“Het is nog nooit zo belangrijk geweest het milieu te beschermen – en het was ook niet eerder zo dodelijk.” Dat concludeert onderzoeksorganisatie Global Witness in haar nieuwe rapport. Conflicten over milieuvervuiling en landgebruik spelen vooral rond houtkap, mijnbouw en grootschalige landbouw.
Het aantal moorden op milieuactivisten en landrechtenverdedigers is het afgelopen decennium extreem toegenomen. In 2012 waren dat er drie keer zoveel als in de tien voorgaande jaren. “En ongetwijfeld waren er nog veel meer zaken dan die wij gevonden hebben”, vermoeden de onderzoekers van het rapport Deadly Environment. The dramatic rise in killings of envrionmental and land defenders. Global Witness wijdt het stijgende aantal moorden aan de toegenomen concurrentie om grondstoffen en land.
Brazilië
De organisatie telde 908 moorden in de periode 2002 en 2013. Daarvoor werden in slechts tien gevallen daders opgespoord en veroordeeld. “De straffeloosheid voedt het geweld”, zegt Isolete Wichinieski van de Braziliaanse beweging Commisão Pastoral da Terra dan ook.
Brazilië, in juni gastheer van het WK voetbal, is met 448 doden veruit het gevaarlijkste land voor milieuactivisten, gevolgd door Honduras (109), de Filipijnen (67), Peru (58), Colombia (52) en Mexico (40). De onderzoekers merken op dat vooral in Afrika en Azië veel moorden waarschijnlijk helemaal niet aan het licht komen. Gedegen veldonderzoek zou de Afrikaanse en Aziatische lacunes kunnen verhelpen.
Veiligheidstroepen
Conflicten over milieuvervuiling en landgebruik spelen vooral rond houtkap, mijnbouw en grootschalige landbouw. Bevolkingsgroepen worden niet betrokken bij beslissingen, en wanneer ze zich verzetten tegen projecten die hun leefomgeving aantasten, krijgen ze te maken met geweld en repressie. Juist degenen die geacht worden de bevolking te beschermen maken zich vaak schuldig aan bedreiging van de activisten. Veiligheidstroepen van de staat, niet zelden in samenwerking met bedrijven en grondbezitters, laten zich weinig gelegen liggen aan het recht op vrije, geïnformeerde instemming vooraf (free, prior and informed consent), zoals dat in het internationale recht is vastgelegd.
Global Witness merkt op dat de verantwoordelijkheid voor een dodelijke aanslag zelden bij de schutter alleen ligt. Achter deze misdaden zitten vaak complexe en geheimzinnige netwerken van gevestigde belangen, stellen de onderzoekers.
Geringe kennis
Volgens de VN-rapporteur voor mensenrechtenverdedigers, Margaret Sekaggya, is weinig kennis van hun rechten en hoe die uit te oefenen één van de oorzaken van de kwetsbare positie van landrechtenverdedigers. Zij signaleert ook schaarse middelen en geringe organisationele capaciteit bij groepen die van hun land verdreven dreigen te worden. De geïsoleerde, verafgelegen locaties van hun strijd dragen bij aan hun blootstelling aan repercussies., Niet voor niets roept John Knox, door de VN aangesteld als expert op het gebied van mensenrechten en milieu, de internationale gemeenschap op om deze mensen beter te beschermen tegen het geweld en de intimidatie waarmee ze te maken krijgen.
Aanbevelingen
Global Witness roept overheden, bedrijven en NGOs op om deze mensenrechtenverdedigers beter te beschermen, en dat ook op een gecoördineerde manier te doen. Want daar waar er wèl aandacht is voor bedreigingen, beperkt die zich vaak tot individuele zaken.
Bedrijven moeten niet alleen in eigen huis de rechten van milieu- en landverdedigers respecteren, maar ook zorgen dat leveranciers en onderaannemers in hun hele productieketen dat doen. Naast het nemen van deze zogenoemde ketenverantwoordelijkheid moeten bedrijven niet in gemilitariseerde gebieden opereren, en geen bewakingsfirma’s inhuren waartegen serieuze verdenkingen van mensenrechtenschendingen bestaan.
Overheden moeten onmiddellijk onafhankelijk onderzoek instellen naar de onopgeloste moorden, zorgen dat de nabestaanden niet aan hun lot worden overgelaten, en werk maken van het recht op vrije en geïnformeerde instemming van de lokale bevolking voordat een project op hun land wordt uitgevoerd.
Recente reacties