Duitsland demonstreert voor Energiewende

10 mei 2014 – Aan de oevers van de Spree, bij het Berlijnse Hauptbahnof, verzamelde zich vandaag een kleurige menigte demonstranten. “Wir sind der Strom”, wij zijn de stroom, staat er op een van de vele spandoeken. Met de demonstratie roept de Duitse milieubeweging de regering op om de Energiewende niet kapot te maken.

De Energiewende, dat is de Duitse transitie naar een duurzame energievoorziening. Een project misschien wel zo groot als eerder de Duitse eenwording. Duitsland wil af van haar kern- en kolencentrales en stimuleert de groei van hernieuwbare energie. Met groot succes, want inmiddels wordt ruim een kwart van de Duitse elektriciteit duurzaam opgewekt. Alleen al vorig jaar werd er voor 7000 Megawatt aan zonnepanelen bijgeplaatst.
Dat is mede te danken aan het zogenoemde feed-in tarief: de vergoeding voor wie groene stroom aan het net teruglevert. Maar volgens critici wordt de Energiewende te duur. De nieuwe regering Merkel kondigde daarom een hervorming aan. Een wetsvoorstel wordt binnenkort in het parlement behandeld.
Bij BUND, de Duitse zusterorganisatie van Milieudefensie, en andere milieuorganisaties rinkelen de alarmbellen. De Energiewende van onderop dreigt volgens hen met het wetsvoorstel in het slop te geraken.

Jaarlijks maximum

“In het voorstel staat dat de hoeveelheid nieuwe zonne- en windenergie tot een jaarlijks maximum beperkt moet worden”, weet Daniela Setton. Zij is campagneleider Klimaat, Economie en Financiering bij BUND. “Maar zolang de energievoorziening nog niet volledig duurzaam is, is zo’n beperking het laatste wat je moet doen. Hoe meer duurzame energie erbij komt hoe beter. Des te eerder kunnen we de kern- en kolencentrales sluiten.”
De Duitse milieuorganisaties hekelen ook de uitzonderingspositie die grote industrieën met het wetsvoorstel vooralsnog lijken te houden. Zij werden de afgelopen jaren al vrijgesteld van de energieheffing die verder iedereen betaalt, waarmee de Energiewende bekostigd wordt. Om industriële grootverbruikers niet ‘naar het buitenland te jagen’ werden deze ontzien. Later bleken hier onder meer ook golfvelden en bruinkoolmijnen onder te vallen. Niet echt het type industrie dat op slag zijn boeltje pakt.

Tijdrovend

Het gaat BUND en consorten niet alleen om de hoeveelheid hernieuwbare energie, maar ook om de manier waarop deze geproduceerd wordt. “Individuele huishoudens, en de coöperaties waarin zij zich verenigd hebben, zijn tot nu toe de grote investeerders in de Energiewende. Maar volgens de nieuwe regels moet de groene stroom straks verplicht via de beurs verkocht worden. En moeten nieuwe projecten aanbesteed worden.
“Twee maatregelen waarmee je kleine investeerders de das om doet. Voor hen is dat veel te kostbaar en tijdrovend”, legt Setton uit. De hervorming zou zo juist gunstig uitpakken voor de grote energiebedrijven – dezelfde die de afgelopen tijd juist weer meer bruinkool zijn gaan verstoken, omdat het zo lekker goedkoop is. Veel van de spandoeken gaan dan ook over de bruinkool dagbouw. Energiewende of niet, de praktijk is dat er nog steeds moeten dorpen wijken voor de uitbreidende kolenmijnbouw.

“Kolen en atoom, raus uit onze stroom” roepen de betogers dus. Een armada van kano’s, aangevuld met waterfietsen, een enkel opblaasbootje en hier en daar een jacht, houdt op de rivier de Spree een demonstratieve tocht, aangemoedigd vanaf de oevers. Daarna gaat de demonstratie te voet naar het hoofdkwartier van de christen-democratische CDU van Angela Merkel.

Nooit meer Fukushima

De route gaat door het ambassadekwartier, waar bij de Japanse vertegenwoordiging een ouder echtpaar even stilhoudt, terwijl de menigte “Nooit meer Fukushima” roept. Later vertelt de vrouw van het Japanse stel, die anoniem wil blijven omdat ze nog met een visum bezig zijn, dat ze net als de meerderheid van hun landgenoten willen dat ook Japan met kernenergie stopt. Ze zijn die dag speciaal vanuit een naburige stad naar Berlijn gekomen voor de demonstratie. “We willen graag meer te weten komen over hoe je dat doet, zo’n transitie”, vertelt ze de vrouw. Een man die een succesvol zonnepanelenbedrijf bij München runt weet het wel. “Als voor kernenergie en kolencentrales de werkelijke prijs betaald moet worden, dan wordt de Energiewende een fluitje van een cent.” De uitstoot van broeikasgassen en het kernafvalprobleem zitten niet in de electriciteitsprijs verdisconteerd, wil hij maar zeggen.

In het volgende nummer van Down to Earth een achtergrondartikel over de Energiewende en de hervormingsplannen van de overheid.