg van honderden jaren van verschillende vormen van kolonisatie, oorlog, onderdrukking en uitbuiting. Tot op de dag van vandaag.”

Wie zijn de hoofdrolspelers in die complexe verhoudingen?

Joolia: “De Filipijnen zijn natuurlijk verschillende keren deels of helemaal gekoloniseerd geweest: door de Spanjaarden, de Verenigde Staten en de Japanners. Ons land is zelfs vernoemd naar de man die tijdens de Spaanse overheersing de koning van Spanje was, Philip de Tweede. Op Mindanao woonden voornamelijk inheemse groepen en moslimgemeenschappen. Zij hebben zich altijd verzet tegen de kolonisators en daarna tegen het beleid van de Filipijnse overheid. Die overheid stimuleert de huidige bewoners van de noordelijke eilanden nu namelijk om naar Mindanao te verhuizen en daar een bestaan op te bouwen, vaak op land dat eigenlijk toebehoort aan inheemse groepen. Zo probeert de regering meer invloed te krijgen op ons eiland. Door al deze nieuwe bewoners zijn de islamitische en inheemse groepen ondertussen een minderheid geworden. Daar komt bij dat steeds meer grote bedrijven zich ondertussen melden op het eiland, vaak met destructieve landbouw en mijnbouw tot gevolg. De bodem is namelijk vruchtbaar en de ondergrond zit vol gewilde mineralen, zoals nikkel en goud.”

MSI Alim: “Al deze vormen van kolonisatie en de continue strijd om macht en economisch gewin hebben zo veel rivaliteit, gewapende verzetsgroepen, splinterbewegingen en conflicten opgeleverd, dat hier al honderden jaren geen vrede is. Vooral de natuur en de inheemse groepen gaan gebukt onder al dit geweld. Zij hebben minder macht, middelen en wapens, duizenden van hen zijn ontheemd geraakt. De bossen op hun land worden gekapt en veranderd in landbouw- en mijnbouwgrond. De onveilige situatie in de regio zorgt er ook voor dat het probleem onderbelicht blijft. Het is voor journalisten en mensenrechtenactivisten niet makkelijk om hier te zijn. Ook niet voor toeristen trouwens.”

Wat zijn de gevolgen van de toenemende ontbossing?

MSI Alim: “Ons leefgebied wordt steeds minder veilig. Door ontbossing en mijnbouw gaat de natuurlijke weerbaarheid achteruit en extreme weersituaties hebben steeds grotere gevolgen. Tyfoons en intensieve neerslag leiden eerder tot extreme overstromingen, met doden en nog meer ontheemden tot gevolg. En het uitputtende landgebruik zorgt ook voor vervuiling en grootschalige erosie. Op Mindanao zie je hoe belangrijk natuur is voor de veiligheid van een gebied.”

Wat kunnen inheemse gemeenschappen en steungroepen doen op juridisch gebied?

MSI Alim: “Er zijn in de afgelopen decennia wel een aantal successen geboekt. Sinds 1997 is op de Filipijnen bijvoorbeeld de IPRA van kracht, de Indigenous Peoples’ Rights Act. Daarin is onder andere het recht op zelfbeschikking en de wettelijke aanspraak op voorouderlijk land vastgelegd. Maar nu Bangsamoro, het zuidwesten van Mindanao, een paar jaar geleden een autonome regio is geworden, worden sommige Filipijnse wetten niet meer erkend en moeten we ons opnieuw hard maken voor onze rechten. In 2025 zijn de eerste verkiezingen in Bangsa- moro en moeten we ervoor zorgen dat we een lokale regering krijgen die inheemse wetten respecteert.”

Joolia: “Wetgeving is ook op andere manieren van groot belang voor het natuurbehoud. Zo is er nu bijvoorbeeld een schadelijke mijnbouwwet van kracht die het belang van economische winst veel zwaarder weegt dan ecologisch verlies en mensenrechten van inheemse groepen. Daarom werken we aan een alternatieve groenere wet, die de huidige wet moet gaan vervangen. Helaas is dat lastig, vooral nu de Filipijnse economie de afgelopen jaren zwaar is getroffen door de coronapandemie. De overheid heeft een herstelplan opgesteld, waarin bijvoorbeeld grootschalige nikkel- en goudmijnbouw op Mindanao helaas ook een grote pijler is. Maar er komt meer aandacht voor en we maken stappen.”

MSI Alim: “We focussen steeds op de zaken waar we de meeste impact mee kunnen maken. We werken nu toe naar het toevoegen van no-go-zones voor mijnbouw. We brengen de gebieden in kaart waar ontbossing de grootste negatieve gevolgen heeft. Daarmee brengen we die nog een keer bij iedereen onder de aandacht. Dat zorgt voor begrip.”

Hoe objectief zijn de rechtbanken, verlopen de processen eerlijk?

MSI Alim: “Haha, tja. In conflictgebieden gaat lang niet altijd alles helemaal eerlijk. Maar we maken ons hard voor advocaten en rechters die het probleem goed begrijpen en streven naar rechtvaardigheid. We werken ook op politiek niveau aan onderling begrip en erkenning. De inheemse bevolking, de kolonisten en de moslimgemeenschap moeten elkaars kernwaarden leren begrijpen en respecteren om conflicten op te kunnen lossen. Dat is essentieel, want conflict leidt tot wetteloosheid en oneerlijkheid. En daar lijdt onze samenleving en dus ook de natuur onder.”

Zijn jullie hoopvol voor de toekomst?

MSI Alim: “We weten dat er nog een hoop uitdagingen aankomen. Maar elk stuk wetgeving dat we aangenomen krijgen, is voor ons weer een stok om mee te slaan. Dat motiveert. Daarmee beschermen we onze mensen en dus onze natuur in de rechtszaal.”