De waarde van vuilnis

De Indiase hiphopband Dharavi Rocks speelt op instrumenten gemaakt van vuilnis. In de gelijknamige wijk wordt het afval van miljoenenstad Mumbai gerecycled – en daar wordt goed aan verdiend. Toch gaat Dharavi op de schop.

Op trommels, slaginstrumenten, fluiten en drums gemaakt van afgedankte plastic containers en pannendeksels treden de Dharavi Rocks op in het Amsterdamse Vondelpark. Ze doen even Nederland aan voor het jaarlijkse LaLaLand Festival in hippiecentrum Ruigoord. “We zijn hier om de boodschap van recycling en respect voor Moeder ­Aarde over te brengen”, zegt Sairaj ­Methari, een van de zangers van de band.

1 miljard

De Indiase muzikanten zijn geboren en getogen in Dharavi, Mumbai, de grootste sloppenwijk van Azië. Meer dan 1 miljoen mensen wonen er in eenkamerhuisjes hutjemutje bij elkaar. In de smalle steegjes waar het daglicht nauwelijks doordringt zijn 5 duizend bedrijfjes, 15 duizend eenkamerfabriekjes en honderdduizenden vuilnisverwerkers actief. Samen bouwden ze een goudmijn op. Hun informele circulaire economie is goed voor een jaaromzet van 1 miljard euro.

“Misschien moet je eerst arm worden om te leren wat duurzaamheid en tevredenheid is”

Het verhaal van Dharavi Rocks gaat over passie, hoop en inspiratie. “Bijna alles wat aan vuilnis de wijk binnenkomt, zoals vliegtuigonderdelen, kapotte computers en afgedankte mobiele telefoons, wordt gerepareerd en weer verkocht”, legt Sairaj uit. Hij durft te beweren dat je alles wat je koopt nooit meer hoeft weg te gooien omdat het opnieuw gebruikt kan worden. “Wij zijn als band opgericht om je te laten zien dat je van vuilnis zelfs muziek kunt maken. Wij proberen mensen op een creatieve manier uit te leggen dat je met je consumptiegedrag het milieu verpest.”

Duurzaam tevreden

De jonge rapper behoort tot de derde generatie vuilnisrecyclers. Zijn grootouders kwamen decennia geleden vanuit de Indiase oostkust naar Mumbai in de hoop op een betere toekomst voor hun kinderen. De familie van drummer Shailesh Sonawane arriveerde zelfs zeven generaties geleden in Dharavi. Zijn overgrootvader trouwde er in 1884 met zijn overgrootmoeder. Toen was India nog een Britse kolonie, bestond Dharavi grotendeels uit jungle en vestigden zich hier voornamelijk arbeiders om in de fabrieken verderop te werken. Pas na de onafhankelijkheid in 1947 ontwikkelde Dharavi zich tot een sloppenwijk. Inmiddels barst die uit zijn voegen, maar toch komen iedere dag nog nieuwe bewoners op de vuilnisindustrie in de wijk af.

“Jullie halen in het westen je neus op voor je afval omdat het stinkt en smerig is. Maar dat is een vrij bekrompen gedachte”, vindt Sairaj. “We hebben juist een beter leven gekregen door de recycling van afval en dan ga je vuilnis vanzelf waarderen. Jullie komen uit een wereld waarin je koopt, probleemloos je dure spullen weggooit en vervolgens nieuwe dingen aanschaft. Omdat we arm zijn, hebben wij geleerd van niets weer iets te maken en dat te waarderen. Misschien moeten jullie ook eerst arm worden om te leren wat duurzaamheid en tevredenheid is. En om de waarde van vuilnis te begrijpen.”

Zakenvrouw

Drummer Kirti Bhalerao schuift aan bij het gesprek. “Vertel ons over je oma”, oppert Sairaj. Kirti’s oma was de eerste vrouw die werkte op de vuilnisbelt van Mumbai. “Ze is slim en was toen al een zakenvrouw”, vertelt Kirti. “Mijn oma vroeg andere vrouwen ook vuilnis te scheiden en haar aan het einde van de dag alles wat bruikbaar was te brengen. Ze had goed contact met de opkopers van plastic, ijzer en textiel. Zij verkocht voor alle vrouwen het bruikbare vuilnis, betaalden hen hun deel uit en stak de provisie in haar zak. Zo zette ze haar eigen bedrijf op. Ze kon niet lezen en schrijven maar wel erg goed rekenen. Honderden bewoners, vooral vrouwen, heeft ze in dienst.”

