Gadgets, elektrisch rijden, accu’s voor thuis. De vraag naar kobalt wordt almaar groter. Een Europees wetsvoorstel voor verantwoorde mijnbouw rept echter met geen woord over kobalt.
“U zult begrijpen dat we hier nu niks over kunnen zeggen.” Zo reageert batterijenmaker Solwarwatt op vragen van Down to Earth over het gebruik van kobalt in de accu’s die het produceert. Solarwatt is samen met partner BMW verwikkeld in een race tegen concurrenten Tesla en Sungevity. Alle drie hebben ze aangekondigd binnenkort oplaadbare thuis-accu’s op de markt te brengen. Daarmee kun je de energie van je zonnepanelen opslaan en ’s nachts gebruiken, voor verlichting of om je elektrische auto op te laden.
In landen als Nederland, waar je als consument en vergoeding krijgt voor elektriciteit van je zonnepanelen die je (overdag) aan het net teruglevert, is zo’n thuisaccu misschien niet zo’n zinvolle investering. Maar voor de systemen bestaat wel degelijk een markt. Dat blijkt wel uit de 38 duizend bestellingen die Tesla deze maand binnen een week kreeg voor hun thuisaccu, de Powerwall. De MyReserve accu van Solarwatt en BMW komt volgende maand op de markt.
Kobalt, opkomend probleem
Maar terwijl de vraag naar kobalt zal toenemen, voor gebruik in oplaadbare batterijen in elektronica, elektrische auto’s en de thuisaccu’s, gaat de winning ervan gepaard met negatieve gevolgen in Afrika. Transparantie over de herkomst en winning van dat kobalt is nog ver te zoeken. Toch valt kobalt helemaal buiten het Europese wetsvoorstel over verantwoorde mijnbouw en conflictmineralen. Deze week stemt het Europees Parlement over dat wetsvoorstel.
Het gaat bij kobalt niet om klein bier. Oplaadbare lithium-ion batterijen in electronica en elektrische auto’s bestaan vaak voor meer dan de helft uit de stof. In een auto-accu kan tot wel 8 kilo kobalt zitten. Tesla, fabrikant van elektrische auto’s, bouwt in de VS een ‘gigafabriek’ om al haar accu’s te produceren. Het online mijnbouw magazine Mining.com schatte dat alleen al de bouw van die gigafabriek de wereldvraag naar kobalt met 17 procent zal doen toenemen. Die schatting dateert van vóór de aankondiging van de Powerwall thuisbatterijen.
De helft van de geschatte wereldvoorraad van 7 miljoen ton kobalt bevindt zich in de Democratische Republiek Congo (DRC). Het land heeft veel delfstoffen, zoals koper, tin, goud en diamanten. Ondanks de miljardenwaarde aan export van al die grondstoffen staat Congo van 187 landen op de 186e plaats op de VN ranglijst die welvaart meet, de Human Development Index.
De kobaltmijnen liggen vooral in de provincie Katanga. Daar is het relatief rustig vergeleken bij de naburige Kivu provincies, waar gewelddadigheden tussen strijdende groepen maar blijven oplaaien. Maar ook in Katanga zijn de gevolgen van de mijnbouw groot. Beschermde natuurgebieden worden vernietigd. Water en bodem raken vervuild doordat de fabrieken die het erts verwerken afvalwater lozen op beken en riviertjes. Dezelfde beken en riviertjes werden door de lokale bevolking gebruikt voor drinkwater en bevloeiing. Nieuwe verslagen van Premicongo, een Congolese organisatie waar Milieudefensie mee samenwerkt, schetsen een ontluisterend beeld.
“Het is tragisch dat mijnbouwbedrijven Congo kunnen verwoesten terwijl de overheid en afnemers de andere kant op kijken,” reageert Evert Hassink van Milieudefensie. De milieuorganisatie publiceerde samen met SOMO, dat multinationals onderzoekt, een overzicht van de misstanden in de kobaltwinning in Katanga [pdf]. De schending van mensenrechten in de kobaltmijnbouw werd eerder al uitgebreid door Amnesty International (2013) en Make IT Fair (2007) gedocumenteerd. De arbeidsomstandigheden zijn gevaarlijk, terwijl Congolezen door de komst van mijnbouwoperaties in hun leefomgeving vaak geen andere mogelijkheden meer hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. Lokale gemeenschappen worden met geweld verjaagd.
Geen commentaar
Wat doen bedrijven die kobalt gebruiken eraan om te zorgen dat dit op een verantwoorde manier gewonnen wordt? De elektronica-industrie houdt zich hierover al jaren goeddeels stil. Met uitzondering van initiatieven zoals Fairphone, dat naar een eerlijk gemaakte smartphone toewerkt.
Down to Earth deed navraag bij Tesla, Solarwatt (de partner van BMW) en Sungevity. Hoeveel kobalt gebruiken ze, en weten ze waar het vandaan komt? Zetten ze zich in voor verantwoorde winning van kobalt en andere materialen (zoals lithium) in hun accu’s?
Hun reactie? Stilte. Alleen Sungevity reageerde inhoudelijk, via haar partner Sonnenbatterie. Zij gebruiken voor hun thuissysteem batterijen van Sony, waar in plaats van kobalt fosfaat in is verwerkt. Op de vraag of het bedrijf bepaalde normen hanteert voor de inkoop van mineralen antwoordt Boris Bormann, CEO van Sonnenbatterie: “Sony regelt alle inkoop van lithium voor haar batterijen. Ze laten ons weten dat het meeste lithium van conflictvrije gebieden komt, zoals Australië, Argentinië en Chili.”
