Het groene evangelie van weerman Reinier van den Berg

Reiner van den Berg kan geen genoeg krijgen van extreme weerverschijnselen. Onweer, hagel, sneeuwstormen, maar ook tornado’s brengen hem in vervoering: hij is vijf keer in Amerika op tornadojacht geweest. “De ongebreidelde kracht van zo’n wervelwind is iets geweldigs”, zegt hij. Toch heeft hij een dubbel gevoel bij zulke verschijnselen. “Het is mooi om te zien, maar als je het naar het grote plaatje kijkt, de opwarming van de aarde, is het verontrustend.”

Reinier van den Berg (56) is bekend als weerpresentator, maar de laatste jaren wordt hij steeds bekender als klimatoloog en duurzaam ondernemer. Als christen vindt hij het logisch om goed voor de schepping te zorgen. Ik ontmoet hem in Amsterdam, waar hij ’s middags met een elektrisch bootje een rondvaart gaat maken met Climate Cleanup, een netwerk van deskundigen die nadenken over innovatieve manieren om CO2 op te slaan.

Voetsporen

Zijn fascinatie met het weer begon toen hij nog maar een ‘jochie’ was, vertelt Van den Berg, en hij in de voetsporen trad van zijn oudere broer Wim. “Mijn broer was bang voor onweer. Mijn vader is met hem voor het raam gaan staan en heeft hem verteld hoe onweer tot stand komt. Zo raakte mijn broer geïnteresseerd, en ik ook. We gingen alles bijhouden met een regenmeter en een thermometer in de tuin en werden jonge weeramateurs.”

Aan de Universiteit Wageningen studeerde Van den Berg begin jaren tachtig milieuwetenschappen, zijn specialisatie was luchtverontreiniging. Meteorologie kwam erbij als hobby en werd uiteindelijk zijn werk. Zijn broer was een van de oprichters van het weerbedrijf MeteoConsult, het tegenwoordige MeteoGroup. Reinier was in 1986 de eerste werknemer. Drie jaar later ging hij RTL Weer presenteren en zo werd hij in de loop der tijd een bekende Nederlander.

Klimaatklok

Op 1 februari van dit jaar is Van den Berg na een dienstverband van 32 jaar gestopt bij MeteoGroup om verder te gaan als duurzaam ondernemer. “Ik wilde niet alleen praten over klimaatverandering, maar ook meehelpen om de wereld schoner en duurzamer te maken”, zegt hij nu. “Mijn broer vindt het niet zo leuk dat ik vertrek, maar hij begrijpt het wel.” Ook als weerpresentator stopt Van den Berg, min of meer: af en toe zal hij nog wel invallen bij RTL. En op sociale media zal hij bijzonder weernieuws blijven delen. Op Twitter, waar hij met @weermanreinier 50.000 volgers heeft, schreef hij bijvoorbeeld veel over de uitzonderlijk droge zomer.

Van den Berg zet zijn bekendheid al jaren in om zijn idealen te realiseren. Hij houdt in het hele land presentaties over klimaatverandering. Duurzaam ondernemen is daarbij het kernbegrip. Daarbij schetst hij niet alleen de ernst van de situatie, maar laat hij vooral ook zien hoe we met allerlei maatregelen de klimaatklok kunnen terugdraaien.

Er zijn meer weerpresentatoren die zich met de klimaatcrisis bezighouden. Dat is zeker geen toeval?

“Als weerman word je natuurlijk geconfronteerd met de veranderingen in het klimaat. Zo raak je vanzelf betrokken. En je wordt gevraagd naar je ideeën over dit onderwerp. Zo is het ook bij mij gegaan, ik trad steeds vaker op als klimaatdeskundige op congressen.”

Wat vind je van de politici die meteorologen verwijten dat ze partijdig zijn?

“Kom op zeg, dit is gewoon objectieve wetenschap. Het heeft niets met politiek te maken. En als mensen denken dat je in klimaatverandering kunt geloven of niet, dan snappen ze niet op welk punt we nu zijn aangekomen. Er is grote consensus onder wetenschappers over dat het klimaat opwarmt door de uitstoot van broeikasgassen.”

In januari maakte Van den Berg een filmpje waarin hij zijn vertrek bij MeteoGroup aankondigde. De titel: ‘Weerman wordt vuilnisman’. Zo verwees hij op een ludieke manier naar een van de projecten waar hij mee bezig is: hij stapte in het bedrijf Pyroil dat plastic gaat omzetten in olie. “Het probleem van plastic afval is bijna net zo erg als het klimaatprobleem”, zegt Van den Berg. ”Kijk maar hoeveel plastic er in de oceanen ronddrijft. Als je dat wilt voorkomen, moet je plastic een nieuwe waarde geven. Op dit moment wordt nog een groot deel van het ingezamelde plastic verbrand, dat is eigenlijk zonde. Met Pyroil willen we plastic omzetten in schone, zwavelvrije olie en die verkopen als brandstof voor schepen en vliegtuigen. Als plastic bruikbaar wordt als brandstof, zal er meer ingezameld worden en hoeft er ook minder olie uit de grond gehaald te worden.”

