Ooit was hij presentator van een natuurprogramma, nu is hij Frankrijks nieuwe minister van Ecologische en Solidaire Transitie. Wie is Nicolas Hulot en hoe gaat hij Frankrijk vergroenen?
Frankrijk klopt zich graag op de borst als groene voorloper van Europa. Boegbeeld is de nieuwe minister van Ecologische en Solidaire Transitie, Nicolas Hulot. In 2005 wist hij milieubescherming in de grondwet te krijgen, twee jaar later nam hij het voortouw voor een ecologisch pact en afgelopen juli kwam hij met een ambitieus milieuprogramma. Hulot noemt zich de hoeder van het klimaatakkoord en wil de Franse economie groener maken dan ooit tevoren. Wie is deze man? Is hij ‘zeldzaam naïef’ of ‘redder van de wereld’?
Het gonst in Frankrijk op donderdag zes juli 2017. Nicolas Hulot heeft zojuist het programma gepresenteerd dat tot 2050 invulling moet geven aan het Franse milieubeleid. Voor- en tegenstanders vallen over elkaar heen om commentaar te geven. Zijn critici vinden dat de analyse wel klopt, maar dat het ontbreekt aan concrete maatregelen voor de lange termijn. Zijn voorstanders zien in het programma vooral de bevestiging dat Frankrijk op milieugebied vooroploopt.
Wat Hulot van plan is: er zullen in Frankrijk, een van Europa’s grootste autoleveranciers, vanaf 2040 geen diesel- en benzineauto’s meer verkocht worden. Ook komt er subsidie op schone auto’s. Vanaf 2040 wordt er geen olie of gas meer gewonnen uit Franse bodem. Over dertig jaar moet het land CO2-neutraal zijn. De komende jaren worden zeven miljoen gebouwen geïsoleerd en gaan 17 (voornamelijk oudere) kernreactoren dicht. Ook wil Hulot de import van palmolie en niet-duurzame soja aan banden leggen. Alles bij elkaar wil hij vijftig miljard euro uittrekken voor milieumaatregelen.
Monsieur Hulot
Hulot komt uit een kleurrijke familie. Zijn vader was goudzoeker in Venezuela; zijn opa is de hoofdpersoon in Jacques Tati’s beroemde komische film Les vacances de Mr. Hulot. Nicolas zelf studeert fotografie en reist onder meer naar Zuid-Afrika, voormalig Rhodesië en Guatemala. Hij wordt presentator van het tv-programma Ushuaïa. Dat groeit uit van een avonturenserie, met hem als stoere presentator, tot een echt groen programma. Dankzij Ushuaïa wordt Hulot de officieuze woordvoerder van de milieubeweging in Frankrijk.
Hulot begint een eigen stichting, die tegenwoordig la Fondation pour la Nature et l’Homme heet. Gaandeweg spreekt hij zich meer uit over het milieubeleid van Frankrijk. Het verbaast niemand dat hij in 2002 door de toenmalige president Jacques Chirac wordt gevraagd om minister te worden. Hij weigert, is er naar eigen zeggen nog niet aan toe. Wel krijgt hij het voor elkaar dat in 2005 het fundamentele recht op bescherming van het milieu in de Franse grondwet wordt opgenomen. Sindsdien is zijn bijnaam ‘de man die de wereld wil redden’.
Schouderklopje van Gore
Bij de presidentsverkiezingen in 2007 ondertekenen alle kandidaten – behalve Marie le Pen van het ultrarechtse Front National – een door Hulot opgesteld ecologisch pact. Het pact leidt tot een nationaal milieuplan dat enkele jaren later in wetgeving wordt verankerd. President Nicolas Sarkozy, die Hulot ook al graag als minister had gehad, krijgt er een schouderklopje voor van Al Gore.
In 2012 is Hulot als Frankrijks speciale gezant ter bescherming van de aarde nauw betrokken bij de voorbereidingen van de klimaattop in Parijs, COP21. Frankrijk grijpt de conferentie aan om reclame te maken voor haar eigen milieubeleid. Na de aanslagen in Parijs geldt tijdens de top de noodtoestand, die onder andere gebruikt wordt tegen klimaatactivisten. Hulot laat zich daar niet publiekelijk over uit, maar stelt dat “de hele wereld in een noodtoestand verkeert vanwege het klimaat”. Pas dit jaar, nadat hij voor de vierde keer gevraagd is, wordt Hulot milieuminister.
Solidaire transitie
Afgelopen september presenteert Hulot ‘Solidariteit voor het klimaat’, een pakket van vier milieumaatregelen dat volgens hem alle Fransen – maar vooral de gezinnen met een laag inkomen – de kans te geeft ‘mee te doen met de strijd tegen de klimaatverandering en de luchtverontreiniging’. Hoe de minister van Ecologische en Solidaire Transitie verder invulling wil geven aan solidariteit, blijft vooralsnog redelijk vaag. Op zijn website krijgen de meeste acties het vlaggetje ‘ecologie’ mee, slechts een enkele keer staat ‘solidariteit’ aangevinkt. Het solidaire aspect staat bij hem volledig in dienst van de ecologie: samen werken aan het redden van de wereld.
