Wat is energiezekerheid? Betekent dat dat er áltijd stroom uit het stopcontact komt? Of betekent dat dat je levensstijl matcht met het energieaanbod? Lowtech laat ons nadenken over wat er gebeurt als de stroom uitvalt.
Tijdens de oliecrisis in de jaren 1970 stokte de toevoer van olie naar westerse landen. Daarmee kwam de samenleving letterlijk tot stilstand. Sindsdien is het garanderen van de energiebevoorrading een belangrijk onderdeel geworden van het energiebeleid. We willen ‘energiezekerheid’ – en dan gaat het niet langer alleen om olie, maar ook om gas, elektriciteit en daaraan gekoppeld zelfs data. Allemaal infrastructuur die essentieel is geworden voor het dagelijks functioneren van een industriële samenleving.
Betrouwbaarheid
Van het concept ‘energiezekerheid’ bestaan meer dan veertig verschillende definities. Die hebben allemaal één ding gemeen: het aanbod moet altijd tegemoetkomen aan de vraag. Onderbrekingen in de toevoer van elektriciteit, gas, olie, of data worden niet getolereerd. Zo heeft het Nederlandse stroomnetwerk een ‘betrouwbaarheid’ van 99,995 procent. Dat komt neer op een stroomuitval van een half uur per klant per jaar.
Maar deze opvatting van energiezekerheid is problematisch. Alle energie-infrastructuur is (grotendeels) gebaseerd op fossiele brandstoffen, waarvan de voorraden beperkt zijn. Op lange termijn is het garanderen van de leveringszekerheid dus gedoemd te mislukken, want straks is alles op. Hernieuwbare energiebronnen hebben dat probleem niet, en zijn bovendien beter bestand tegen ongelukken en sabotage. Maar ze passen niet in het huidige concept van energiezekerheid, want zonne-energie en windenergie zijn niet altijd voorradig.
Vraag en aanbod
Het grootste probleem met onze huidige visie op energiezekerheid is dat alle aandacht gericht is op het verzekeren van het aanbod, terwijl de vraag naar energie ongemoeid wordt gelaten. Maar hoe afhankelijker een samenleving is van elektriciteit, hoe kwetsbaarder ze wordt voor stroomonderbrekingen. Daarbij beïnvloedt de betrouwbaarheid van de infrastructuur mede het energieverbruik. Het is precies omdát industriële samenlevingen over een betrouwbaar stroomnetwerk beschikken, dat het dagelijks leven zo afhankelijk is geworden van elektriciteit. Vaardigheden en technologie om dagelijkse handelingen te verrichten zónder stroom zijn langzamerhand verdwenen.
Veerkracht
Dit brengt ons tot een enigszins merkwaardige conclusie: om de energiezekerheid – voor de lange termijn – te verhogen, moet de elektriciteitsinfrastructuur minder betrouwbaar worden. Omdat mensen dan worden aangemoedigd om een minder energie-intensieve levensstijl aan te meten.
Die dynamiek is goed te zien bij autonome zonne-installaties. Die zijn niet gekoppeld aan het net, de opgewekte elektriciteit wordt lokaal opgeslagen in batterijen. In deze systemen wordt meestal een compromis gezocht tussen de economische kosten en de betrouwbaarheid. Dat betekent dat de gebruikers aanvaarden dat er een aantal dagen per jaar een stroomtekort is.
Volgens de huidige definities van energiezekerheid zijn deze systemen een mislukking. Maar uit onderzoek blijkt dat mensen met autonome zonne-installaties veel minder elektriciteit verbruiken en hun consumptie aan het weer en de seizoenen aanpassen. Een nuttigere definitie van energiezekerheid houdt dus ook rekening met het stimuleren van de veerkracht van de samenleving.
Beeld: U.S. Air Force photo/Senior Airman Tristin English.
Recente reacties