Solarwatt liet weten niet te willen reageren. Tesla, dat zich met voorman Elon Musk als modern, duurzaam en transparant profileert, reageerde helemaal niet op herhaalde verzoeken om een reactie.
Europees wetsvoorstel
Kobalt valt echter niet onder het wetsvoorstel waarover het Europees Parlement deze week stemt. Dat gaat alleen over zogenoemde conflictmineralen. Dat zijn mineralen waarvan de verkoop door strijdende partijen gebruikt wordt om hun gewapende strijd te financieren, zoals tin uit de Congolese Kivu provincies. De EU doelt met de term ‘conflictmineralen’ nadrukkelijk alleen tin, tungsten, tantalum en goud. In jargon afgekort tot ‘3TG’. Het idee achter wetgeving over conflictmineralen is dat bedrijven moeten nagaan of ze geen conflictmineralen gebruiken voor hun producten. Dat checken van de herkomst van grondstoffen heet due diligence.
Het Europese wetsvoorstel dreigt volgens investeerders [pdf], maatschappelijke organisaties [pdf], vertegenwoordigers van kerken en de commissie voor Ontwikkelingssamenwerking [pdf] van het Europees Parlement zelf, uit te lopen op een fiasco. De kritiek is tweeledig: het EU wetsvoorstel is op te weinig grondstoffen van toepassing. En voor vier grondstoffen die er wel onder vallen verandert er niks, als het wetsvoorstel niet wordt aangescherpt.
Alleen een wetsvoorstel dat bedrijven verplicht om uit te zoeken of ze conflictdelfstoffen gebruiken zet zoden aan de dijk, vinden critici. De verplichting moet niet alleen gelden voor importeurs van ruwe materialen, maar juist ook voor bedrijven die halffabrikaten en eindproducten op de (Europese) markt brengen.
TTIP
De afgelopen tijd zijn er talloze amendementen ingediend om het Europese wetsvoorstel aan te passen, onder andere door Europarlementariër Judith Sargentini van GroenLinks. Deze week wordt over die amendementen gestemd. Maar de alliantie voor bindende regels over conflictdelfstoffen mag dan breed zijn, ook aan de andere kant wordt hard gelobbied. De industrie wil graag een vrijwillig systeem [pdf] dat niet geldt voor bedrijven die halffabrikaten en eindproducten maken. Geen verplichtingen zoals die in Amerika sinds 2010 met de Dodd-Frank Act al bestaan. Die wet bepaalt onder meer dat bedrijven moeten nagaan of ze conflictmineralen gebruiken. Ze moeten erover rapporteren bij de beurswaakhond SEC. Volgens GroenLinks zou zwakke Europese wetgeving, in combinatie met vrijhandelsverdrag TTIP, ertoe kunnen leiden dat Amerikaanse bedrijven straks alsnog onder Dodd-Frank verplichtingen uit kunnen komen.
Milieudefensie en haar bondgenoten willen dat niet alleen conflictmineralen, maar ook kobalt en andere delfstoffen op een verantwoorde manier gewonnen worden. “Grote elektronica- en automotive bedrijven spelen daarin een cruciale rol”, stelt Evert Hassink. “Zij moeten laten zien wat de herkomst is van de mineralen die ze gebruiken. En zorgen dat die dik in orde is. Zodat de mensen in Congo er beter van worden, in plaats van slechter.”
Bekijk de brochure van Milieudefensie en SOMO [pdf]: Katanga Calling: Congolese Cobalt and Consumer Electronics
Rob Radzanowski zegt
Het is een triest verhaal over Congo.Mens onterend.En de prijzen zullen alleen stijgen en wordt elektrisch rijden onbereikbaar.Zolang hier geen oplossing voor is zouden wij het niet moeten promoten.
Heb diverse malen Groen Links en D66 aangeschreven maar geen reactie.Ook de scholieren aktivisten
reageren niet evenals diverse actualiteitenprogramma’s.
Elektrisch rijden ook op fietsen zou belast moeten worden i.pv.gesubsidieerd zolang er kinderslaven gebruikt worden en de subsidie naar de kinderen.Misschien heeft elektrisch rijden geen toekomst en zitten wij met duizenden laadpalen.En niet te vergeten alle branden met batterijen dit zal alleen toenemen.Als er geen batterijen ontwikkeld kunnen worden met goedkope grondstoffen die rijk voorradig zijn,laten wij er dan mee ophouden.
victor zegt
De groen linkse fanaten zijn zelf zo hypocriet, want als het kobalt niet meer met miljoenen tonnen geproduceerd kan worden voor de batterijen van de elektrische auto. Dan valt hun groene utopia in duigen. Daar het nu al veel te weinig van wordt geproduceerd, om de vraag maar enigszins te kunnen voldoen. Zullen de omstandigheden voor de lokale bevolking alleen maar slechter door worden. Dat in Congo ook tin gevonden wordt voor de elektronica, waar ook de productie ervan achterblijft bij de vraag. Zal dit ook alleen maar de arbeidsomstandigheden verslechteren. De mijnbouw verandert Congo in een maanlandschap, maar hier in Europa o.a. spreken we over een vergroening van onze maatschappij en vergeten gemakshalve dat grote delen van Afrika hiervoor vernietigd worden. Daar het ook enorm milieu vervuilend is om al die versleten batterijen weer te recyclen. Daar praat men niet graag over bij de groene fanaten, die kijken alleen naar het gebruik van de toepassingen.