Help Nederland van het aardgas af

Groningse aardbevingen, de klimaatcrisis, of de dreiging dat of Oekraïne of Rusland de gaskraan dicht draait. Er zijn heel veel redenen om harder in te zetten op het besparen van aardgas. Het goede nieuws is dat het kan. Wij presenteren alvast zes maatregelen die direct kunnen worden ingevoerd. Maar gaat het hiermee snel genoeg? Of zijn er nog andere, betere maatregelen mogelijk? Dat willen we graag van jullie weten. Denk en praat mee.

Het snel en fors besparen van aardgas gaat niet zonder slag of stoot. Er zijn geen silverbullets, geen pijnloze oplossingen. Maar wat werkt wel? Het begint allemaal met het stellen van een beleidsdoel. Zet een target. Spreek af dat we bijvoorbeeld 5 procent aardgas per jaar gaan besparen. Welke maartregelen moet Nederland dan nemen? Wij zetten er alvast zes op een rij. Maar we horen graag of jullie aanvullende of betere maatregelen weten. Reageer onderaan dit artikel of stuur een mail maar de redactie van Down to Earth

1. Gasvrije gebouwen

De helft van ons aardgas wordt gebruikt om gebouwen te verwarmen. Woonhuizen, kantoren, fabriekshallen, zwembaden. Het goede nieuws is, dat hoeft helemaal niet meer.

Zo is een aantal woningbouwcorporaties en bouwbedrijven in het Stroomversnellersprogramma bezig om tussen nu en 2020 100 duizend huurhuizen energieneutraal te maken en daar bovenop nog eens jaarlijks 50 duizend  koopwoningen. Er zit letterlijk geen gasaansluiting meer in deze huizen. Gas is vervangen door een nieuwe isolerende schil op het huis aan te brengen, zonnecellen en zonnecollectors, en slimme installaties.

Het plan sluit aan bij het Energieakkoord. Daar is afgesproken dat er 300 duizend gebouwen beter geïsoleerd zullen worden. Vreemd is wel dat iedereen zich concentreert op woningen. Er is veel meer winst te behalen in bestaande overheidsgebouwen, kantoren, fabrieken, schoolgebouwen, ziekenhuizen en zwembaden. Daar wordt een enorme hoeveelheid aardgas verspild aan slecht afgeregelde installaties, enkel glas en onverschillig personeel.

Enkele bouwbedrijven zijn in dit gat in de markt gesprongen door instellingen en bedrijven aan te bieden het onderhoud en de energierekening over te nemen en te verdienen aan energiebesparing. Ook hier zijn enkele koplopers bezig om met dezelfde technieken energieneutrale gebouwen neer te zetten.

Een aanscherping van het Energieakkoord zou zeker helpen om de achterblijvers een duwtje de goede kant op te geven. Net als het weer van stal halen van verplichte energielabels voor gebouwen en verplicht energieneutraal maken van nieuwbouw.

2. Gasvrije tuinbouw

Een klasse apart in energiegebruik zijn tuinbouwkassen. De glastuinbouw gebruikt in Nederland 4 procent van alle aardgas. Zowel voor warmte, als voor zelf opgewekte stroom en de productie van CO2 waarmee de groei van planten wordt aangejaagd. Ook hier geldt, dat hoeft niet.

De tuinbouwers zouden zelfs graag overschakelen op wat anders, omdat de gasprijs de afgelopen tien jaar zo hard is gestegen dat veel tuinbouwers het water aan de lippen staat.Dat is direct het probleem. Overschakelen is duur. Het betaalt zich op termijn dubbel en dwars uit, maar geld om te investeren is er amper.

Toch zijn er nu al enkele energieproducerende kassen. Kassen die overtollige warmte in de zomer ondergronds opslaan en in de winter gebruiken en genoeg over houden voor het leveren van warmte aan woonwijken of bedrijven in de buurt. En kassen zouden – gebruikmakend van de technologie uit de aardgas sector – over kunnen stappen op geothermie.

Daarvoor is echter overheidssteun nodig. Een revolving fund dat de risico’s en financiële lasten van een overstap draagbaarder maakt. Zo is een geothermieboring riskant, als er per ongeluk olie of aardgas wordt aangeboord moet de put gesloten worden. Het zo goed als gasvrij maken van de tuinbouwsector is haalbaar, maar vraagt een collectieve aanpak en overheidsgaranties.

3. Een Energiewende

Duurzame energie zoals windmolens en zonnepanelen zijn bezig met een opmars, overal in Europa. En nergens zo hard als in Denemarken en Duitsland. Zo hard zelfs dat de energiebedrijven die hadden gegokt op grote centrales op aardgas, steenkool of uranium vrezen voor hun voortbestaan.

Het zijn nu vooral de gascentrales die stilstaan of op een laag pitje branden. Aardgas is de duur. Het kopiëren van succesvol Deens en Duits beleid om die omslag te kunnen maken is daarbij cruciaal, hier in Nederland en in andere Europese landen. Tot nu toe wordt dat tegen gehouden of alleen halfslachtig ingevoerd.

Overigens gaan de technische ontwikkelingen hard. Veel harder dan iedereen had verwacht. De kostprijs van energie uit zonnepanelen en windmolens daalt sterk, en we zitten dichtbij een doorbraak op het gebied van energieopslag. Dan wel in de vorm van kunstmatig gemaakt aardgas, opgewekt met CO2 en elektriciteit, dan wel in de vorm van accu’s. Zodra dat kan wordt het voor veel gebruikers goedkoper om zelf energie op te wekken dan om het in te kopen. Simpelweg omdat je over eigen opgewekte energie geen belasting betaald.

