Gaat schiphol door fijnstof alsnog op slot?

Eind vorig jaar bleek uit onderzoek van TNO dat het vliegverkeer op Schiphol leidt tot verhoogde concentraties ultrafijnstof in de woongebieden rondom de luchthaven. Gaat Schiphol alsnog op slot?

December vorig jaar publicerde TNO een onderzoek waaruit blijkt dat vliegverkeer op Schiphol leidt tot verhoogde concentraties ultrafijnstof in gebieden rondom de luchthaven. Dit wordt vooral veroorzaakt door opstijgende vliegtuigen die onvoorstelbaar veel kleine deeltjes uitstoten, aangeduid als ultrafijnstof. Dat zijn deeltjes met een doorsnede kleiner dan 0,1 µm (100 nanometer), Kleiner dan fijnstof (tot 2,5 µm).

De hoeveelheid ultrafijnstof die vliegtuigen tijdens opstijgen uitstoten komt per seconde overeen met die van 1 miljoen (rijdende) vrachtwagens. Volgens TNO zijn de de concentraties ultrafijnstof in de woongebieden in de directe omgeving van Schiphol tot een factor 5 hoger dan de basis concentratie in de regio. Vooral Amstelveen en Amsterdam hebben veel last van de vervuiling van Schiphol, maar afhankelijk van de windrichting hebben ook andere omliggende gemeenten, zoals Badhoevedorp en Hoofddorp, af en toe te maken met fors verhoogde concentraties ultrafijnstof door Schiphol. Om goed te kunnen meten hoever de fijnstof reik wordt het meetnet nu uitgebreid.

Gezondheidsrisico’s

Ultrafijnstof vormt een reele bedreiging voor de gezondheid omdat de deeltjes zo klein zijn dat ze tot diep in de longblaasjes doordringen en van daaruit de bloedbaan bereiken. Via het bloed kunnen ze in het gehele lichaam terechtkomen en ontstekingen en zenuwirritatie, wat weer kan leiden tot longziekten en hart- en vaatziekten.

Door internationale experts is een schatting gemaakt van de relatie tussen blootstelling aan ultrafijne deeltjes en verkorting van de levensduur. Berekeningen lieten een gemiddeld verlies aan levensverwachting zien voor mensen die benedenwinds van Schiphol (gebieden met hoge concentraties) wonen in de orde van enkele maanden tot een jaar. Naast vervroegde sterfte zullen deze mensen ook tijdens hun leven meer en ernstiger gezondheidsklachten ervaren.

Kamevragen

Deze gegevens leidden tot mondelinge Kamervragen aan staatssecretaris Mansveld (Milieu): of de conclusies die uit het TNO onderzoek zijn getrokken juist zijn en welke maatregelen zij daarop gaat nemen. Mansveld zegde extra onderzoek toe om de juistheid van deze conclusies te kunnen vaststellen maar ze bleek niet bereid om de groei van het vliegverkeer vanaf Schiphol te bevriezen totdat de resultaten van dat vervolgonderzoek bekend zijn. Ze zal ook kijken naar onderzoek dat op Europees niveau plaatsvindt en zal eventuele aanbevelingen opvolgen.

Verder onderzoek

Rond luchthaven Schiphol komen extra metingen naar de concentraties ultrafijnstof die vliegtuigen uitstoten. Daarnaast gaat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in kaart brengen wat er wereldwijd bekend is over gezondheidsrisico’s voor omwonenden van vliegvelden. Tot op heden heeft wetenschappelijk onderzoek nog niet rechtstreeks aangetoond dat er gezondheidsrisico’s zijn voor omwonenden van vliegvelden, maar er zijn sterke aanwijzingen dat luchtvervuiling voor steeds meer gezondheidsproblemen zorgt, zoals hart- en vaatziekten, ademhalingsproblemen en kanker.

De eerste resultaten van het RIVM-onderzoek worden voor de zomer verwacht, mogelijk leidt dit tot verder vervolgonderzoek. Inmiddels hebben ook omwonenden van Eindhoven Airport hun zorgen geuit. Zij willen dat ook daar metingen worden uitgevoerd.

Onvolledige verbranding

Ultrafijnstof is een gevolg van het gegeven dat straalmotoren bij lage snelheid (en dus lage inlaatdruk in de straalmotor) een onvolledige verbranding hebben. Precies de situatie die zich voordoet tijdens het op snelheid brengen en opstijgen van het vliegtuig. Pas bij hoge snelheid (en inlaatdruk) ontstaat een vollediger verbranding en neemt de hoeveelheid fijnstof af.

Door de slechte verbranding worden zeer kleine roet (koolstof) deeltjes geproduceerd, het primaire fijnstof. Ook kunnen (oa.) zwavel- en stikstofverbindingen die bij verbranding ontstaan zich hechten aan de roetdeeltjes (secundair fijnstof).

Productie van ultrafijnstof is inherent aan de werking van een straalmotor, waardoor er niet zo veel oplossingsrichtingen te bedenken zijn. Men zou andere soorten koolwaterstoffen als brandstof kunnen gebruiken waardoor minder ultrafijnstof (roet) wordt geproducererd, maar dit lijkt niet zo’n kansrrijke richting. Andere brandstof (met inder kool, meer waterstof) gebruiken is  niet zo simpel te realiseren en de vraag is of het veel effect heeft. De huidige vliegtuig brandstof (kerosine) wordt niet ontzwaveld; door ontzwaveling (die de brandstof duurder maakt) zou iets gewonnen kunnen worden (secundair fijnstof) maar de overbrande kooldeeltjes (primair fijnstof) zullen blijven.

Minder vluchten

We kunnen vaststellen dat er (tenminste voorlopig) geen technische oplossing is voor de vermindering van het gezondheidsbedreigende ultrafijnstof dat straalmotoren uitstoten en dat vooral bij opstijgen en (in geringere mate bij landen) wordt geproduceerd. Het vliegtuig MOET vaart maken (hoge acceleratie) en veroorzaakt precies dan de ergste vervuiling. De oplossing is uitsluitend te vinden in een beperking van het AANTAL vliegbewegingen van en naar Schiphol.
De conclusie is dat bij de vaststelling van een reel gezondheidsrisico en lagere levensverwachting er geen andere oplossing te vinden is dan een beperking van het aantal vliegbewegingen op Schiphol. Verder uitbreiding van Schiphol is dan ondenkbaar. Durft de politiek dat aan?