Crisis kan een bron van vernieuwing zijn, schaarste een impuls voor innovatie. Daarover gaat Designing Scarcity in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Begin 20ste-eeuwse praktijkvoorbeelden staan er broederlijk naast toekomstvisioenen. Hergebruik, upcyclen, stadstuinieren, repareren en doe-het-zelf blijken van alle tijden.
Het is, als je de verdrietige omstandigheden even buiten beschouwing laat, een fantastisch beeld: de gehavende Rijksdag, net na de Tweede Wereldoorlog, met daarvoor de keurig bijgehouden moestuintjes van enkele Berlijners. Braakliggend terrein gebruiken voor de productie van voedsel; precies wat nu wereldwijd in allerlei stedelijke gebieden de kop opduikt.
Patroon
Zo zitten er tussen de werken uit het archief van Het Nieuwe Instituut heel wat voorbeelden die verbazen en ontroeren. Het met ijzerdraadjes en stukken metaal vol onhandig zelfgeprikte gaatjes gerepareerde vergiet uit het Rusland van de jaren negentig bijvoorbeeld, van net voor de val van de muur. Of het vergeelde tijdschrift met een patroon om uit een oud overhemd een knappe bustehouder te maken. Of de ontwerpschetsen die architect Dudok maakte op de lege pagina’s van de partituren van zijn vrouw; in de Eerste Wereldoorlog was er weinig papier.
Delen
Toch bijzonder om al die slimme, soms vrij simpele oplossingen naast meer actuele ideeën te zien. De bouwpakketten die we allemaal kennen van de IKEA werden eigenlijk ook al door Gerrit Rietveld geleverd. Zijn eerste kratstoel, ontworpen in 1934, kon door mensen zelf in elkaar gezet worden. En was gebouwd van afvalhout, vergelijkbaar met de palletmeubels van nu. Van sommige van Rietvelds ontwerpen werden zelfs de bouwtekeningen gepubliceerd. Droog Design bouwde hierop voort en startte Design for Download; consumenten downloaden alleen nog een ontwerp en maken het vervolgens zelf.
Open design
Door de komst van de 3D-printer belooft dat in de toekomst gemeengoed te worden. Overigens gaat het allemaal al lang een stap verder, want open source is ook doorgedrongen tot de ontwerpwereld. Mensen uit verschillende disciplines bouwen samen aan nieuwe ontwerpen en toepassingen. Een voorbeeld hiervan is openstructures.net, een soort meccano voor volwassenen. Mensen uit verschillende disciplines werken hierbij samen bij het ontwerpen van een product. Twee van de mensen hierachter gaven ook deze tentoonstelling vorm. Allerlei objecten zijn uitgestald op met kabels aan het verdiepingen hoge plafond bevestigde tafels. De ontwerpstrategieën zijn niet chronologisch gegroepeerd maar thematisch. Substitute, imitate, collage, extend en multi-use zijn slechts een paar termen die gebruikt worden.
Open E-components, Weilun Tseng
Mogelijke antwoorden
Als deze tentoonstelling iets laat zien is het wel dat schaarste van alle tijden is. Of het nou komt door oorlog, foute regimes, economische sancties, armoede, het daadwerkelijk opraken van materialen grondstoffen of ideologie; altijd en overal zijn er mensen aan het denken over multifunctionaliteit en meer doen met minder middelen. Designing Scarcity laat dan ook flink wat mogelijke antwoorden op grote uitdagingen van de toekomst zien. Het vinden van andere voedingstoffen (Insect Farm, Atelier Van Lieshout), multifunctionele gebruiksvoorwerpen (E-components van Weilun Tseng; modulaire onderdelen die o.a. als waterkoker, lamp, koffiezetapparaat en projector kunnen dienen), moderne reparatievormen (Woolfiller, een soort wolplamuur, of Sugru, een duurzaam en kneedbaar siliconenrubber) of gerecyclede materialen (Pulse Low Chair van Dirk van der Kooij, gerecycled plastic). Zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar u kunt beter gewoon zelf gaan kijken.
Meer hierover in het in 2011 verschenen boek Open Design Now: Why Design Cannot Remain Exclusive.
Lees ook: Zelfmaakdesign
Recente reacties