Convergenza

Terwijl ze in Den Haag en Brussel oude politiek recyclen, zijn er in heel Europa tekenen van een revolutie te zien.

Een paar jaar geleden maakte hij nog auto-onderdelen in de GKN-fabriek in Campi Bisenzio, onder de rook van Florence. Nu geeft Dario Salvetti, aanjager van het GKN for Future-initiatief, me een rondleiding door de muisstille fabriek. Sinds 2021 wordt de fabriek bezet door werknemers die haar willen omvormen tot een coöperatie voor duurzame productie.

We ontmoetten Dario tijdens de opnames van The Cost of Growth, de documentaire die ik maakte met Belgische activist Anuna de Wever en filmmaker Thomas Maddens over de prijs van economische groei. Waar ooit onderdelen voor Maserati’s en Ferrari’s werden geproduceerd, wordt nu vergaderd, gedebatteerd en georganiseerd. De machines zwijgen, maar de ruimte leeft en draagt sporen van strijd: spandoeken, flyers, koffiepotten.

“We noemen het convergenza”, zegt Dario. “Het samenkomen van bewegingen. Arbeid, klimaat, vrede: het hoort allemaal bij elkaar.” Die geest van convergentie leeft vandaag opnieuw op in Italië. In havensteden als Genua, Livorno en Triëst weigeren dokwerkers schepen te laden die bijdragen aan de oorlog in Gaza. De dokwerkersvakbond riep samen met andere vakbonden een landelijke staking uit – uit solidariteit. ‘Geen werk voor oorlog’, noemen ze het. Terwijl Europese regeringen zwijgen of wegkijken, nemen zij hun verantwoordelijkheid.

De inmiddels nationale stakingen in Italië deden me denken aan toen Greta Thunberg tijdens de Klimaatmars in 2023 haar microfoon deelde met Palestijnse activisten en ze werd weggeduwd door een Nederlandse demonstrant. Hij riep: “Ik kom hier voor een klimaatdemonstratie, niet voor een politieke mening.” Telkens als de klimaatbeweging meer doet dan ‘het klimaat’, wijzen critici op een noodzaak tot focus. Terwijl in Italië arbeiders hun macht gebruiken om oorlog te stoppen, aarzelen we hier nog bij de vraag of die strijden wel bij elkaar horen.

Solidariteit wordt vanzelfsprekender naarmate je positie kwetsbaarder is

In het hoge noorden zijn ze daar heel zeker over. In Oslo spraken we met Ella en Ida, jonge Sámi-activisten die al jaren protesteren tegen de windturbines in Fosen. Het Noorse Hoog- gerechtshof oordeelde in 2021 dat de windparken hun rechten schonden, maar de turbines draaien nog steeds. Ida vertelde hoe de opbrengsten van Nordic Wind deels naar Israëlische investeerders gaan, en waarom zij als vanzelfsprekend samenwerken met de Palestijnse beweging. “Men zal Sapmi blijven koloniseren en het land blijven vernietigen om kolonisatie en genocide te financieren in Palestina.”

Solidariteit wordt vanzelfsprekender naarmate je positie kwetsbaarder is. Wie de macht van dichtbij ervaart, leert sneller wat ongelijkheid betekent. In Nederland voerden we het debat over de ‘zeven vinkjes’, maar zelden over hoe die vinkjes ons wereldbeeld kleuren. Ook ik begon ooit als klimaatactivist met het hoopvolle geloof dat het klimaatprobleem eenvoudig te ‘repareren’ was, als we maar genoeg mensen wisten te overtuigen. Pas later zag ik hoe bevoorrecht dat perspectief was. De klimaatcrisis is niet één probleem onder vele, maar een spiegel van alles wat is scheefgetrokken: kolonialisme, ongelijkheid, oorlog.

Convergenza hoeft niet te betekenen dat iedereen het over alles eens is. In Servië zagen we hetzelfde principe in actie. De strijd tegen de geplande lithiummijn van Rio Tinto in de Jadar-vallei groeide daar uit tot de grootste volksbeweging sinds de val van Milošević. Linkse studenten en conservatieve dorpsbewoners stonden zij aan zij bij blokkades en marsen. Hun overtuigingen liepen uiteen, maar ze deelden een doel. Geen perfecte eensgezindheid, wel de moed om samen op te lopen en onderweg van elkaar te leren.

De tegenmacht van deze eeuw is radicaal in de oorspronkelijke zin van het woord: tot de wortel gaan. Radicaal samen. Een macht die groeit waar mensen elkaar vasthouden, dwars door verschillen heen. Niet gebaseerd op gelijkheid van ideeën, maar op de bereidheid om het oneens te zijn en tóch verbonden te blijven.