Code Rood in de Amsterdamse haven: nee tegen kolen

De fossiele industrie moet worden gestopt. Als de overheid het niet doet, doen we het zelf met burgerlijke ongehoorzaamheid. Met dit idee bezetten 300 actievoerders op zaterdag 24 juni de OBA-kolenoverslag in de Amsterdamse haven. Wat drijft de grotendeels jonge activisten?

Heel ingewikkeld is het niet. Een slootje overspringen, door een gat in het hek kruipen, een stukje door struikgewas, over een balk een brede sloot oversteken en dan sta je op het terrein van OBA Bulk Terminal. Met je schoenen direct in pikzwarte kolenblubber. Het landschap is surrealistisch: zwarte kolenbergen, vier immense kranen, lange transportbanden. In de kranen hebben zich ongeveer 300 in witte overalls gestoken actievoerders van Code Rood verschanst. Ze maken het werk in deze kolenoverslag in de haven van Amsterdam vandaag fysiek onmogelijk. Code Rood wil dat de haven zijn deuren sluit voor olie, benzine en kolen en dat Nederland voorop gaat lopen in de transitie naar een eerlijke en duurzame samenleving. De Amsterdamse haven wil haar poorten pas in 2030 sluiten voor steenkool, en, zo stelt de organisatie: ‘Dat is te laat om klimaatverandering binnen de afgesproken grenzen te houden.’

Veiligheidsschoenen

Met een waterkanon doet OBA Bulk Terminal een halfslachtige poging de activisten van Code Rood tegen te houden als ze het haventerrein op gaan, maar dat haalt niks uit. Een OBA-woordvoerder met een groen hesje maakt er daarna maar het beste van. Hij leidt een groepje journalisten rond. Siemon, staat er op zijn witte helm. Hij maakt zich niet zo druk over de actie, maar maakt zich vooral zorgen om de veiligheid van de actievoerders. “Wij dragen veiligheidsschoenen, ik zie mensen op slippers. De trappen op de kranen zijn door de regen kletsnat. Als je daar uitglijdt, lig je zo 20 meter lager.”

Systeemverandering

Het is somber weer, met een harde wind. Mensen lopen de trappen van de kranen op en af: het is zwaar om boven in de kranen uren in de wind te zitten. Een meisje loopt inderdaad op Birkenstock-slippers door de kolendrab. Een jongeman wringt zijn sokken uit: hij is vanochtend tot aan zijn borst in de sloot terechtgekomen. Overal klinkt getrommel en gezang en regelmatig worden leuzen gescandeerd of wordt een dansje gedaan.

De politiecommandant meldt zich, hij wil overleg met de politiewoordvoerders van de actie. Ook hij maakt zich vooral zorgen om de veiligheid van de activisten. “Mensen lopen ongezekerd de kranen op en af. Als er iemand naar beneden dondert, valt de actie in duigen. En laat ze alsjeblieft niet op de kolenbergen klimmen.”

Ende Gelände

Het idee voor Code Rood is vorig jaar geboren tijdens de actie Ende Gelände in Duitsland. Ongeveer 3500 actievoerders bezetten toen gedurende 48 uur een kolenbedrijf in Lausitz. “Zoiets moeten we in Nederland ook doen, zeiden we tegen elkaar”, zegt Egbert. Hij was een van de Nederlandse deelnemers aan de Duitse actie en is nu een woordvoerder van Code Rood. “Vorig jaar juli zijn we met ongeveer twintig mensen begonnen dit te organiseren.”

Na een aantal actieconferenties is een actieconsensus overeengekomen, waaraan alle deelnemers geacht worden zich te houden. Die komt kort gezegd neer op: geen geweld, niks vernielen, alleen je lichaam gebruiken. De actie moet bovendien voor iedereen fysiek te doen zijn. In groepjes zijn diverse plannen ontwikkeld en gepresenteerd, waarna besloten is de actie in Amsterdam te houden. De Amsterdamse haven is namelijk de grootste benzinehaven ter wereld en de tweede kolenhaven van Europa.

De locatie van het klimaatactiekamp is toegewezen door burgemeester Van der Laan: een groot grasveld op een bedrijventerrein. Twee dagen voor de actie verrezen daar enkele grote tenten voor vergaderingen, vermaak en workshops: geweldloze weerbaarheid, juridische bijstand, ehbo. Op een afgelegen plekje staat de zogeheten Vibes-tent, voor mensen die even rust aan hun hoofd willen.