Hoe denk je over het effect van gedragsverandering?

“Laten we realistisch zijn, dat is op dit moment alleen weggelegd voor een selecte groep. Slechts een paar procent van de wereldbevolking heeft de middelen om zonnepanelen op zijn dak te schroeven. Mensen die zich nu voor het eerst een parketvloer kunnen veroorloven, om maar wat te noemen, die denken niet na over de bomen die daarvoor gekapt moeten worden. Weet je, op papier kunnen we alle problemen oplossen: we kunnen ontbossing stoppen, we kunnen afval honderd procent recyclen, we kunnen af van de CO2-emissies. Maar dat kunnen we alleen bereiken met inzet van technologie.”

Toch bevatten de vijf pijlers die volgens Van den Berg essentieel zijn voor het aanpakken van de klimaatproblemen meer dan alleen technologie. Mensenrechten bijvoorbeeld. Die vijf pijlers zijn: bossen beschermen en bomen aanplanten, energiebesparing, energie duurzaam opwekken, afval recyclen en ten slotte fairtrade producten kopen. “Kleine boeren in ontwikkelingslanden worden keihard geraakt door klimaatverandering”, zegt Van den Berg. “Ze verdienen een eerlijke prijs zodat ze ook in de toekomst aan het werk kunnen blijven.” Armoedebestrijding in andere landen heeft nadrukkelijk een plek in zijn werk; een deel van de opbrengst van PyrOil wordt eraan besteed. “Aan ons bedrijf is een stichting verbonden, de Benaiah Foundation, waarmee we in de landen waar we zaken mee doen medische zorg, onderwijs en schoon drinkwater gaan bevorderen.”

Je klinkt optimistisch. Terwijl je in je lezingen vaak zegt dat het al ‘vijf over twaalf’ is.

“Ik zei net ook dat alles oplosbaar is op papier. In de praktijk is het nog taaie materie. We hebben in Nederland nu een klimaatwet, maar er wordt vooral gekeken naar wat het ons gaat kosten. En dat in een rijk land als Nederland. Kun je nagaan hoe dat elders in de wereld gaat. Ik ben bang dat de problematiek van klimaatverandering en plasticvervuiling de komende decennia alleen maar zal verergeren. En als je ziet wat er nu al gebeurt, is het inderdaad vijf over twaalf. De vraag is of je de klok nog kunt terugdraaien naar vijf vóór twaalf. Wat dat betreft staan we op een kantelpunt.”

Scheppingszondag

Van den Bergs idealisme wordt gevoed door zijn geloof. In een promotiefilmpje voor de ChristenUnie uit 2017 riep hij de kijkers op om ‘duurzaam te gaan stemmen, voor de schepping’. Hij gebruikt de term ‘rentmeesterschap’ om een milieubewuste levensstijl aan te duiden. “Ik vind de ChristenUnie een partij die een serieuze zaak maakt van natuur en milieu”, zegt Van den Berg. “GroenLinks doet dat ook, maar mijn roots liggen nu eenmaal in de christelijke wereld. Rentmeesterschap is volgens mij een logisch principe voor een christen. We hebben de aarde gekregen om op te wonen en dat betekent dat we er zorg voor moeten dragen.”

Ook zonder christelijke inspiratie kun je je heel goed hard maken voor duurzaamheid, benadrukt Van den Berg. ”Christen zijn kan een diepere laag geven aan de verwondering over hoe de kosmos in elkaar zit, waar we eigenlijk weinig van begrijpen. Maar essentieel is het niet om je betrokken te voelen bij de nabije toekomst van onze planeet. Als ik geen christen was geweest, zou ik ook met duurzaamheid en klimaat aan de slag zijn gegaan. Dan zou ik ook het land zijn ingetrokken om mensen te vertellen dat het roer omgegooid moet worden.

Wat mij drijft, naast wetenschappelijke nieuwsgierigheid, is bewondering voor hoe prachtig de natuur in elkaar zit. En het besef dat het leven op aarde steeds meer onder druk komt te staan door toedoen van de mens. Als je bijvoorbeeld bedenkt dat er elke minuut een bos ter grootte van veertig voetbalvelden verdwijnt… Wat blijft er dan nog over voor de generaties na ons?”