“Jullie moeten je levensstijl drastisch veranderen, geen twijfel mogelijk”, zegt Dipti Bhatnagar, coördinator voor klimaatrechtvaardigheid en energie van Friends of the Earth International. “Klimaatrechtvaardigheid gaat over machtsrelaties die moeten veranderen.”
Bhatnagar (33) werkt sinds drie jaar vanuit Mozambique voor Friends of the Earth International. De liefde bracht de Indiase naar zuidelijk Afrika. Ter plekke zag ze de gevolgen van klimaatverandering. Er zijn steeds meer droogtes en overstromingen in Mozambique. Het verbouwen van eigen voedsel wordt zo voor de Mozambikanen steeds moeilijker. Meer dan 150 duizend mensen raakten vorig jaar door overstromingen in het land ontheemd.
Friends of the Earth pleit voor klimaatrechtvaardigheid, wat versta je daaronder?
“Het gebruik van fossiele brandstoffen staat centraal in een wereldeconomie die erop gericht is om meer en meer te produceren. Daardoor kunnen sommigen steeds meer consumeren. Dat creëert elites, ook in het Zuiden. Klimaatrechtvaardigheid gaat over machtsrelaties die moeten veranderen. Want klimaatverandering kun je niet oplossen zonder iets aan die onderliggende oorzaken te doen: het model van grootschalige, gecentraliseerde energieproductie.
In Mozambique heb je bijvoorbeeld een aluminiumsmelter, MozAl, die meer elektriciteit verbruikt dan de rest van het land bij elkaar. Van de Mozambikanen heeft 80 procent nog geen toegang tot elektriciteit.
Klimaatrechtvaardigheid betekent voor mij dat gemeenschappen zelf eigenaar zijn van hun energievoorziening. En we moeten weg van het ‘vieze energie’-model. IPCC-studies laten er geen twijfel over bestaan wat er moet gebeuren: de CO2-uitstoot moet drastisch omlaag. Maar de politieke wil ontbreekt.”
Waarom is het belangrijk dat de zogenoemde koolstofschuld van het Westen erkend wordt?
“De bevolking in het Westen en Noorden kon een welvarende levensstandaard bereiken door de fossiele brandstoffen die ze de afgelopen vijfhonderd jaar heeft opgebruikt. Dat zorgde voor een hoger CO2-gehalte in de atmosfeer. In het Zuiden van de wereld is een ‘leven in waardigheid’, zonder armoede, voor de meeste mensen nog niet bereikt. Er is toegang tot energie nodig om dat mogelijk te maken. Maar de ruimte om CO2 uit te stoten is opgebruikt. Het overgrote deel van de bekende voorraden fossiele brandstoffen moet in de grond blijven. Daarom moeten jullie, in Europa, de VS, Australië, Korea, Japan en Canada, koolstofvrijer worden: veel minder fossiele brandstoffen gebruiken.
De tweede stap is dat er geld en technologie moeten komen voor landen in het Zuiden, zodat wij voor onze mensen een waardig leven kunnen realiseren – gebaseerd op hernieuwbare energie-oplossingen op gemeenschapsniveau. We kunnen het ons niet veroorloven fossiele brandstoffen te blijven verbranden.”
De auto de deur uit, geen vlees meer, de kachel lager of de airco hoger, minder comfort. Veel consumenten zitten er wellicht niet op te wachten om ‘koolstofvrij’ te gaan?
“Er is een fundamentele verandering van ons waardensysteem nodig: wat vinden we belangrijk? We hebben niet voor elk individu een auto nodig, zoals je in de VS wel ziet. Openbaar vervoer en werk zijn altijd ver weg, dus mensen nemen de auto. Dat verander je niet in je eentje als consument. We moeten het systeem veranderen. In de VS moet de regering Obama voor goed openbaar vervoer kiezen, omdat de toekomst dat nodig heeft. Ze moet daar prioriteit aan geven en tegen de automobielindustrie en oliemaatschappijen in gaan.
Het gaat dus om een ander waardensysteem, niet om besparingen door individuele consumenten. ‘Draai een ander peertje in, rijd minder, jij kunt het verschil maken.’ Met zulke slogans is geprobeerd om activisme te individualiseren, persoonlijk te maken.
Maar als de grote systemen niet veranderen, zullen zulke individuele acties betekenisloos zijn – zo groot is de klimaatcrisis waar we voor staan.”
Wat kunnen burgers en consumenten het beste doen?
“Jullie zijn in Nederland al fantastisch bezig met het verzet tegen schaliegaswinning. De strijd tegen vieze energie is niet alleen symbolisch. Als je fracking stopt blijven er meer fossiele brandstoffen in de grond. Dat soort acties willen wij graag van de westerse landen. Roep jullie overheden ter verantwoording. Want dat kunnen wij vanuit het Zuiden niet doen. Jullie kunnen bij jullie regeringen erop aandringen om minder broeikasgassen uit te stoten in plaats van steeds meer fossiele brandstoffen te consumeren. Zodat ze niet met vrijblijvende nepoplossingen komen. Want de reactie vanuit geïndustrialiseerde landen is tot nu toe geweest: ‘wij kunnen doorgaan met vervuilen, want we verhandelen onze CO2-uitstootrechten, we compenseren met bossen’. Maar daarvan krijgt het Zuiden de rekening. We schieten er niks mee op als Shell haar rommel in Nigeria, en teerzanden in Canada ‘compenseert’ door bossen in Indonesië te beschermen. Of wanneer inheemse bevolkingsgroepen worden verjaagd voor een klimaatproject dat boskap zou moeten tegengaan, zoals in Kenia.”
Maar individuele besparingen hebben dus geen zin?
“Maar natuurlijk moeten mensen in het Westen hun levensstijl drastisch veranderen, dat staat buiten kijf! We hebben maar één planeet, geen drie of vier. De mensen in het Zuiden kunnen, binnen de ecologische grenzen van de planeet, geen waardig welvaartsniveau bereiken als het consumptieniveau in het Westen niet omlaag gaat. Hoe meer iemand in het Westen consumeert, hoe minder er onderin het vat overblijft voor iemand in het Zuiden. Zo simpel is het. We hebben gezamenlijke, maar verschillende verantwoordelijkheden om klimaatverandering tegen te gaan.
Nederland, de EU, jullie hebben meer dan je eerlijke deel opgebruikt. Dus jullie moeten zonder twijfel koolstofvrijer worden.
You need to decarbonise.”
Recente reacties