Het kamp maakt op vrijdag – de dag voor de actie – een opgeruimde, georganiseerde en rustige indruk. Een groep mensen oefent het doorbreken van een linie van beveiligers. Dat levert geen problemen op. Een aantal mensen zit op het gras en spuit het logo van de actie met rode verf op witte overalls. Verderop zit een groepje mensen hooi in zakken te proppen: om eventuele klappen op te vangen. Iets dat gelukkig niet nodig zal blijken te zijn.

Standing Rock

Carmen Mahadew (47) uit Leiden zorgt voor medische ondersteuning tijdens de actie. Vorig jaar stuitte ze tijdens een reis door een aantal Amerikaanse natuurparken bij toeval op informatie over het verzet van de Sioux-indianen tegen de Dakota Access Pipeline in Standing Rock. Terug in Nederland kwam ze erachter dat ING en ABN Amro die pijpleiding medefinancieren. “Ik heb toen met een paar mensen contact gezocht met ING. In december 2016 ben ik twee weken naar Standing Rock geweest als medic. De tijd van de heftige acties was voorbij, maar er werden bij een temperatuur van min 25 graden evengoed waterkanonnen ingezet, en er werd met rubberkogels geschoten.” In januari was ze terug en regelde een gesprek met het ING-management. “Ze waren oprecht geïnteresseerd in mijn ervaringen.” Nadat ING-mensen het gebied zelf hadden bezocht, besloot de bank begin dit jaar zich uit het project terug te trekken. ABN had dat al eerder gedaan. Carmen: “Voor mij is Standing Rock een keerpunt in het fossiele tijdperk.”

Het resultaat van de bezettingsactie: de kolenoverslag ligt de hele dag stil. Siemon van OBA bevestigt dat de actie voor hen niet onverwacht kwam, ook al wisten ze niet of OBA zelf het doelwit zou zijn. Uit voorzorg was de overslag gesloten. Ook uit de Hemwegcentrale kwam op zaterdag geen stoom uit de pijpen.

Bij metrostation Isolatorweg wordt die middag een stuk toegankelijker deel van de actiedag van Code Rood gehouden: een solidariteitsdemonstratie. Zo’n tachtig mensen, onder wie enkele Tweede Kamerleden, trekken naar de kolencentrale Hemweg.

Klimaatbeweging

Niels Jongerius (32) werkt bij het Transnational Institute in Amsterdam, een denktank die dichtbij sociale bewegingen staat. “Het was voor mij geen vraag of ik zou meedoen: als er directe actie wordt georganiseerd in Amsterdam om de fossiele industrie te dwarsbomen, wil ik daar bij zijn.” Dit soort acties zijn belangrijk, zegt Niels. “Als eenling en bezorgde burger kun je de frustratie voelen, maar de kracht om te handelen komt collectief. Zo kunnen we grote bedrijven laten zien: tot hier en niet verder. Bovendien bouw je met dit soort acties de klimaatbeweging uit. Je leert nieuwe mensen kennen, legt dwarsverbanden en je groeit persoonlijk.”

De fossiele industrie, zegt hij, is er een “van dood en verderf: ze vernietigt de vissenkom waarin wij zweven. Hoe lang wil je tegen het glas tikken om te kijken wanneer het breekt? Er valt niet over te onderhandelen: de fossiele industrie moet gestopt.”

De dag voor de actie wist activist Jasper, net als de andere actievoerders, nog niet welk kolen-, olie, of gasbedrijf het doelwit zou zijn. Wel dat het om een illegale actie zou gaan: “We zullen het hek over gaan. Maar we vinden dat dat gerechtvaardigd is: de regering heeft precies twee jaar geleden de Klimaatzaak tegen Urgenda verloren en Nederland bungelt onderaan de Europese lijstjes wat betreft hernieuwbare energie. We willen laten zien dat Nederland gewoon doorgaat met fossiele energie. We kunnen andere keuzes maken, ook in de haven. Als de overheid en de bedrijven niet willen veranderen, moeten wij het heft in hand nemen. Hopelijk is dit het startschot van een grote Nederlandse klimaatbeweging van het kaliber van Ende Gelände.”