Hoe komen we uit deze crisis? Herman Wijffels geeft tips aan de formateurs in het pamflet ‘Formeren is vooruitzien’ en Jan Rotmans schets de oplossingen van onderop in ‘In het oog van de orkaan’.
Gaat het Rutte en Samson lukken om tijdens de formatie het geneuzel over cijfers en percentages te ontstijgen en met een inspirerende lange termijn visie op een duurzaam Nederland te komen? De kans is klein. Samsom is zijn wilde Greenpeace-haren al een tijdje kwijt en Rutte’s pleidooi voor een groene liberale koers blijkt een jeugdzonde.
Toch is volgens oud-informateur Herman Wijffels zo’n lange termijnvisie hard nodig. De huidige economische crisis is een uiting van een diepere crisis in onze westerse maatschappijen. Deze kenmerkt zich volgens hem door ‘verbroken verbindingen’, tussen mens onderlingen, maar vooral tussen mens en natuur. Het herstellen van deze band met de natuur moet de kern zijn van het nieuwe regeringsbeleid. In het pamflet Formeren is vooruitzien doet hij daarvoor 21 concrete en minder concrete aanbevelingen. Behartigenswaardig, maar waarschijnlijk aan dovemansoren gericht.
Bovendien is de crisis dieper en ingrijpender dan ex-bankier en CDA-man Wijffels durft te denken. Het op fossiele brandstoffen draaiende kapitalisme met haar hiërarchische, centralistische en op efficiency gerichte systemen is compleet failliet, zo betoogt transitiegoeroe Jan Rotmans in In het oog van de orkaan. De huidige financiële crisis is slechts een voorbode van de veel ingrijpender ecologische en sociale crises die zich de komende jaren aandienen. Vervelend voor de mensen, maar een zegen voor het systeem want dat heeft crises nodig om de ‘verbroken verbindingen’ – daar zijn ze weer – te herstellen. Dit herstel kan echter wel tien tot twintig jaar duren, maar door slim te ‘sturen’ en ‘schakelen’ kan de transitie sneller en minder pijnlijk verlopen. De transitiekunde kan ons daarbij helpen.
Inspirerend zijn de hoofdstukken over de transities in verschillende maatschappelijke sectoren. Rotmans benoemt de problemen, trekt lessen uit experimenten en laat zien hoe weerbarstig de tegenstand kan zijn. Want elke transitie kent winnaars en verliezers. Waar Wijffels aan deze machtsvraag voorbij gaat, staat Rotmans er uitvoerig bij stil. De ‘oude machten’ zullen zich niet zomaar gewonnen geven en proberen de noodzakelijke transities te frustreren. Daarom is voor een succesvolle transitie een inspirerende en faciliterende nationale overheid noodzakelijk.
Voorlopig valt er van deze overheid volgens Rotmans weinig te verwachten, van het stroperige geïnstitutionaliseerde middenveld – inclusief de huidige milieubeweging – evenmin. Op lokaal en regionaal niveau wordt echter door burgers in nieuwe verbanden, druk en bij vlagen succesvol, geëxperimenteerd met nieuwe vormen van gezondheidszorg, voedselvoorziening, wonen en duurzame energie. De verandering komt van onderop, nog niet uit Den Haag.
Geef een reactie