“Luister naar James Hansen, #ganietinberoep”

Als een zwaargewicht als klimaatwetenschapper James Hansen je aanspoort om niet in beroep te gaan tegen het vonnis in de klimaatzaak, hoor je daar als Tweede Kamer naar te luisteren, zegt Rolf Schuttenhelm, wetenschapsjournalist en mede-eiser in de Urgenda klimaatzaak.

Nog 24 uur om ernaar te luisteren: gisteren ontving de Nederlandse politiek een opmerkelijke brief van 20 internationale topwetenschappers. De boodschap klinkt ons bekend: #ganietinberoep – ga niet in beroep tegen het vonnis in de klimaatzaak, maar voer het vonnis uit – en bescherm het dus ook!

Het is een duit in een zak met inmiddels letterlijk tienduizenden soortgelijke statements. De som is absoluut nog indrukwekkender dan de delen. Maar toch willen we deze ene extra duit nog even apart uitlichten. Nee, moeten we deze nog even apart uitlichten.

Natuurlijk omdat over vierentwintig uur – op donderdag 24 september 2015 – de Tweede Kamer eindelijk in debat zal gaan over de klimaatzaak – buitenkans om plaats te nemen op de publieke tribune. Maar vooral ook omdat de brief die gisteren bij Rutte en Asscher op het bureau viel een heel bijzondere hoofdondertekenaar had. Namelijk James Hansen.

Crème de la crème klimaatwetenschap

“[…]gentlemen, thank you very much for being here. Dr. Hansen, if you would start us off, we’d appreciate it.”

Met die woorden werd James Hansen in 1988 aangekondigd om het Amerikaanse Congres toe te spreken over klimaatverandering. Een historisch moment, voor zowel de wetenschap als de politiek.

Hansen, zes jaar eerder begonnen als hoofd van NASA’s Goddard Institute for Space Studies, presenteerde op die dag in het epicentrum van de Amerikaanse politiek drie bikkelharde conclusies – die tot de dag van vandaag en nog veel verder naar de toekomst zullen doorechoën:

Hansen, natuurkundige, wiskundige, sterrenkundige en anno 2015 onbetwist ’s werelds meest invloedrijke klimatoloog, stond nog maar aan het begin van zijn carrière. Als hoofd van NASA’s belangrijkste laboratorium voor de bestudering van onze eigen planeet, ontwikkelde hij een satellietdataset voor temperatuurwaarnemingen van het aardoppervlak en de oceanen. Alhoewel elk internationaal gerenommeerd klimaatinstituut inmiddels wel een eigen meetreeks heeft, geldt deze ‘NASA GISS’ als de crème de la crème van klimaatgrafieken. Als iemand met autoriteit kan spreken over de waargenomen trend van mondiale opwarming, is het Hansen. Des te specialer dat deze man er voor kiest zich op dit belangrijke moment tot de Nederlandse politiek te richten.

Ondertussen in Nederland

Maar hoe gaat de Nederlandse politiek eigenlijk met wetenschappelijke autoriteit om? Is daar wel respect voor? Wij zijn het land waar een Kamerlid van de grootste fractie enkele jaren terug nog op de voorpagina van de Telegraaf voorstelde om het KNMI op te heffen, omdat het klimaatonderzoek het liberale partijprogramma nog in diskrediet kon brengen. Die gerichte politieke aanval op het KNMI tekent de Republikeinse praktijken die in de 21e eeuw ook de Nederlandse politiek zijn ingeslopen. Wetenschap als ‘ook maar een mening’ – van de tafel te vegen als het botst met doctrines, geloven, of banaal winstbejag. Uiterst gevaarlijk.

Gelukkig hebben we in Nederland een scheiding der machten. Gelukkig hebben we de Trias Politica. Gelukkig hebben we een organisatie als Urgenda – die daar gebruik van heeft gemaakt, de klimaatzaak heeft aangespannen, en ook mij de kans heeft geboden mede-eiser te worden, om mijn eigen Staat te wijzen op zijn zorgplicht.

#Ganietinberoep – maar ga in cassatie!

Samen met Hansen, sloten gisteren 19 internationale juridische en klimatologische experts zich aan bij de brede oproep naar aanvankelijk het Nederlandse kabinet en inmiddels de voltallige Tweede Kamer om niet in beroep te gaan. Niet alleen omdat het vonnis uitgevoerd moet worden – en daarbij grote haast bestaat, er resteren minder dan vijf jaar(!) – maar óók omdat de inhoud van het vonnis veiliggesteld moet worden – dat wil zeggen de opgelegde emissiereductie.

Want we weten hoe weinig politieke beloften in Nederland waard zijn – waar de waan van de dag immer vrijelijk mag regeren. Zo zouden we twee kabinetten terug (Balkenende, 2008) onze uitstoot tussen 1990 en 2020 nog met 30 procent reduceren, een ambitie die onder Rutte en het SER-akkoord moeiteloos is gehalveerd.

Wij willen een nieuw commitment dus graag in steen gebeiteld. En dat kan heel eenvoudig – ook als je zonodig wilt doorprocederen: laat de beroepstermijn één dag verstrijken, en kies voor cassatie in belang der wet – zoals ook voorgesteld door Urgenda (PDF).

De juridische kwestie kan dan snel en goedkoop worden afgehandeld, terwijl we als land eindelijk zekerheid krijgen dat er daadwerkelijk beleid komt, al is het nog steeds gericht op het absolute wetenschappelijke minimum – zo beklemtoonde ook de rechter. Met dit vonnis wordt Nederland van Europese hekkensluiter slechts middenmoot – echte koplopers (zoals Duitsland en Denemarken) gaan voor 40 procent reductie in 2020.

