Martijn Jeroen van der Linden: “Geldschepping is een publieke taak”

Bijna iedereen denkt dat banken ‘spaargeld’ uitlenen, maar banken scheppen ons geld. En dat privilege zou niet in private handen moeten liggen. Dat zegt Martijn Jeroen van der Linden, bestuurslid van de Stichting Ons Geld.

De huizenbubbel, enorme werkloosheid en toenemende ongelijkheid worden grotendeels veroorzaakt door de manier waarop geld gecreëerd wordt: als schuld door private commerciële banken. Omdat dit onderwerp ontbreekt in het maatschappelijk debat over de bankensector is Ons Geld samen met het toneelgezelschap De Verleiders en econoom Ad Broere een burgerinitiatief gestart. Het doel: geldschepping moet weer in handen komen van de overheid. Na een optreden van De Verleiders in De Wereld Draait Door werden in iets meer dan 24 uur de benodigde 40 duizend handtekeningen verzameld. Inmiddels zijn het er al ruim meer dan 100 duizend. Vandaag worden ze aangeboden aan de Kamer.

Wat is er mis met private geldschepping?

“Om prijzen stabiel te houden moet er geld gecreëerd worden; niet te weinig en niet te veel. Het probleem is dat de overheid dit grotendeels door private banken laat doen. Bijna iedereen denkt dat banken ‘spaargeld’ uitlenen, maar zo werkt het niet: ieder nieuw krediet verstrekt door een private bank, leidt tot nieuw geld. Er is wel een kasreserveverplichting maar deze is marginaal.

Grofweg geldt dat hoe meer krediet banken verstrekken, hoe meer ze verdienen. Banken hebben er dus belang bij zoveel mogelijk mensen in de schulden te steken. De afgelopen decennia is er enorm gepusht om een hypotheek, lening of ander financieel product af te nemen om maar zoveel mogelijk spullen te kunnen kopen en er werd zelfs geadviseerd met geleend geld te gaan beleggen. Deze schuldenmaatschappij bleek niet meer houdbaar toen de schulden niet meer konden worden afgelost. De centrale bank en de overheid schoten te hulp en hebben die schulden deels overgenomen. Maar het gaat nu weer dezelfde kant op. Want het systeem is niet veranderd. Daardoor is het wachten op de volgende ontploffing van een zeepbel.”

Waarom wijst niemand op dit gevaar?

“Omdat het slecht wordt begrepen. In economieboeken wordt de werking van ons geldsysteem vaak verkeerd uitgelegd. Ook veel economen begrijpen het niet of ontkennen het. Echter, vorig jaar brachten zowel de Bank of England als ING een rapport uit waarin ze bevestigen wat wij al langer roepen: banken creëren geld. Dus economen kunnen er niet meer onderuit. Maar voor politici is het nog een te radicaal onderwerp.”

Daarom gaat het debat nu vooral over de bonussen van ABN Amro?

“Ja, maar daartoe moeten we ons niet laten verleiden. De wezenlijke vraag is waarom geldschepping het privilege is van private banken? Hierdoor verdienen ze kapitalen en kunnen ze zich grote kantoren in de centra van steden veroorloven. Die kopen ze met zelfgemaakt geld, dat is een gigantisch voordeel. Waarom mogen andere instellingen dat niet? Waarom krijgt Milieudefensie niet het privilege om uit niets geld te creëren zodat ze windmolenparken kan neerzetten? Waarom wordt geldcreatie niet ingericht in het algemeen belang? Het recht op geldschepping moet gedemocratiseerd worden. Daarover moet het debat gaan. Niet over bonussen.”

Is het een belangrijk debat voor de milieubeweging?

“ Als je een duurzame en eerlijke economie wilt, ontkom je er niet aan het geldsysteem aan te pakken. De Eerlijke Bankwijzer bijvoorbeeld, onderzoekt wel waar het geld dat banken creëren wordt geïnvesteerd, en ze pleiten ervoor dat dit in duurzame en eerlijke projecten gebeurt. Prima, maar het probleem is fundamenteler. Dat geld als bankschuld met rente wordt gecreëerd, legt een bepaalde druk op de maatschappij om almaar meer te produceren om schulden af te lossen. Is dat verenigbaar met een groene circulaire economie? Ik denk het niet.”

Waarom is geldschepping door een overheidsinstelling eerlijker en duurzamer?

“Als geldschepping in handen komt van de overheid kan die daarmee maatschappelijke doelstellingen nastreven. Waarom slagen we er niet in de huizen en gebouwen in Nederland in 10 jaar energieneutraal te maken? De kennis en technologie zijn er. De bouwbedrijven staan klaar, maar het geld ervoor ontbreekt. Banken willen het niet financieren. Maar als nieuw geld in omloop komt via de staat of andere publieke instelling kun je dit geld op basis van politieke besluiten, dus democratisch, hieraan besteden.”

Economen en veel politici zullen zeggen dat je dit soort besluiten over moet laten aan de vrije markt, die weet het beste waar het geld nodig is.

“Er is helemaal geen vrije markt. In het huidige systeem zijn publiek en privaat hecht met elkaar verbonden. De grote, too-big-to-fail, banken lopen geen enkel risico en kunnen goedkoper lenen omdat ze door de staat worden gedekt. Kredietunies, peer-to-peer leenplatformen, maar ook een bank als Triodos, hebben daardoor geen gelijke kans. Door kredietverlening en geldschepping te scheiden, zoals wij bepleiten, krijg je een veel eerlijkere markt. Geldcreatie is een publieke taak die ondergebracht dient te worden bij een vierde macht. Kredietverlening hoort thuis op de markt. Particuliere banken blijven bestaan en gaan functioneren als intermediair. Ze moeten dus eerst geld van spaarders werven voordat ze een krediet kunnen verstrekken. Als burger kun je dan kiezen om je geld te stallen bij een commerciële bank die je hoog rendement beloofd, maar met het risico dat je je geld kwijtraakt omdat de bank omvalt. Je kunt er ook voor kiezen je geld in een kredietunie of peer-to-peer lening te stoppen. Of je laat geld staan op een transactierekening bij de centrale bank. Hier staat je geld veilig, maar ontvang je geen rendement. Die keuzemogelijkheid moet er komen maar is er nu bijna niet.”

Volg het burgerinitiatief op www.onsgeld.nu