Happen naar vrede

De feestdagen staan voor de deur. Voor veel mensen is het menu dan een geliefd onderwerp. Tijdens kerst wordt veel vlees gegeten en de gerechten mogen dan bijzonderder zijn. Denk aan ‘wild’, zoals konijnenboutjes uit de supermarkt. Als je net als ik bent opgegroeid met Bambi, dan snap je dat sowieso al niet. Dit jaar ben ik 10 jaar veganist. Voor mij is de menukeuze dus gemakkelijk: plantaardig!

Is kerst wel zo vredig als ‘we’ massaal vlees eten?

Nu ben ik erg van het vieren, samen stilstaan bij vrede en geluk. Waarom doen we dat niet iedere dag? Toch knaagt nog steeds dat ongemak. Is kerst wel zo vredig als ‘we’ massaal vlees eten? Simon van Teutem schreef voor De Correspondent over de Nederlandse vee-industrie. De cijfers zijn schrikbarend: we doden in Nederland 1,5 miljoen kippen, 45 duizend varkens en 5 duizend koeien per dag. In totaal worden dagelijks 1,7 miljoen dieren geslacht. Dit heeft een enorme impact op in de eerste plaats de dieren, maar ook op mensen en onze planeet. Wat kunnen (non-fictie)boeken ons vertellen over onze relatie met vlees?

Afwijken van de norm

Ooit aten we dieren (2019) van Roanne van Voorst is een heuse evergreen in het genre. Het zal flexitariërs, vleeseters én veganisten aanspreken. Al in de inleiding zet ze stevig de toon: “Jij en ik, wij behoren tot de generatie die gaat meemaken dat het in grote delen van de wereld verboden wordt onnodig dierenleed te veroorzaken. Dat betekent dat het eten en gebruiken van vlees of andere dierlijke producten straks misschien nog wel mogelijk zal zijn, maar heel erg duur wordt, en lastig. Het zal een keuze zijn die afwijkt van wat normaal is; een keuze ook, die in eerste instantie door de meeste mensen zal worden afgekeurd. Maar of je nu vóór zo’n enorme verandering bent of tegen maakt eigenlijk niet uit – het gebeurt al, het is niet tegen te houden, we zitten er middenin.”

Het boek biedt een goede introductie om kritisch te kijken naar je eigen eetgewoontes. Je volgt Roannes reis naar het veganisme, maar ook een futuristisch verhaal: een stukje fictie om te proeven hoe en vooral met welk gevoel men in de toekomst denkt over het verleden.

Hondenmelk

Dierethicus Willem Vermaat zoomt in zijn boek Waarom we geen hondenmelk drinken (2021) in op onze samenleving. Hij gebruikt daarbij begrippen zoals carnisme en speciëcisme. Carnisme – het idee dat het gebruiken en eten van dieren en dierlijke producten normaal – is volgens hem een ideologische keuze die niet samengaat met menselijke waarden. Niemand is immers voorstander van het onnodig laten lijden van dieren, aldus Willem, maar tegelijkertijd rechtvaardigen we het in onze samenleving. Een goede manier om speciësisme uit te leggen, is door eens te kijken naar wat Willem de ‘carnistische cultuur’ noemt. In Nederland hebben we een bepaalde omgang met verschillende diersoorten. Geen boer die eraan denkt om een hondenmelkveehouderij te beginnen. Zo is het ook ondenkbaar dat honden en katten naar slachthuizen worden gestuurd; zij dienen als gezelschapsdieren weer een ander doel voor mensen. Het boek kan je ogen openen en laten inzien dat je voor iets anders kunt kiezen. “Het gebruiken van dieren is een keuze. Geen keuze maken is kiezen voor de status quo. Je kunt je niet verschuilen achter het idee dat bepaalde dingen nou eenmaal zo zijn, achter begrippen als ‘normaal’ , ‘natuurlijk’ en ‘nodig’. Er is geen neutrale optie. Niet wat betreft koeien (of honden) gebruiken voor melk en niet wat betreft welk gebruik van dieren dan ook.”

Onze band met dieren

In Onder de beesten (2023) nemen Roel Binnendijk en Jeroen Siebelink je mee in de missie van Roel. Hij werkte undercover bij bedrijven in de bio-industrie om de verschrikkelijke misstanden daar bloot te leggen middels videobeelden. Het boek maakt een werkelijkheid waar de meeste mensen van wegkijken concreet en tastbaar.

Niemand is voorstander van het onnodig laten lijden van dieren, maar tegelijkertijd rechtvaardigen we het

Ook hier komen we de macht tegen die in onze keuzes besloten ligt. “Ons egoïsme is geïnstitutionaliseerd. We zijn vergeten dat elke keuze die we maken gevolgen heeft. Een causaliteit met alles wat om ons heen lijdt. De natuur, de dieren, de aarde, met wie we onlosmakelijk verbonden zijn. Alles wat kwetsbaar is, alles waar we gemakkelijk mededogen voor zouden kunnen opbrengen, omdat ook dat in ons zit. Omdat we diep vanbinnen heus wel weten dat het onverstandig is om een levend wezen te onderdrukken, te exploiteren. Een dier met wie we een innige band onderhouden en die we zo graag aanhalen. Een band die we, zodra het ons even niet uitkomt, voor het gemak zo weer doorsnijden.” Het is een ingrijpend boek. Roels worstelingen en fijngevoeligheid raken je diep. Jeroen schrijft uiterst gebalanceerd, de taal in het boek is scherp afgesteld en komt precies over wanneer het moet.

Een gewoonte veranderen gaat niet vanzelf. Neem er de tijd voor. Speel met de gedachte om het deze feestdagen eens over een andere boeg te gooien. Een bord zonder (dieren)leed kan zomaar eens een eerste stap op de weg naar vrede zijn. Betere tijden, ik gun het ons allemaal van harte!