6 films die je echt moet zien op IDFA

Amsterdam staat vanaf volgende week woensdag weer in het teken van het internationale documentairefestival IDFA. Wij doken vast voor jullie in het programma en zagen veel moois. Dit zijn onze tips.

Abandoned Land

Zonder veel uitleg geeft Abondoned Land, een vooral registrerende film, een beeld van de dilemma’s waarmee de slachtoffers van de ramp in Fukushima worstelen. Sommigen zullen Naoto Matsumura herkennen, de man die wereldwijd bekend werd als de ‘laatste mens in Fukushima’. Hij verzorgde de in de paniek achtergelaten dieren. “Als je straling zou ruiken, zou hij hier niet zijn”, mompelen twee Europese wetenschappers die alles in zijn omgeving komen meten hoofdschuddend. Naoto weet dat zelf ook heus wel, maar wat is het alternatief? Inmiddels is hij niet meer alleen; een ouder stel is ook teruggekomen. Zij brengen hun laatste jaren liever door op de plek waar ze thuishoren. Ook een ander koppel wil dolgraag terug naar hun comfortabele huis, met niet ver ervan de graven van hun ouders. De regering is hard bezig om dat mogelijk te maken. Geholpen door hele legers vrijwilligers graven zij de toplaag van het landschap op en wordt de grond afgevoerd. Daarna zou de omgeving weer bewoonbaar moeten zijn. Maar wie vertrouwt de regering nog? En is er nog werk? En wat is een gemeenschap zonder jeugd – die gaan zeker niet terug.

The Borneo Case

https://vimeo.com/192247004

Ondanks decennialang verzet is inmiddels 90 procent van het tropisch regenwoud op Borneo gekapt. De Zwitser Bruno Manser probeerde de internationale gemeenschap er jarenlang van te overtuigen dat dit een ramp is voor de jungle en de bewoners ervan – hij leefde jarenlang samen met de Penan, een van de laatste nomadische volken ter wereld. De makers van The Borneo Case maakten hierover eerder de film Tonga Tana – the Lost Paradise. Kort nadat die af was, verdween Manser spoorloos. Jaren later gaan de makers voor deze film op zoek naar Mansers beste vriend, Mutang Arad. Hij blijkt als enigszins verbitterde dissident – na in Maleisië gevangengezet en gemarteld te zijn – in Canada te wonen. Het eerste waar hij de makers om vraagt is een geluidsopname van het oerwoud dat hij zo mist.

We ontdekken dat hij de ontwikkelingen in zijn land op de voet volgt via het piratenstation Radio Free Sarawak, gerund door een onverschrokken Britse onderzoeksjournaliste en een Maleisische DJ. Die zijn vastberaden om de grootschalige corruptie van de oppermachtige eerste minister van Sarawak aan het licht te brengen. We zien hoe zij, samen met een onderzoeker van het Bruno Manser Fonds en uiteindelijk ook Arad, bewijs weten te verzamelen voor wat de Britse oud-minister-president Brown het ergste milieudelict van deze tijd noemt (lees hier meer hierover). Zeer gelaagde vertelling.

Machines

Diep verontrustende studie van de werknemers van een Indiase textielfabriek. Een groot deel van de tijd is enkel te zien hoe de mannen en jongens, kinderen soms nog, werken. Repetitieve, eenvoudige handelingen vaak, soms fysiek zwaarder, meestal geestdodend. Filmisch is het echter niet saai, door de cameravoering maar ook door de mensen naar wie het kalme tempo ons dwingt echt goed te kijken. Korte interviews benadrukken wat de beelden al tonen: het zijn allemaal individuen, met hun eigen motivatie, met kinderen, gevangen in een baan waaruit geen uitweg is. Ze worden gedegradeerd tot machines, maar het zijn mensen, die bovendien donders goed begrijpen in welke situatie ze verkeren. “Ik ben hier uit vrije wil”, benadrukt een van hen. “Niemand dwingt me.” Een werkdienst duurt twaalf uur en hij vertelt dat hij soms na één uur slaap alweer de volgende ronde ingaat. Het is de enige manier om in ieder geval nog iets naar huis te sturen. Er zijn er honderden zoals hij. En dat klopt, blijkt als de camera later uitzoomt. In die streek in de staat Gujarat blijken tientallen van zulke fabrieken te staan.

 

Planet Patrila

Het sluiten van de mijnen heeft Nederland allang achter de rug en het bleek vooral voor de Limburgers een pijnlijk proces. In het Roemeense Petrila zit men daar nog middenin. De kunstenaar en oud-mijnwerker Ion Barbu probeert de rouw die daar nu eenmaal bij hoort, vorm te geven door de Petrila-mijn tot cultureel erfgoed te maken. Er is echter al besloten dat het complex volledig moet worden gesloopt (zoals ook in Limburg gebeurde). Onverstoord organiseert Barbu theatrale performances, straatprotesten en zelfs een ondergronds theaterfestival om de arbeidersgemeenschap die zo diep verbonden is met steenkoolwinning, de kans te geven afscheid te nemen van deze (godzijdank) langzaam uitstervende industrie.

Plastic China

https://vimeo.com/187340858

China is de grootste importeur van plastic afval uit de VS, Europa en delen van Azië. Misschien gaat het er in sommige fabrieken waar dat plastic wordt gerecycled keurig aan toe. Het krakkemikkige bedrijfje waar de ouders van de elfjarige Yi Jie (en soms zij ook) werken is echter extreem vervuilend en ongezond. Als de versnipperaar aan staat, zit de lucht vol minuscule plasticdeeltjes. Vervuild water stroomt ongestoord de rivier in. Het gezin woont letterlijk tussen de bergen afval en verbrandingsdampen. Toch is het voor de kinderen een wereld vol verborgen schatten. Met wat voor handen is, maakt Yi Jie haar eigen speelgoed. Aan potentie geen gebrek, aan kansen des te meer. Dit ongelofelijk intieme verhaal over een meisje dat niet naar school gaat en een bestaan leidt tussen het afval van een levensstijl die zo haaks staat op de hare, zegt ontzettend veel over de geglobaliseerde wereld waarin we leven.

Seed: the Untold Story

Aanstekelijke, oogstrelende viering van de enorme vitaliteit, diversiteit en schoonheid van zaden. In de Kalahari-woestijn staat bijvoorbeeld een eetbare plant die drie jaar zonder water kan. Wie weet wat die in onze toekomst vol klimaatverandering nog voor de mensheid kan betekenen, vraagt een van de gepassioneerde zadenverzamelaars die in deze film geportretteerd worden. Duidelijk is dat we al die eeuwenoude kennis en zaden zelf in een toekomst met steeds extremere weersomstandigheden juist keihard nodig zullen hebben. Vorige eeuw is er 94 procent van onze zaadvariëteiten verdwenen. Ja, ook Vandana Shiva komt weer voorbij, en ook de bedreigingen van monoculturen en de vernietigende invloed van Monsanto komen aan bod. Overheersend is echter de fascinatie voor het wonder dat een zaadje eigenlijk is: een kleine tijdcapsule die het verleden en de toekomst in zich draagt en de mensheid zo ontzettend veel kan geven. Liefdevolle film van de makers van The Real Dirt on Farmer John (over biodynamisch boeren) en Queen of the Sun: What Are the Bees Telling Us (allebei ook aanraders).

IDFA duurt van 16 t/m 27 november.