“Klimaatverandering aanpakken kan alleen met humor”

Sieger Sloot is acteur, veertiger, woont als Rotterdammer in Amsterdam en is vader van twee kinderen. Tijdens de voorbereidingen voor een theaterstuk over klimaatverandering stuitte hij op Extinction Rebellion, en sloot zich aan. Dit najaar staat hij op de planken met SeksKlimaat.

Seks en klimaat, hoe krijg je die twee aan elkaar gekoppeld?

“Op een dag heb ik mijn beste vrienden – schrijfster Maria Goos en acteur Michiel de Jong, allebei veelvliegers, vleeseters en koopverslaafd – Cowspiracy laten zien. Ze werden er depressief van, en begonnen toen maar over seks. Dat is op zich niet raar, we hebben het met z’n drieën vaak over seks. Het is een eindeloos interessant onderwerp, spannend en voor iedereen anders. Ondertussen wilden we ook weer eens samen het theater in. In 2008 maakten we een stuk over de bankencrisis, het grote probleem van die tijd. Maar waar moest het deze keer over gaan? Ik vond: over de klimaatcrisis. Maar dat was nog niet zo vanzelfsprekend.”

Want klimaatverandering is niet het grote probleem van deze tijd?

“Zeker wel, maar hoe maak je daar een theaterstuk over? Een gesprek over klimaatverandering wordt heel snel vervelend, voor je het weet wordt alles wat je zegt als kritiek opgevat. Of gaat iemand met het beruchte geheven vingertje vertellen wat de ander allemaal fout doet. Dat moralistische, daar wilden we alle drie ver bij vandaan blijven. Maar dat is moeilijk. We hebben zelf veel van dat soort gesprekken gevoerd. En iedere keer als we na zo’n gesprek gedesillusioneerd op de bank hingen, begonnen we weer over seks. Toen zei Maria: ‘Als we dat nou ook eens in een voorstelling doen? Als het voor ons werkt, dan misschien ook voor het publiek.’”

Hoe zijn jullie weggebleven bij dat geheven vingertje?

“Door het heel persoonlijk te maken. Hyperpersoonlijk. Ik wil bijvoorbeeld niet meer vliegen, ik ben veganist geworden, mijn kleren koop ik eigenlijk altijd tweedehands. Maar dat zijn mijn keuzes, die afwegingen moet ieder voor zich maken. In het stuk zie je ons alle drie met dat soort afwegingen worstelen, én met seks. En we doen van alles fout op beide gebieden. We bijten elkaar in het stuk regelmatig toe: ‘Zit je me nou de maat te nemen?’ Dat deden we 5 jaar geleden ook echt de hele tijd.”

De voorstelling is dus een weerslag van jarenlang gesprekken voeren.

“Ja. Corona kwam ook nog even tussendoor, er veranderde voortdurend van alles. En we hebben enorm veel vooronderzoek gedaan. Na de krankzinnige jaren van neoliberale overvloed die we achter ons hebben, was ons duidelijk dat dit systeem niet houdbaar is. Dus zijn we lid geworden van de VVD, om het probleem zogezegd ‘van binnenuit’ aan te pakken. Het was nog tijdens de lockdown, als lid konden we ons aanmelden voor een online ledenvergadering. Een van de onderdelen was een gestreamde paneldiscussie over klimaatverandering, de leden konden alleen in de chat reageren. Dus stuurden wij een bericht: ‘Er moet een verbod op fossiele reclame komen.’ Iemand reageerde met ‘Ja, inderdaad.’ Pardon? We hebben diegene een privébericht gestuurd: ‘Wij zijn theatermakers, kunnen we een keer koffiedrinken? We willen heel graag horen hoe jij als VVD-lid tot deze mening ben gekomen.’ Schreef die ander terug: ‘Ik ben lid van de Partij van de Dieren.’ Haha! Het gebeurt blijkbaar vaker dat mensen van verschillende partijen invloed proberen uit te oefenen via ledenvergaderingen. Voor ons had het dus niet de gewenste uitkomst, maar we waren wel in gesprek gegaan.”

Want dat is belangrijk?

“Dat is wat we willen met dit stuk: het klimaatgesprek aangaan met de mensen om ons heen. Er zijn nog steeds heel veel mensen die niet weten hoe destructief de vleesindustrie is, bijvoorbeeld. Dat moet je dus blijven herhalen, zonder beschuldigend vingertje. Dat kan enorme rotgesprekken opleveren. Uitleggen waarom je niet ingaat op de – hele lieve – uitnodiging van vrienden om naar hun vakantiehuis te komen bijvoorbeeld, omdat je dan moet vliegen. In zulke gesprekken merken mensen dat de norm aan het veranderen is, en daar gaat het om. Een van de personages roept dan in het stuk: ‘Hoe bedoel je de norm? Jóúw norm!’ Ja, het blijft lastig. Vergelijk het met een burn-out. Mensen die een burn-out hebben gehad, moeten vaak leren hun grenzen opnieuw te bepalen. We zijn met z’n allen de planeet aan een burn-out aan het helpen en moeten nu op zoek naar een gezonder evenwicht. En daar horen nieuwe grenzen bij. Maar waar liggen die? Dát klimaatgesprek aangaan is hard nodig. Vooral tussen de generaties.”

Is het dan handig om drie niet-al-te-jonge personages centraal te stellen?

“Niet echt. Maar we spelen onszelf, drie vrienden om de keukentafel, dat was het uitgangspunt. En niemand van ons is onder de dertig. Dat geldt voor wel meer dingen. We zijn ook alle drie wit, hetero en hoogopgeleid. Gelukkig hebben we tijdens de try-outs veel nuttige feedback opgehaald. Dat we bijvoorbeeld echt moeten benoemen dat er een orgasmekloof is in de heterowereld. Die try-outs waren sowieso een goede leerschool voor ons, en soms ook voor anderen. Een aantal mensen uit de klimaatbeweging vertelde dat ze zich nooit hadden gerealiseerd hoezeer ze mensen van zich kunnen vervreemden. En daar heb je niets aan als je de wereld wilt veranderen, al heb je nog zo gelijk.

Ik wil maar zeggen: het gesprek moet ook tussen de verschillende ‘bubbels’ worden gevoerd. Op de markt, in de bieb, op een trouwerij, in de chat van een politieke bijeenkomst. Waar je maar wilt. Zonder morele oordelen, en het liefst met een beetje humor.”

Doen jullie dat zelf ook: het gesprek aangaan met humor?

“We hebben zoveel mogelijk humor in de voorstelling gestopt. Het is een misverstand dat als je ergens om lacht, je het dan niet serieus neemt. Ik zou allang totaal geflipt zijn als ik geen humor in mijn leven had. Niks is te doen zonder humor, maar dit onderwerp al helemaal niet! En om seks kun je ook heel goed lachen.”

Is dat dan de link tussen seks en klimaat?

“Nee, er is meer. Maar dan ga ik alles verklappen. En ach, misschien is humor ook wel het lepeltje suiker dat moet helpen bij het doorslikken van een smerig medicijn. Maar het ís me nogal een medicijn. Dan is elke hulp welkom.”