Duurzaam communiceren: van berichtjes tot brieven

Hoewel de manieren waarop we elkaar bereiken door de eeuwen heen sterk zijn veranderd, is communicatie van alle tijden. Down to Earth bekijkt een vijftal hedendaagse communicatiemiddelen en vraagt zich af: hoe puik zijn onze praatjes voor de planeet?

Berichtjes sturen

De meeste mensen zijn sociale dieren. Volgens het CBS heeft meer dan 95 procent van de Nederlanders boven de 15 jaar wekelijks contact met familie, vrienden of buren en ruim de helft zelfs dagelijks. Een derde van dat contact wordt gelegd via WhatsApp, chat (zoals Messenger) of sms.

Voordelen

Appen en chatten is gratis. Sms’jes worden, behalve in de telefoon zelf, nergens bewaard. Dat scheelt kilometers in ruimte (verdozing). En stroom natuurlijk.

Nadelen

Elke gedeelde scheet op WhatsApp wordt ergens in een datacenter opgeslagen: hoe meer data, hoe meer energie, land en koelwater er nodig is. Sociale druk om te appen is groot: minderen is moeilijk, stoppen welhaast onmogelijk. Sms is niet geschikt voor beeld en het is, hoewel niet meer zo duur als vroeger, niet gratis.

Impact

95 procent van de Nederlandse telefoons is uitgerust met WhatsApp. Een bericht van 0,01 MB stoot ongeveer 2 gram CO2 uit. Wereldwijd worden er dagelijks meer dan 100 miljard appjes verstuurd. Toch is er ook een kleine tegenbeweging. In 2021 gingen er 1 miljard dumbphones over de toonbank, ouderwetse gsm’s waarop je alleen kunt sms’en, en daalde de verkoop van smartphones met ruim 12 procent.

Telefoneren

De telefoon is een uitvinding uit de 19e eeuw. In 1881 wordt er voor het eerst gebeld in Nederland. 100 jaar later heeft elk huishouden een vaste lijn en nog eens 40 daarna is iedereen voorzien van een mobiel. Ongeveer 15 procent van de mensen telefoneert dagelijks.

Voordelen

Bereikbaarheid.

Nadelen

De productie van mobiele telefoons kost veel energie en kostbare grondstoffen, zoals goud en kobalt: de gemiddelde omlooptijd van een smartphone is ongeveer 2(!) jaar.

Impact

Bellen gebeurt steeds meer via het mobiele netwerk. Ook loopt 90 procent van de vaste lijnen in Nederland over het internet. Dataverkeer neemt alleen maar toe. In 2050 is het goed voor meer dan 50 procent van ons energieverbruik. Hoogste tijd voor verduurzaming. Of digitaal consuminderen natuurlijk.

Videobellen

In de vorige eeuw mislukte de introductie van de beeldtelefoon, maar sinds een jaar of 20 is videobellen niet meer weg te denken als communicatiemiddel, zeker de afgelopen 3 jaar. Elkaar zien terwijl je belt komt volgens sommigen het dichtst bij een ontmoeting in persoon.

Voordelen

Hoewel videobellen veel meer energie kost dan gewoon bellen, is het een stuk duurzamer dan met de auto naar een goede vriend aan de andere kant van het land tuffen of in het vliegtuig springen naar je geëmigreerde dochter in Tasmanië.

Nadelen

Maar meestal doe je het natuurlijk allebei. Bellen met beeld slurpt ook op een andere manier energie: verschillende onderzoeken tonen aan dat videobellen een stuk vermoeiender is dan gewoon bellen.

Impact

Een minuut videobellen kost tussen de 5 en 30 MB, afhankelijk van welke app je gebruikt. Bellen zonder beeld bespaart 75 tot 90 procent aan data.

Mailen

Tien procent van de Nederlanders typt wekelijks een mailtje naar familie en/of vrienden.

Voordelen

Geen papier nodig.

Nadelen

Een mail blijft tot in de eeuwigheid bewaard, als je ‘m niet zelf verwijdert.

Impact

Een mail van 1 MB produceert 20 gram CO2. Een jaar lang twintig mails per dag sturen staat gelijk aan duizend gereden autokilometers. Dat komt vooral omdat mails niet opgeruimd worden. Wie wat bewaart heeft wat, geldt hier dus niet. Hup, KonMari’en die inbox!

Brieven schrijven

Het versturen en ontvangen van handgeschreven post wordt steeds zeldzamer, maar uitgestorven is de brief allerminst. Zie het internationale project Postcrossing waar wildvreemden elkaar kaartjes sturen en de documentaire Liefdesbrieven die bol staat van blozende briefminnende jongeren.

Voordelen

Amerikaans onderzoek heeft uitgewezen dat schrijven met de hand goed is voor het geheugen, het leervermogen en het genereren van ideeën. Met het bewaren van traditionele post gaat geen water en land verloren. Nieuw (brief)papier bestaat voor 82 procent uit gerecycled papier en karton.

Nadelen

Het kost tijd.

Impact

Dat mailen sowieso beter is voor de planeet dan het versturen van een brief is een hardnekkig fabeltje dat is ontstaan voordat er rekening werd gehouden met de enorme impact van dataopslag op klimaat en milieu. Hoe dat precies zit met brieven is lastig te bepalen, omdat dat van veel factoren afhankelijk is – transport bijvoorbeeld. Om te verduurzamen heeft PostNLin 2022 de posttrein weer van stal gehaald.