Wat gaat er bijvoorbeeld gebeuren met werknemers die geraakt worden door de transitie? Als Hulot in juli de sluiting van een deel van de kerncentrales aankondigt, steekt een storm van kritiek op bij de vakbonden. Zij berekenen dat daardoor zeventig- tot honderdvijftigduizend banen op de tocht komen te staan. Ze vinden het ‘verraad’ van een regering die stelt dat werkgelegenheid een prioriteit is.
Even lijkt er minder animo te zijn voor grootschalige acties dan onder vorige presidenten. President Macron heeft er tijdens zijn verkiezingscampagne immers geen geheim van gemaakt van zijn plannen Frankrijk economisch te willen reorganiseren, het ontslagrecht te willen versoepelen en de vakbonden minder macht te geven. Desondanks gaan in oktober zo’n twee- tot vierhonderdduizend ambtenaren de straat op. Zij vinden de voorgestelde modernisering – lees: inkrimping – een aanval op hun bestaan. Frankrijk telt zo’n 5,4 miljoen ambtenaren, goed voor ongeveer twintig procent van de werkgelegenheid.
Vies geld?
Ook als ‘groene held’ is Hulot niet onbesproken. Le Canard Enchaînéc onthult dat Hulots stichting projecten uitvoert voor onder meer het elektriciteitsbedrijf EDF en het waterbedrijf Veolia – in Nederland vooral bekend van bus- en treintransport. Hulots stichting ontvangt daarvoor in totaal ruim anderhalf miljoen euro. Milieuactivisten schreeuwen moord en brand, want wat moet Hulot met de EDF die notabene bijna al zijn elektriciteit met kernenergie produceert? Hulot haalt zijn schouders erover op: “Als je niet de dialoog met het bedrijfsleven aangaat, kom je nooit verder. Als mijn stichting heeft bijgedragen aan een beter Frankrijk, dan is dat omdat wij alle middelen aanwenden.”
Nog een ander bedrijf van Hulot komt hem op kritiek te staan: École Conseil, dat de merchandise voor zijn tv-programma doet. Het verkoopt onder meer een verre van milieuvriendelijke shampoo, die al in 2006 door Greenpeace op de rode lijst van gevaarlijke chemische producten werd geplaatst . De door École Conseil verkochte deodorant bevat stoffen die de hormoonhuishouding in de war kunnen sturen. Dit soort producten leveren École Soleil sinds 2000 minstens een half miljoen per jaar op.
Eigen biodiesel eerst
Ook zijn maatregelen vallen niet allemaal even goed. Hulot wil de import van palmolie aan banden leggen; hij vindt het ‘schizofreen’ dat bedrijven hun CO2-uitstoot moeten verlagen, terwijl er niets gedaan wordt aan de grootschalige boomkap. Bovendien wordt ongeveer de helft van alle palmolie in Europa gebruikt voor het bijmengen in diesel, omdat de brandstof dan minder vervuilend zou zijn. Het komt hem niet alleen op forse kritiek te staan van Maleisië en Indonesië, de grootste palmolieproducenten, maar er worden ook vraagtekens gezet bij de groene intenties van zijn plan.
Door Annie Schrijer-Pierik (CDA) bijvoorbeeld, lid van de Europarlementaire commissie voor Milieu en Gezondheid. Uit een rapport van de Europese Commissie blijkt namelijk dat de productie van biobrandstof drie keer zoveel CO2-uitstoot veroorzaakt als gewone diesel. Toch is Frankrijk niet tegen biodiesel; zij wil juist méér biodiesel. Alleen niet van palmolie, maar van eigen gewassen, zoals koolzaad. “Omdat Frankrijk daar zelf veel geschikte landbouwgrond voor heeft”, zegt Schrijer-Pierik. Ook de Franse inzet voor een lagere CO2-uitstoot vindt ze gemakzuchtig: “Frankrijk heeft veel kerncentrales, die stoten nu eenmaal geen CO2 uit.”
Verkapte sanering
Toch voorzien Hulots plannen ook in de sluiting van een derde van de kerncentrales in Frankrijk. Het land telt nu 58 centrales die driekwart van de benodigde elektriciteit leveren. Na de sluiting leveren de resterende kerncentrales nog maar de helft van alle stroom. De andere helft moet worden overgenomen door milieuvriendelijke oplossingen als zonne-energie, aardwarmte en het winnen van methaangas. Want Hulot, een overtuigde tegenstander van kernenergie, wil ook stoppen met de gas- en kolencentrales.
