Josh Fox: “Ik zie documentaire als een beschavend medium”

Josh Fox, de maker van ‘Gasland’ was in Nederland, om zijn nieuwste film te presenteren: ‘How to Let Go of the World and Love All the Things Climate Can’t Change’. Een interview over wanhoop, documentaire als actiemiddel en de arrestatie van zijn producer.

 

Fracktivist Josh Fox, maker van het zo invloedrijke Gasland, is in Nederland met zijn nieuwste film How to Let Go of the World and Love All the Things Climate Can’t Change. We spreken met hem over de wanhoop als kracht, de steeds groter wordende invloed van documentaire, en persvrijheid. Vorige week werd de producer van deze film namelijk gearresteerd toen ze een demonstratie tegen een oliepijpleiding in North Dakota filmde.

Gasland is een belangrijke factor geweest in de Nederlandse strijd tegen schaliegas. Mensen die in de buurt woonden van een testlocatie googelden de term en zagen de iconische beelden uit je film van brandbaar kraanwater. Dat wil niemand in zijn achtertuin. Gebeurde dat ook in andere landen?

“We horen dit voortdurend. De film was inderdaad vaak de eerste informatiebron, toch denk ik dat er meer aan de hand was. Gasland en Gasland 2 kwamen tegelijk op met de internationale anti-schaliegasbeweging, omdat de crisis zich op allerlei plekken tegelijkertijd voordeed. Het mooie was dat de grassrootsbewegingen de films oppikten en gebruikten voor hun campagnes. Vandaar dat ik nu ook op toer ben. Mijn films komen voort uit de beweging, dus we organiseren ook grassrootscampagnes rondom vertoningen. Ik ben ermee langs 400 steden geweest waar ik vragen beantwoordde of vertegenwoordigers uit de grassrootsbewegingen heb ontmoet.”

Lang niet alle films hebben zoveel impact als de jouwe, misschien omdat er niet zo’n uitgebreide campagne omheen wordt georganiseerd. Maar de impact van Gasland was enorm. Geloof je in de kracht van documentaire?

“Dit is een interessant moment in de geschiedenis, want documentaire begint steeds meer het nieuws te brengen wat de mainstream media laten liggen. Ik weet niet hoe dat hier is, maar wereldwijd zie je dat de mainstream media in toenemende mate de belangen van de corporaties dienen. En die willen niet dat er over de belangrijkste en meest essentiële verhalen van deze tijd wordt bericht. Als het aan hen lag, was er in de VS geen aandacht geweest voor fracken, Bernie Sanders, het verzet in Standing Rock tegen de oliepijplijn in North Dakota of Black Lives Matter.

Interessant genoeg worden nieuwe en onafhankelijke media hierdoor steeds belangrijker. HBO, Netflix, Facebook en plekken waar virale video’s geplaatst kunnen worden, stimuleren allemaal nieuwe soorten van onafhankelijke journalistiek. Ik vind dat documentaire doet waarin de mainstream media falen. En ze doen dat met veel meer creativiteit en integriteit dan de mainstream media ooit deden. Want als je alleen op zoek bent naar soundbytes en je dan weer verder rent, leer je eigenlijk niets over de mensen die je interviewt. Ik zie documentaire dan ook als een beschavend medium.”

Deia Schlosberg, de producer van je nieuwe film How to Let Go of the World and Love All the Things Climate Can’t Change, werd vorige week gearresteerd in North Dakota, samen met een aantal andere journalisten. Ze waren de demonstraties aan het filmen tegen de aanleg van een oliepijpleiding vlak naast het indianenreservaat Standing Rock. Wat zegt dat volgens jou in het licht van het voorgaande?

