Dat zegt Peer de Rijk, directeur de kennis- en campagne-organisatie WISE.
Door de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl, nu 25 jaar geleden, verstomde in Nederland het politieke debat over kernenergie. Nederland kreeg geen nieuwe kerncentrales. Het voornemen van het kabinet-Rutte om toch nieuwe kerncentrales mogelijk te maken, kon deze stilte echter niet doorbreken. Ook voor de geplande herdenkingsbijeenkomsten rond 25 jaar Tjernobyl was nog weinig belangstelling, weet Peer de Rijk.
Door de kernramp in het Japanse Fukushima is dat plotseling anders. Op een door WISE georganiseerde stille tocht in Middelburg op 16 maart kwamen plotseling 350 mensen af. Voor de demonstratie op Dam op zaterdag 16 april wordt op tienduizend mensen gehoopt. Het debat lijkt heropend.
Had het kernenergiedebat in Nederland een nieuwe ramp nodig?
“Ik vind de gebeurtenissen in Japan te ernstig om er op die manier over te praten. Maar ik constateer ook dat het kennelijk zo werkt. We zullen deze kans volop benutten, maar ik ben er niet blij mee.”
Wat zijn de kansen?
“De ramp heeft enorme gevolgen voor de nucleaire industrie. De waarde van bouwbedrijven van kerncentrales op de beurs is gekelderd. Die hadden het al moeilijk, want de winstmarges zijn klein en ze hebben heel weinig projecten. Ook de prijs van uranium is gekelderd waardoor een groot aantal mijnbouwprojecten in Afrika wellicht niet doorgaat. Een zegen voor Afrika, overigens. Laten we de nucleaire industrie nu definitief de nek omdraaien”.
En politiek?
“Er zijn in Europa niet zo gek veel landen met concrete nieuwbouwplannen. Wel werd kernenergie als gevolg van de klimaatdiscussie voor steeds meer mensen en regeringen een acceptabel want ‘duurzaam’ alternatief. Dat is nu plotseling anders. In Duitsland wonnen de Groenen door hun anti-kern-energiestandpunt onlangs de verkiezingen in Baden-Württemberg. Italië zou deze maand een referendum houden over nieuwe kerncentrales. Het zou er aanvankelijk om spannen. Plotseling niet meer, de meeste Italianen zijn tegen.”
De Nederlandse regering geeft nog geen krimp.
“Nee, maar ik kan me niet voorstellen dat het niet gaat schuiven. De moeilijkheid is dat in Nederland, veel meer dan in andere landen, de voor- en tegenstanders in een links en rechts kamp zijn verdeeld. Hierdoor is er nauwelijks een rationeel debat mogelijk. De rechtse meerderheid grijpt gewoon haar kans.”
Maar een nieuwe kerncentrale is economisch toch niet rendabel?
“Voor energiebedrijf Delta wel. De investering is groot, je hebt zo’n 5 à 6 miljard euro nodig. Lenen van de bank is geen optie. Maar Delta vraagt nu een aantal industriële grootverbruikers dit geld gezamenlijk op tafel te leggen. Die krijgen voor 30 of 40 jaar gegarandeerd stroom tegen een vaste lage prijs. Dat is in deze tijd van stijgende energieprijzen en onzekerheid van groot belang, dus die willen wel. Delta verdient er maar een beetje op. Maar 35 jaar lang een beetje is ook best veel.”
Het debat gaat nu vooral over veiligheid. Volgens minister Verhagen is een ramp zoals in Japan hier niet mogelijk.
“Dat is maar gedeeltelijk juist. De kans op een tsunami of aardbeving is inderdaad nihil. Maar in Fukushima viel de koeling uit omdat de stroom wegviel. Dat kan hier ook gebeuren. De meeste incidenten en ongelukken van de afgelopen jaren – waarvan overigens maar een gering aantal de publiciteit haalt – beginnen vaak met een technische storing, maar menselijk ingrijpen bepaalt of het wel of niet goed afloopt. Succes is niet gegarandeerd.”
Horen risico’s niet bij een hoog technologische maatschappij?
“Kernenergie is essentieel anders. Van de meeste industriële processen geniet onze generatie ook het profijt, dan is het reëel dat we de risico’s die daaraan verbonden zitten accepteren. Een ongeluk met een kerncentrale en het kernafval hebben gevolgen voor tientallen generaties na ons. Wij het profijt, zij de gevolgen. Ik vind dat dit niet kan. Het is een moreel-ethische discussie, maar als milieubeweging mag je dat oordeel wel vellen.”
Welke impact had de ramp met de kerncentrale in Tsernobyl destijds?
“We hadden net de brede maatschappelijke discussie over kernenergie achter de rug. De uitkomsten werden min of meer genegeerd, en de angel was uit het verzet. Op 3 mei dat jaar zou de regering de bouw van drie nieuwe kerncentrales aankondigen. Dan ontploft op 26 april de kerncentrale in Tjernobyl en wordt alles totaal anders. Kernenergie is plotseling geen optie meer. De gevolgen waren ook heel direct zichtbaar. Alle koeien moesten op stal, zwangere vrouwen naar binnen en we mochten geen spinazie eten. Japan is verder weg. De gevolgen van de straling die daar nu vrij komt, zullen we pas over 30 jaar in de statistieken terugzien. Ik denk daarom niet dat deze ramp hier dezelfde impact zal hebben.”
Is de anti-antikernenergiebeweging van belang geweest voor Milieudefensie?
“Ja absoluut. De beweging had enorm veel dynamiek en aantrekkingskracht. Milieudefensie is daar goed op ingestapt. Ze heeft heel goed als intermediair kunnen laveren tussen de radikalinski’s en de meer gematigde krachten. Je kunt wel elke dag een blokkade doen, maar je moet dat tenslotte ook in Den Haag laten landen. Dat heeft Milieudefensie toen jarenlang heel goed gedaan. Helaas heeft ze het daarna laten versloffen.”
Maar een nieuwe kerncentrale was voor het aantreden van dit kabinet toch niet reëel?
“Dat klopt, maar door het klimaatdebat is dit al een tijd aan het schuiven. Voorstanders van kernenergie hebben dit aangegrepen. Al in 2000, na de eerste klimaatconferentie in Den Haag, zei de Duitse koepel van kernenergiebedrijven: klimaatverandering is het beste wat ons kon overkomen. Dat hebben ze met verve uitgespeeld.”
Geef een reactie