Het lijkt een fikse ingreep, maar die beslissing werd al genomen door de vorige president, François Hollande. Hollande kon dat besluit nemen omdat de invloed van de ooit oppermachtige nucleaire industrie inmiddels flink is afgenomen. De afbrokkeling begon rond 2005 en de Franse milieubeweging heeft daar – met Nicolas Hulot voorop – beslist een rol in gespeeld. Daarna werd het inzakken van de Franse nucleaire staatsindustrie een handje geholpen door de kernramp in Fukushima in 2011. Met name Areva, de Franse uraniumleverancier, kwam daardoor in zwaar weer. De sluiting van de Franse centrales is daarom eigenlijk een verkapte sanering: Areva lijdt al jaren verlies en wordt nu deels ontmanteld. Elektriciteitsleverancier EDF zal een deel van Areva overnemen. En dat kan vrij geruisloos: beide bedrijven zijn grotendeels in handen van de overheid.
Zeldzaam naïef
De nieuwe minister van Ecologische en Solidaire Transitie wordt ook als persoonlijkheid niet door iedereen als aanwinst gezien. Zo vindt Fabrice Nicoline, journalist van onder meer Charlie Hebdo, dat Hulot ‘zeldzaam naïef’ is. Volgens Nicoline is Hulot al 25 jaar bezig met het milieu, was hij bevriend met vele presidenten, maar heeft hij desondanks al die jaren weinig kunnen veranderen.
Ook van rechts krijgt Hulot stevige kritiek. Het verwijt is dat hij, in het spoor van de Club van Rome, een eind wil maken aan de economische groei. Gil Rivière-Wekstein, oprichter van het blad Agriculture & Environment is er duidelijk over: “Met Nicolas Hulot gaan we terug naar een politiek van economische vergissingen en willekeur. Die stonden aan de basis van een dramatische teloorgang van de regionale industrie, groei van de werkloosheid, en een exponentieel toenemende schuld”, schrijft hij in Les Echos. Hulot weert die kritiek af. Er is te lang gedacht dat overdaad de norm is; het is tijd dat wij soberder gaan leven – vindt Hulot. De circulaire economie is daarom een van de pijlers van zijn programma. Hij belooft in 2018 een stappenplan te presenteren voor de transitie naar een intelligente, circulaire economie.
Europa
Wat hij eerder voor elkaar kreeg met de Franse grondwet, wil Hulot nu voor heel Europa doen: de bescherming van het milieu in wetgeving vastleggen. Maar in het Europese Parlement is van die voortrekkersrol weinig te merken, zegt Europarlementariër Schrijer-Pierik: “De Franse leden leggen niet specifiek veel nadruk op milieu, klimaat of circulaire economie. Ze houden zich vooral met andere dingen bezig. Natuurlijk is er het klimaatakkoord van Parijs. Maar dat is niet de verdienste van de Fransen: zij waren toevallig de gastheer.” Schrijer-Pierik concludeert: “De Fransen zijn vooral koploper wanneer het ze goed uitkomt.”
Over Hulots programma is ze sceptisch: “Wanneer het veel banen zou kosten en de vakbonden komen in het geweer, krabbelt de Franse regering waarschijnlijk terug.” Hulot ontkomt er niet aan om met de in Frankrijk nog altijd oppermachtige bonden om tafel te gaan zitten. Dat wordt interessant, want het solidaire aspect van Hulot’s programma gaat vooralsnog over burgers en gezinnen, minder over werknemers.
Struikelen
Zijn talent voor samenwerking wordt ondertussen concreet op de proef gesteld met het nieuwe internationale vliegveld dat bij Notre-Dame-des-Landes moet komen, vlakbij Nantes. Het is een hoofdpijndossier waar Hulot over zou kunnen struikelen. Milieuactivisten en regering staan hier al jaren lijnrecht tegenover elkaar. Vorige rgeringen wilden een nieuw vliegveld, de milieuactivisten waren mordicus tegen, inclusief Hulot. Hij was nog geen twee dagen minister toen er een andere oplossing ter tafel kwam: geen nieuw vliegveld maar uitbreiding van het bestaande vliegveld van Nantes. De milieubeweging houdt zich stil en voorstanders van het nieuwe vliegveld dreigen al met juridische stappen. Dit zal waarschijnlijk niet het laatste hoofdpijndossier zijn waar Frankrijk’s groene held zich op moet bewijzen. Maar iemand die al 25 jaar bezig is met het milieu, heeft in ieder geval een lange adem.
Solidariteit voor het klimaat in 4 maatregelen
Update 28 augustus 2018:
Hulot stapt op
Nicolas Hulot stapt op uit onvrede met het regeringsbeleid van president Emmanuel Macron, na “een opeenstapeling van teleurstellingen”. Hij vindt dat er te weinig vorderingen worden gemaakt met maatregelen op het gebied van klimaat en milieu. Volgens Hulot zijn er te kleine stappen gezet om het milieu te beschermen en heeft de regering verzuimd om het gebruik van kernenergie ter discussie te stelen. “Ik wil niet meer liegen”, zei hij op de Franse televisie.
Geef een reactie