Groene maatregelen: de tuintegeltaks

Een belasting op het verharden van je tuin. Of omgekeerd: een belastingvoordeel, wanneer je je tuin vergroent. De tuintegeltaks dook de afgelopen jaren meerdere malen op in de media en politiek. Onder andere de Partij voor de Planten, verschillende lokale politici en de Algemene Waterschapspartij toonden zich voorstander van een belasting op verstening van de tuin. 

Doel van de tegeltaks is om hittestress en wateroverlast in stedelijk gebied te beperken en meer ruimte te maken voor biodiversiteit. Helemaal nieuw is het idee niet. In de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen worden inwoners al jaren aangeslagen voor een versteende tuin. Wie kan aantonen dat een deel van zijn of haar tuin groen is, betaalt minder belasting. 

Als wethouder van het Brabantse Aalburg (inmiddels gemeente Altena) opperde Pim Bouman in 2017 het idee voor het zwaarder belasten van verharde tuinen. “We kampten destijds net als andere gemeenten met wateroverlast door toenemende hoosbuien. Met name in de versteende dorpskernen liepen kelders en huiskamers onder water.” 

In een nota over de gemeentelijke riolering werd vooruitgeblikt op mogelijke toekomstige maatregelen tegen wateroverlast, zoals het aanpassen van het belastingstelsel. Bouman: “Ik heb toen de suggestie gedaan om de rioolheffing voortaan te baseren op de hoeveelheid verharding die mensen in hun tuin hebben in plaats van op de hoeveelheid afvalwater die ze lozen. Geen nieuwe belasting dus, maar een herziening van een bestaande heffing.”

Toen de lokale media het idee oppikten, merkte Bouman hoe gevoelig het lag. “Het werd al snel een tuintegeltaks genoemd. Dat allitereert lekker en leverde veel discussie op. Aan de ene kant klonk het: ‘Belachelijk, een tuintegel belasten, hoe kun je dat nou doen?’ en ‘Waar houdt het op!?’. Maar een ander deel had er juist begrip voor en kon de redenering wel volgen.” 

De tegeltaks in Aalburg kwam er uiteindelijk niet. Bouman: “Vanwege de gemeentelijke fusie hadden we andere prioriteiten en is de bestaande rioolheffing behouden.”

Onbegonnen werk
Een heilloze weg, noemt gepensioneerd stadsecoloog Wout Veldstra het invoeren van een tuintegeltaks. “Een belasting organiseren kost ontzettend veel geld en administratie. Veel gemeenten zijn momenteel al overbelast met taken die vanuit Den Haag over de schutting worden gegooid. Zonder dat er budget bijkomt. Het heeft geen enkele zin om gemeenten met nog een belasting op te zadelen.” 

Ook de handhaving is volgens Veldstra onbegonnen werk. “Nederlanders zijn niet automatisch geneigd te doen wat de overheid ze opdraagt. Het is een nationale sport regels te ontwijken of te ontduiken. Dat een tegeltaks in Duitsland wel werkt, komt mede doordat de heffing al is ingeburgerd en Duitsers een stuk gezagsgetrouwer zijn.”

In plaats van een opgeheven vinger gelooft Veldstra meer in een inspirerende en motiverende aanpak, zoals hij hanteert met de door hem opgerichte Stichting Steenbreek. Daarmee bindt hij sinds 2013 de strijd aan met de teruglopende biodiversiteit en toenemende verstening in steden. 

Veldstra: “Gemeenten willen vaak wel vergroenen, maar hebben weinig grip op wat er bij inwoners achter de schutting gebeurt. Aan de hand van satelliet- en infraroodbeelden maken we de verstening in stedelijk gebied inzichtelijk.” Volgens Veldstra schrikken veel gemeenten als ze met de cijfers worden geconfronteerd. “Met name in oudere stadsdelen  ligt soms wel 80 tot 90 procent van de tuinen vol stenen.” 

Steenbreek adviseert gemeenten ook hoe zij inwoners enthousiast kunnen krijgen voor onttegeling. Inmiddels hebben zich 170 gemeenten bij Steenbreek aangesloten. Dat resulteerde in talrijke initiatieven, van het NK Tegelwippen tot acties waarbij inwoners tegels kunnen inleveren in ruil voor een boom of korting op een regenton. Sommige gemeenten bieden zelfs een heuse tegelophaalservice. 

De acties werpen hun vruchten af. Zo leverden bewoners van Den Haag in 2020 30.000 stenen in bij de gemeente en haalde Nijmegen onlangs de 400.000e stoeptegel in 3 jaar tijd uit de grond. Veldstra: “Vooral initiatieven met een competitie-element slaan erg aan. Wanneer steden en inwoners zich uitgedaagd voelen, grijpt een tegelwedstrijd razendsnel om zich heen.”

Steeds meer overheden kiezen ervoor om inwoners ook met subsidies een duwtje in de groene richting te geven. De financiële bijdragen van gemeenten en waterschappen variëren van honderden tot enkele duizenden euro’s. Ook inwoners van Altena konden tot vorig jaar via het Waterschap Rivierenland subsidie aanvragen voor het klimaatbestendig maken van hun tuin. Met succes: de subsidiepot van Rivierenland was eind 2020 helemaal leeg. 

Pim Bouman, tegenwoordig raadslid in Altena, ziet inmiddels dan ook meer in een belonende subsidie dan een ‘bestraffende’ belasting. “Een subsidie klinkt een stuk positiever. En om draagvlak te krijgen, is het belangrijk hoe je een boodschap verpakt, zo heb ik geleerd uit de discussie in Aalburg vier jaar geleden. De term tuintegeltaks zal ik dan ook niet meer in de mond nemen.”