Een fotografische aanklacht tegen Monsanto

Als ze nog geleefd had, zou Olga Monsanto Queeny vast opgelucht adem hebben gehaald toen Monsanto twee jaar geleden werd overgenomen door chemieconcern Bayer, en haar naam verloor. Meer dan een eeuw was haar familienaam verbonden aan een van ’s werelds meest verguisde bedrijven. Als haar man in 1901 zijn bedrijf naar haar vernoemt, is er nog weinig aan de hand. Aanvankelijk wordt er de goedkope zoetstof sacharine geproduceerd. Pas in de jaren 40 komen de insecticiden en later de onkruidverdelgers waar Monsanto onder meer berucht om is.

Het contrast tussen wat Monsanto communiceert en in werkelijkheid doet is immens. Ook nu nog vertelt het concern mensen dat ze boeren helpen om op een zo milieuvriendelijk mogelijke wijze de wereld te voeden. De tentoonstelling Monsanto®. A photographic investigation probeert de twee gezichten van het bedrijf te ontbloten.

Fotograaf Mathieu Asselin toont zowel Monsanto’s zorgvuldig opgebouwde imago van innovatie, veiligheid en voedselzekerheid, als de werkelijke effecten van diens producten. Van ernstige geboorteafwijkingen door Agent Orange tot kankergevallen door Roundup en pcb’s. Het is een aanklacht, daarover laat de Frans-Venezolaanse fotograaf geen enkele twijfel bestaan.

Pcb’s

In 1957 werd in Disneyland California het door Monsanto gesponsorde Huis van de Toekomst geopend. Helemaal van plastic en vol nieuwe huishoudelijke snufjes. Terwijl Monsanto de loftrompet stak over dit innovatieve materiaal, veroorzaakte het bedrijf tegelijkertijd verschrikkelijke verontreiniging aan de andere kant van Amerika. In de afgelopen jaren bezocht Asselin de stad Anniston, Alabama, waar Monsanto tussen 1929 en 1971 pcb produceerde. Pcb, polychloorbifenyl, is een giftige, moeilijk afbreekbare stof die voorkomt in verf, lak smeermiddel of koelvloeistof. De chemicaliën kwamen in Anniston terecht in de lucht, in het kanaal en werden dichtbij het centrum begraven in een grondstort.

Pas in 1977 werden pcb’s landelijk verboden, maar Monsanto was al in 1937 bekend met de gevaren ervan. Toch wachtte het af. “We kunnen ons geen dollar verlies veroorloven”, staat er in een intern stuk dat Asselin heeft opgenomen in zijn onderzoek.

Inmiddels is Anniston een spookstad, zo tonen Asselins foto’s. Monsanto heeft huizen en bedrijven opgekocht en afgebroken. Een rivier is zo verontreinigd dat hij rood kleurt. De bevolking kampt met kanker en andere ziektes dankzij blootstelling aan hoge concentraties pcb’s. Met portretten en bijschriften vertelt Asselin de verhalen van deze mensen. De tentoonstellingstekst meldt dat Monsanto in 2002 een schikking treft met ruim 3500 eisers die willen dat ze gecompenseerd worden voor hun gezondheidsproblemen en het vergiftigen van hun stad. Het heeft Monsanto 700 miljoen dollar gekost. Echt boeten voor het kwaadaardige gedrag heeft Monsanto dus niet gedaan.

Glyfosaat

Bayer is met de overname van Monsanto nu het grootste zaden- en chemieconcern van de wereld, maar of zij blij moeten zijn met de overname is nog maar de vraag. Een jury in San Francisco oordeelde dat tuinman Dewayne Johnson lymfklierkanker kreeg door het gebruik van Monsanto’s onkruidverdelger Roundup, met de stof glyfosaat. Daarna duikelden de aandelen afgelopen augustus naar beneden. In de V.S. wacht Monsanto nu een hele reeks soortgelijke schadeclaims. Er wordt over vijfduizend eisers gesproken.

De jury rekende Monsanto zwaar aan dat het wist dat het middel schadelijk was, zoals bleek uit de Monsanto Papers. Uit deze vorig jaar openbaar gemaakte interne communicatie blijkt dat er al in de jaren 90 signalen waren dat onkruidverdelger Roundup kankerverwekkend is. Het bedrijf deed er vervolgens alles aan om te voorkomen dat glyfosaat op de lijst van kankerverwekkende stoffen kwam. Pas in 2015 classificeerde de Wereldgezondheidsorganisatie het middel als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen’. De Amerikaanse milieubeschermingsdienst EPA echter niet.

Het machtige concern blijft, gesteund door de houding van de EPA, consequent ontkennen dat glyfosaat schadelijk is voor gebruikers. Ondertussen staat op de homepage van Monsanto nog steeds: ‘glyfosaat wordt al veertig jaar veilig en effectief gebruikt’. En: ‘experts wereldwijd zijn het erover eens dat glyfosaat veilig gebruikt kan worden’. De geschiedenis herhaalt zich. Maar die geschiedenis kan dankzij Matthieu Asselin niet uitgewist worden.