De hardnekkige weerstand tegen windmolens baart wel zorgen. Begrijpelijk, hoe je het ook went of keert, ze geven overlast. Maar wie weet dat zelfs een klein type windmolen gelijk staat aan 4400 zonnepanelen snapt dat we niet zonder windmolens kunnen voorlopig. En bij windmolens is het hoe groter hoe beter.

Het is daarom belangrijk dat milieuorganisaties zich vierkant achter windenergie op land scharen, en dat buurtbewoners inspraak krijgen en mee profiteren van windparken in hun achtertuin. Liever een windmolen in mijn tuin dan Russisch gas in mijn keuken, om maar eens een beroemde protestleus te recyclen.

4. Dwing de energie-intensieve industrie tot energiebesparing

Al twintig jaar weten VNO-NCW en grote energie-intensieve bedrijven als DSM, Akzo Nobel, Hoogovens en Shell te voorkomen dat ze verplicht worden nu echt iets te doen aan energiebesparing. En dat is in veel gevallen aardgas. Ze krijgen extra goedkoop gas en hoeven daarover amper belasting te betalen. Deze bedrijven chanteren de politiek met het dreigement dat elke maatregel die hen geld kost kan leiden tot het sluiten van fabrieken en massaontslagen. Gevolg:  al jarenlange vrijblijvende afspraken met de industrie met plechtige beloftes iets te doen, en geen enkel resultaat.

Ook binnen het Energieakkoord ontspringen ze de dans. Het zou onverstandig zijn deze bedrijven weg te jagen naar landen waar klimaatbeleid onbestaand is, maar we zullen ook het verlies van enkele van die bedrijven moeten accepteren.

Met de vondst van de Groningense gasbel kwam de energie-intensieve industrie naar Nederland. We hebben havens, en goedkoop gas. Nu dat goedkope gas bijna op is, vervalt een van de twee vestigingsvoorwaarden. Dat betekent dat sommige van die bedrijven zullen vertrekken. Jammer, maar laten we ons daar op voorbereiden. In plaats van ze koste wat kost hier te willen houden en verrast te zijn over de volgende Aldel of Thermos, verouderde bedrijven die genekt werden door de stijgende gasprijs.

Voor veel bedrijven kan en moet het anders. Door bijvoorbeeld de verplichting investeringen die binnen 5 jaar financieel uit kunnen per direct uit te voeren. En door de gigantische belastingvoordelen te koppelen aan harde besparingstargets. Geen 2 procent energiebesparing per jaar? Dan geen belastingkorting.

5. Schroef de productie van biogas op

Er wordt nog ontzettend veel methaan, oftewel aardgas, verspild. Het komt vrij uit mest, rioolslib of GFT. We kunnen de productie van biogas vervijfvoudigen. En waar biogas wordt opgewekt wordt het nu vaak direct omgezet in stroom. En dat is jammer want we kunnen het biogas een betere bestemming geven, daar waar alternatieven voor aardgas minder snel voorhanden zijn.

Er is een voorzichtig begin gemaakt met het mengen van biogas in het gewone gasnetwerk. Secuur werk, want de kwaliteit van het gas is niet altijd hetzelfde, en dat is wel een vereiste. Daarmee zouden we ruim twee miljard van de veertig miljard kuub aardgas die we gebruiken vergroenen. Ook hier is het een kwestie van regelgeving gladstrijken en biogasproducenten de zekerheid geven dat hun investeringen uit kunnen. En besluiten al het GFT en bermgras dat gemeentes ophalen de bestemming biogas te geven. Op termijn kan deze stroom van duurzaam, decentraal gas aangevuld worden met Power-To-Gas, kunstmatig aardgas dat wordt gemaakt uit overtollige stroom van bijvoorbeeld een windpark en CO2. Dit maakt de opslag van elektriciteit goedkoop, en dan snijdt het mes aan twee kanten.

6. Duurzaam ruilen voor gas

Zijn we er dan? Nee. Onze afhankelijkheid van aardgas gaat niet zonder slag of stoot. We zullen nog heel lang van aardgas gebruik moeten maken. Zeker als we alle kolencentrales willen sluiten. Gelukkig wordt er niet alleen in Europa veel aardgas verkwist, maar ook in Rusland en Algerije, onze voornaamste gasleveranciers. De Algerijnen hebben daarom besloten te gaan investeren in zonne-energie. Vanuit de simpele redenering dat uitgespaard gas in eigen land verkocht kan worden aan Europa en meer oplevert.

Wat als we er een ruil van maken? Wij investeren in zonne-energie in Algerije, of isolatie van gebouwen in Rusland, en krijgen daar aardgas voor terug? Daarmee helpen we ook die landen de overstap te maken naar duurzame energie.
Maak je jezelf daarmee niet afhankelijk van deze landen? Ja, maar dat zijn we al. En juist deze landen helpen verduurzamen doet ook iet aan de resource curse . De afhankelijkheid van fossiele brandstofexport gaat vaak samen met corruptie en repressieve regimes. Aardgas en olie zijn makkelijk te monopoliseren. Decentrale duurzame energie werkt vaak democratiserend.

Denk en praat mee

Wij denken dat we met bovenstaande maatregelen jaarlijks  5 procent aardgas gaan besparen. Of dat genoeg is, weten we niet. Wat we wel weten is, hoe eerder we stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen, hoe beter dat is. We horen dus graag of jullie aanvullende of betere maatregelen weten. Reageer onderaan dit artikel of stuur een mail maar de redactie van Down to Earth. Wij zullen alle bruikbare suggesties en tips in een volgend artikel verwerken.