Nooit eerder was een hashtag zo lang trending

Inmiddels is de ga-niet-in-beroep-hashtag letterlijk door tienduizenden gebruikt, in allerlei vormen, van tweets, tot ingezonden brieven, tot videoboodschappen – gericht aan Mark Rutte, Diederik Samsom, VVD, PvdA, de hele Nederlandse politiek. Ook gisteren, 22 september, was #ganietinberoep opnieuw trending. Dat was die ook de dag na het vonnis al. Voor wat het waard is by far de best scorende groene hashtag die ons kikkerland ooit heeft meegemaakt – in the history of instrumental measurements, zou Hansen eraan toevoegen.

Maar als na maanden online vuurwerk uiteindelijk óók Hansen nog eens zeer gericht ‘ga niet in beroep’ zegt (Dear Prime Minister Rutte and Vice Prime Minister Asscher, zo opent zijn brief) , behoor je alsnog even extra stil te staan. En daadwerkelijk te luisteren. Als voltallige Tweede Kamer. En nog wat specifieker: als Tweede Kamer-fractie van de Partij van de Arbeid. Want iedereen weet dat alleen zij het verschil kunnen maken, naast een zeer welwillende oppositie van onder andere D66, Christenunie, Groenlinks, Partij voor de Dieren en SP.

Luisteren en heroverwegen. Tégen eerder beklonken kabinetsdealtjes in durven stemmen. Of dat niet durven. Wetend dat ook de PvdA-jongeren op de publieke tribune toekijken – en dat die er afgelopen zaterdag in zijn geslaagd om de PvdA-leden een eigen #ganietinberoep-motie te laten aannemen(!) Hoe dun wordt het draagvlak voor de partijtop, als je de jeugd de toekomst ontzegt. Een zuivere gewetenskwestie kan ook nog wel eens grote politieke gevolgen hebben.

Stilstaan en luisteren. Vierentwintig uur voordat ook in de Nederlandse politiek geschiedenis geschreven kan worden.

Een ster door verdienste, vooral als grootvader

Hansen heeft niet stilgezeten sinds zijn Congressional testimony. Tot 2013 was hij hoofd van NASA. Zijn wetenschappelijke publicaties staan aan de basis van berekeningen voor ‘veilige grenswaarden’ in de atmosfeer, en vormen de inspiratie voor het internationaal zeer invloedrijke klimaatnetwerk 350.org.

In zijn boek Storms of My Grandchildren uit 2009 licht Hansen de werkelijke risico’s van klimaatverandering voor de mensheid en de Aardse biodiversiteit verder toe – en maakt hij glashelder duidelijk dat stoppen met fossiele brandstoffen noodzaak is, in een strijd die niet alleen wetenschappelijk is, maar ook moreel. Als de fossiele sector niet zélf stopt en de politiek haar blijft beschermen, zullen wij fossiel moeten stoppen. Zélfs in ‘civil disobedience‘ verrichtte Hansen kopwerk, die zich bewust bij kolencentrales en het Witte Huis liet arresteren – temidden van Amerikaanse klimaatactivisten.

Niet voor niets werd er voor niemand zo hard gejuicht door de miljoenen bij de People’s Climate March in New York, als voor deze rustige en bescheiden klimatoloog – een ster door verdienste.

Inmiddels is de 74-jarige Amerikaan professor aan de faculteit voor aard- en milieuwetenschappen van Columbia Universiteit – waar hij de armslag heeft om verder in de diepte te gaan met paleoklimaatonderzoek. Ook op dat vlak is Hansen inmiddels dé mondiale autoriteit. Zijn laatste publicatie is 2 maanden oud en zond opnieuw een schokgolf door de wetenschappelijke gemeenschap. Samen met 15 collega’s deed Hansen onderzoek naar andere ‘interglacialen’ waaruit bleek dat met name de ijskap van Antarctica waarschijnlijk veel gevoeliger is voor opwarming dan modellen tot nog toe suggereerden. Onder een nieuwe evenwichtsstaat van 2 graden opwarming (waar we onder huidige emissiedoelen voor de klimaattop in Parijs vér overheen gaan), zal de wereld volgens Hansen nog deze eeuw al met meerdere meters zeespiegelstijging te maken kunnen hebben. En daarna nog véél meer.

Nee, zeedijken bouwen heeft écht geen zin meer, als je er volledige rivieren overheen moet pompen, terwijl je daarvoor geen fossiele energie meer ter beschikking hebt – voor wie gelijk in termen van adaptatie denkt – de eerste reflex van de modale Nederlandse politicus.

Geschiedenis schrijven

Donderdag 24 september 2015. Morgen. Dan mogen de leden van de Nederlandse Tweede Kamer zich in gedachte verplaatsen naar 23 juni 1988, in het Capitool in Washington. En daarmee naar hun geweten, hun verantwoordelijkheden die voortkomen uit het verleden en rijken tot in de verre toekomst.

Wat Churchill voor een vrij Europa was, is Hansen voor een leefbare planeet. De onmisbare rots in de branding, aan het begin van een strijd die waarschijnlijk nog deze hele eeuw zal duren – en waarvan we niet weten of we ‘m überhaupt zullen winnen. Hansen is de man die als eerste de rug recht hield, toen dat nog het allermoeilijkst was.

In 2015 is dat een stuk eenvoudiger. Je hoeft alleen maar vóór een common-sense-motie te stemmen, tijdens het Kamerdebat over de klimaatzaak. Ga niet in beroep. Ga desnoods in cassatie. Maar ga NIET in beroep. Zegt James Hansen.

Wij zullen toezien wie er wel, en wie er niet naar luisteren. En die uitkomst niet vergeten. Want ook in ons kleine Nederland wordt soms geschiedenis geschreven. For better or worse.