De EU overweegt een nieuwe maatregel in te zetten in de strijd tegen biodiversiteitsverlies: biodiversity offsetting, natuurcompensatie dus. Wetenschappers en milieubewegingen vrezen dat deze maatregel een vrijbrief gaat vormen om natuur aan economische ontwikkeling op te offeren. Die vrees is niet ongegrond, zo blijkt.
Welkom in het tijdperk van de zesde massale uitstervingsgolf: soorten verdwijnen met een ongeëvenaarde snelheid, duizend maal sneller dan ooit. Dit keer zijn hiervoor geen vulkanen of kometen verantwoordelijk, maar een diersoort: wij, de mens. Pas recent zijn wij ons van de ernst van de situatie bewust en proberen we het tij te keren. Want ons welzijn hangt volledig af van de staat van onze natuur en de biodiversiteit.
In Europa is de biodiversiteit de laatste eeuwen schrikbarend achteruit gegaan door industrialisering, schaalvergroting in de landbouw en de bevolkingsexplosie. Zo was in 2000 de biodiversiteit in de landen van de Europese Unie met meer dan de helft afgenomen ten opzichte van 1700. Nederland valt de twijfelachtige eer ten deel procentueel de meeste biodiversiteit te hebben verloren binnen de EU; slechts 15 procent van de oorspronkelijke biodiversiteit in ons land heeft de eeuwen van ‘vooruitgang’ overleefd.
Doelen
In 2011 heeft de EU doelen voor de natuur en biodiversiteit in Europa gesteld. Hoofddoel is dat er geen netto verlies van biodiversiteit meer mag optreden. Om de doelstelling niet een lege huls te laten zijn, is er een beleidsmaatregel aan gekoppeld: biodiversity offsetting, in ons land bekend als natuurcompensatie. Als een project, zoals de bouw van huizen in landelijk gebied, zorgt voor een verlies aan biodiversiteit, dan moet die biodiversiteit ergens anders gecompenseerd worden om zo het netto-resultaat op nul uit te laten komen.
Uitverkoop
Naast praktische bezwaren roept het idee zelf veel weerstand op. “Een uitverkoop van de natuur”, noemen NGO’s het. Immers, als je genoeg geld betaalt om nieuwe biodiversiteit te ‘maken’, kun je alle bestaande natuur veranderen in een bouwput. En is een uniek bos, dat al honderden jaren staat, totaal vervangbaar geworden. Natuur als een ‘commodity’, een halfje wit dat je tegen betaling bij de bakker haalt. Zo lijkt het nu te worden.
Campagne tegen natuurcompensatie
Controversieel
Onder natuurbeschermers is het idee dan ook zeer controversieel. “Ik ben doodsbang”, vertelde Ariel Brunner, werkzaam bij Birdlife International. “Offsetting kan zeer eenvoudig een manier worden om biodiversiteit te vernietigen en ontwikkelaars de regels te laten ontlopen”. Jonathan Baillie, van the Zoological society of London, begrijpt wel waar het idee vandaan komt: “We moeten accepteren dat de groei van de wereldbevolking meer economische ontwikkeling met zich meebrengt. Wellicht is het toepasselijk om te compenseren, maar alleen als een laatste toevluchtsoord.”
En dan nog zijn voorbeelden denkbaar waarbij je nooit aan natuurcompensatie zou mogen doen, vinden de meeste natuurbeschermers. Baillie noemde de mogelijke olieboringen in het Werelderfgoedgebied Virunga National Park in de Democratische Republiek Congo: “Hiervoor mag geen compensatie worden toegepast. Er zijn nog veel meer voorbeelden waar compensatie simpelweg geen optie is”.
Een argument voor het idee is dat het een manier kan zijn om geld op te halen voor de bescherming van natuur. Kerry ten Kate, directeur van Business and Biodiversity Offsets Programme (Bbop) geeft aan dat “het een grotere investering in biodiversiteit kan bewerkstelligen, maar dan moet het wel goed gebeuren.”
Vermarkting
De pijn bij NGO’s zit ook bij de ‘vermarkting’ van de natuur. Dat waar evolutie er miljoenen jaren over heeft gedaan om te vormen en te laten overleven, kan de geur van geld in een seconde verwoesten. Nick Dearden, directeur van de World Development Movement, verwoordt het als volgt: “Natuur is een gemeenschappelijk goed waar we allemaal recht op hebben en verantwoordelijk voor zijn. Ze zou op democratische wijze beheerd moeten worden en niet volgens het vrije-markt principe dat de macht bij de bevolking wegneemt en de natuur weggeeft aan degene die het meeste kan betalen”.
Ongerust
Tot nu toe zijn door de EU alleen verkennende onderzoeken gedaan en weten we niet welke vorm dit idee gaat krijgen. Milieubewegingen hebben wel goede redenen zich ongerust te maken.
In Engeland, waar het idee in de pilotfase zit en de eerste projecten met biodiversity offsetting worden uitgevoerd, beschreef de minister van Milieu het idee als volgt: “Offsetting is een veelbelovende mogelijkheid om zowel ons milieu te verbeteren als onze economie te laten groeien”.
Zo wordt het wantrouwen gevoed dat deze plannen zijn bedacht om ontwikkelaars nieuwe gebieden te gunnen. Zorgwekkend is dat in de pilotprojecten daadwerkelijk wordt voorgesteld waardevolle natuurgebieden met behulp van biodiversity offsetting te vervangen, zodat ontwikkelingen kunnen doorgaan.
Zo is er de casus van Smithy Wood, een eeuwenoud bos in de omgeving van Sheffield dat plaats biedt aan vele soorten planten, vogels en vlinders. Nu ligt er een voorstel om op deze plek verschillende voorzieningen aan te leggen, zoals een hotel en winkels die de naastgelegen snelweg bedienen. Hoewel alternatieve locaties voorhanden zijn, wil de ontwikkelaar biodiversity offsetting gebruiken om Smithy Woods te kunnen asfalteren.
Alternatief
Hopelijk ziet de EU biodiversity ofsetting niet als voornaamste oplossing voor de biodiversiteitscrisis. Want dan komen we er niet. Het zou alleen een laatste toevluchtsoord moeten zijn.
Friends of the Earth UK erkent dit en stelt een alternatieve aanpak voor. Biodiversiteit en natuur moeten een prominentere plaats krijgen in het ruimtelijke ordeningsbeleid, waarbij natuurbescherming een prioriteit is en niet op de tweede plaats komt na economische groei. Bij ruimtelijke ontwikkelingen moet duidelijk worden gemaakt hoe het plan bijdraagt aan het bevorderen van de biodiversiteit. En zo concreet dat goed kan worden beoordeeld of die doelstelling wordt gehaald. Pas als geen alternatieve locaties voorhanden zijn en de ontwikkeling echt een maatschappelijk belang heeft, zou natuur mogen worden opgeofferd. En laat die overweging nu zelden grondig worden gemaakt.
Recente reacties