“We verzetten ons hier natuurlijk keihard tegen. Dit is een wandaad, maar het is ook onderdeel van een patroon. We zagen dat Amy Goodman, de presentator van Democracy Now!, bij een ander protest in North Dakota werd gearresteerd en beschuldigd van een misdrijf, terwijl ze haar werk deed; verslaan wat er gebeurt. Ook actrice/activist Shailene Woodly werd daar gearresteerd omdat ze aan het livestreamen was op Facebook. De meest heftige aanklachten waren tegen Deia en twee andere verslaggevers. De straffen die ze daarvoor kunnen krijgen, kunnen opgeteld op 45 jaar celstraf uitkomen. Dat is bijna levenslang. Edward Snowden twitterde over Deia: ‘In tegenstelling tot haar hangt mij slechts 30 jaar boven het hoofd.’ Dat is bizar. Hij maakte staatsgeheimen bekend, zij voerde een grondwettelijk beschermde activiteit uit. Journalistiek is een recht en zelfs een plicht.”

Bij dat patroon hoort repressie van de pers, maar ook van demonstraties zelf, klopt dat?

“In North Dakota stellen de oliemaatschappijen en de staat zich inderdaad zo repressief mogelijk op tegen activisten. Ze doen er alles aan om mensen te intimideren. We hebben zelf gehoord dat er drones werden ingezet met traangas. Het is de militarisering van een politiemacht tegen vreedzame protesten en gebedsceremonies van Indianen. Wat mij betreft is dit in lijn met enkele van de meest brute, repressieve regimes uit onze geschiedenis. Het eerste wat die doen, is de pers in de gevangenis gooien. Op dit moment werken conservatieve elementen uit onze regering samen met de fossiele industrie en doen volledig ondemocratische dingen. Er is een definitie voor deze situatie: fascisme. Zeker als het wordt gebruikt tegen inheemse volkeren, zoals in North Dakota.”

 

“Kijk, Deia en ik zijn gewend om risico’s te nemen om onze klimaatverhalen te vertellen, of we nou tot ons middel door de olievervuiling in de Amazone waden, of op de rand van een vulkaan staan te filmen, zoals in mijn nieuwste film. Of als we gewoon over fracken berichten, zoals in Gasland. Want ik heb naar aanleiding van die film doodsbedreigingen gehad. Zelfs mijn moeder is bedreigd. Het is absurd dat het grootste gevaar nu blijkt te komen van ons eigen rechtssysteem. Kijk, als je in de Amazone vogelspinnen en giftige slangen probeert te ontwijken, dan weet je aan welk gevaar je jezelf blootstelt. Maar als je iets doet wat grondwettelijk is beschermd in de VS, dan verwacht je niet dat je daarmee het risico loopt op een bijna levenslange gevangenisstraf.”

De aanklachten tegen Amy Goodman zijn door de rechter ongegrond verklaard. Stelt dat je gerust als je kijkt naar wat Deia te wachten staat?

“In het geval van Amy is er ongelooflijk veel persaandacht geweest, dat heeft die uitspraak zeker beïnvloed. Dat hopen wij ook te organiseren. Deia hoeft pas ergens begin november voor de rechter te verschijnen, dus daar is tijd voor. Ik weet niet precies wat haar kansen zijn. Ze heeft in ieder geval verklaard dat ze geen onderdeel was van het protest, maar het filmde. Ze is aangeklaagd als medeplichtige en samenzweerder.

We doen er echt alles aan, we schrijven persberichten en artikelen en we zijn een petitie gestart. Er is op 23 oktober een enorme bijeenkomst in Los Angeles georganiseerd en we organiseren extra screenings waar we de persvrijheid gaan bespreken.Het materiaal is namelijk ingenomen. Deia heeft het nog steeds niet teruggekregen van de politie.”

Wat denk je, zijn de autoriteiten bang voor het materiaal wat jullie schieten en wordt de manier waarop jullie documentaire inzetten invloedrijker?