De vuilnisverwerking heeft ook sociale vooruitgang gebracht in de wijk. Vrouwen voelen zich steeds meer gesterkt. Doordat ouders beter verdienen, gaan meer kinderen naar school. “Ik ben de eerste generatie van mijn familie die studeert”, vertelt rapper Sairaj. Drummer Kirti zit in de laatste klas van de middelbare school. Haar moeder kon niet eens de lagere school afmaken. Omdat ze niet voor haar moeder op de vuilnisbelt wilde werken, zocht ze een baan als schoonmaakster in een hotel.

Trekpleister

Tot enkele jaren geleden gingen de kinderen naar scholen buiten de wijk. Door de economische groei zijn er in Dharavi zestig lagere scholen en dertien middelbare scholen gekomen. De wijk die vroeger door iedere buitenlander werd gemeden, is nu – ook door de Oscar-winnende film Slumdog Millionaire, over het harde leven in de sloppen – een toeristische trekpleister geworden. “We staan zelfs in de top tien als een van de plekken in Mumbai die je absoluut moet hebben bezocht. We verdienen naast afval en de Dharavi Rocks ook aan slumtoerisme”, lacht Sairaj.

“Ik kom van buiten de sloppen maar wel uit een gezin waar geen geld was voor een drumstel. Als kind trommelde ik op de pannen en potten van mijn moeder”, zegt Vinesh Nair. “Naast de boodschap voor een duurzame samenleving proberen we met onze zelfgemaakte instrumenten uit te leggen dat je niet rijk hoeft te zijn om muziek te maken.” Vinesh is de trainer en een van de muzikanten in de band. Dharavi Rocks heeft volgens hem bewezen over een enorm talent te beschikken. De doorgroei in de band gaat snel. Verschillende bandleden zijn terechtgekomen in Bollywood, of in professionele bands en dansgroepen. Bekende Indiase muzikanten treden samen met ze op waardoor Dharavi Rocks steeds beroemder wordt.

Iedereen zal gek worden

Dharavi heeft in de afgelopen jaren zowel in India als daarbuiten zijn naam gevestigd als recyclingcentrum van het land. “We zijn een stad in een stad geworden, met onze ijzersmeden en winkels waar je van alles tweedehands kunt kopen: computers, telefoons, laptops. We hebben pottenbakkers maar ook IT-consultants die advies aanbieden. Modehuizen als Gucci en Armani en hun rijke klanten weten Dharavi steeds vaker te vinden voor de luxe tassen die hier van de beste kwaliteit leer worden gemaakt. Er wonen in deze arme wijk toch inmiddels verschillende miljonairs”, lacht Sairaj.

Ondanks die enorme economische vooruitgang gaat de wijk binnenkort op de schop. Projectontwikkelaars azen al jaren op de peperdure grond die midden in het zakencentrum van Mumbai ligt. Politieke partijen durfden het jarenlang niet aan om bulldozers op de wijk af te sturen, bang om tijdens de verkiezingen de stem van meer dan een 1 miljoen mensen te verliezen. Maar toen de rijkste man van het land, de biljonair Gautam Adani, naast 50 miljard dollar voor Dharavi ook een plan voor de herhuisvesting van de bewoners op tafel legde, ging het stadsbestuur overstag. De inwoners van Dharavi zijn woedend en bang. “Alleen de mensen die over documenten van hun huis beschikken, krijgen in ruil daarvoor een appartement of zakenruimte. Maar wie beschikt er in een sloppenwijk over eigendomspapieren? De meeste vuilnisophalers zullen zich gaan verspreiden over de stad. Dat betekent het einde van Dharavi”, waarschuwt Vinesh.

“De inwoners van Mumbai zullen gek worden als Dharavi niet meer bestaat, ze zullen omkomen in hun eigen vuil”, voorspelt Sairaj. Jarenlang zamelden de inwoners van de wijk het afval voor niets in, omdat het stadsbestuur weinig aan vuilnisophaal deed. Een ding is zeker: de band blijft bestaan. Alleen bezingen de muzikanten niet langer het nut van recycling, maar vooral waarom Dharavi moet blijven.