“Het is heel interessant. Laten we Standing Rock als voorbeeld nemen. In augustus organiseerden de actrices Shailene Woodly, Rosario Dawson en ik een bijeenkomst voor jongeren uit het Standing Rock-reservaat die van North Dakota naar Washington D.C. waren gelopen om aandacht te vragen voor de pijpleiding die door hun rivier komt. Er waren hoogstens 100 mensen, maar een paar dagen later gingen de eerste video’s viraal. Die kregen miljoenen hits. Vervolgens werd Amy Goodman gearresteerd en haar beelden van de politie die honden op demonstranten afstuurde werd door miljoenen mensen gezien. Allemaal omdat een groepje documentairemakers een slim, nieuw format gebruikten en dat inzetten op internet en social media. Onafhankelijke, korte documentaires van 2, 3 minuten, zoals je ook ziet op sites als Upworthy, Huffington Post, Now This.

Ik gebruikte hetzelfde format bij de Bernie Sanders-campagne toen die mij gevraagd had om de eerste grote speech die Sanders hield over fracking te filmen. De video kreeg 1,5 miljoen views op Facebook. Daarna begon ik korte filmpjes te maken die ik climate interruptions noemde, onder het motto: interrupt climate change before it interrupts you. Die kregen 11 miljoen views op Facebook, zonder dat de mainstream media eraan te pas kwamen. Ik kwam niet op CNN of de andere nieuwszenders. Het blijkt een heel sterk nieuw gereedschap, waar degenen met macht doodsbang voor zijn. De populariteit daarvan komt echt vanuit de mensen zelf.”

Veel mensen uit de klimaatbeweging worden overweldigd door wat ons te wachten staat; eigenlijk is het punt van no return al bereikt en zullen we met de gevolgen van klimaatverandering moeten leren omgaan. In je nieuwste film zegt activist Tim DeChristopher dat hij er niet meer tegen vecht maar de wanhoop gewoon met zich meedraagt. Het gewicht van die wanhoop is ook zijn anker, dat hem door zware tijden sleept. Dat is ook wat jij in de film doormaakt, toch?

“Ja, dat is een heel mooi statement van Tim. Veel campagnes, documentaires en rapporten over het klimaat zijn zo enorm overweldigend dat mensen erdoor dichtslaan en het gevoel hebben dat ze er geen invloed op hebben. Die verlamming is in feite een nieuwe vorm van klimaatontkenning. Veel campagnes gaan over educatie en bewustwording, alsof mensen in actie komen als ze er meer over leren. Maar misschien weten mensen wel te véél. Op dat punt kom ik inderdaad zelf ook in de film: ik voelde een ongelooflijke wanhoop, verdriet en rouw. Wat ik mensen probeer te laten doen, is het toelaten en verwerken van die gevoelens en emoties. Als we onszelf dat toestaan, dan is het plezier en de viering in het actievoeren en handelen een kleine stap. De vraag wordt: wat nu? Wat kan klimaatverandering niet veranderen en waar richten we ons nu op? Gaan we in paniek in een hoekje van de kamer zitten? Nee, laten we op zoek gaan naar de mensen die zichzelf hebben opgeraapt en zijn doorgegaan.”

Een sleutelscène in de film is wanneer je op de Chinese Muur staat met een specialist in hernieuwbare energie, die begint over ‘morele verbeelding’ en we zonnepanelen ook kunnen inzetten om ongelijkheid en armoede op te heffen.

“Dat kun je gewoon niet bedenken! In zekere zin is ze een nerd, maar ze zegt de meest prachtige filosofische dingen. Dat is briljant. We moeten blijven vertrouwen in ons vermogen om de crisis te begrijpen en verwerken. Met deze film sturen we ons vertrouwen de wereld in en dat komt op een overweldigende manier naar ons terug. Dat is wat er gebeurt als je de wanhoop overwint, het is een catharsis. Dat is de belangrijkste boodschap: blijf vechten, maar niet door vast te blijven zitten in je hoofd, dans het eruit met gelijkgestemden. Want ze zijn overal.”