In beweging komen per briefpost

Een beter milieu, waar begin je? Bij de grote vervuilers, natuurlijk. Maar je kunt ook zelf aan de bak! Heb je geen idee (meer) hoe? Kijk de kunst af bij iemand anders! Doe-het-groener Hilde Wijnen doet mee met How to start a movement, een brievenproject voor het klimaat.

Kunstenaar en onderzoeker Merel Smitt bedacht het brievenproject How to start a movement, waarin ze maatschappelijke vraagstukken aankaart. Samen met het Humanistisch Verbond maakte ze een klimaateditie. Maximaal honderd mensen ontvangen op precies dezelfde dagen veertien enveloppen met exact dezelfde inhoud. Ruim 3 weken lang gaan ze met het materiaal aan de slag. Aan het eind ervan ontmoeten deelnemers en maker elkaar op een slotevenement.

Hoe het begon

Ik krijg de tip van een vriendin: een kunstklimaatproject, hoe leuk is dat! Nou, tof natuurlijk, maar heb ik daar wel tijd voor en is het niet eng om me over te geven aan de wilde plannen van iemand anders? Via een video maak ik kennis met het vrolijke hoofd van Merel, die duidelijk veel zin heeft om mij een paar wonderlijke weken te bezorgen. Het project gaat over het versterken van je relatie met de aarde en vergt tijd en commitment, vertelt Merel, en is erg geschikt voor mensen die houden van op onderzoek gaan en nieuwe dingen ontdekken. 

De vriendin, een avontuurlijk type, is meteen om. Ik, kat-uit-de-boomkijker, volg schoorvoetend, hoewel het idee me van top tot teen aanspreekt en ik me nu al verheug op de eerste brief in de bus.

Voor de zekerheid vraag ik, voor ik me definitief aanmeld, per mail aan Merel of How to start a movement ook geschikt is voor helden op sokken. Ze antwoordt als een speer: ja, er is écht ruimte om het op je eigen manier te doen en bij het slotmoment is gedacht aan ieders behoeften.

Oké, go! 

Een week later is het zover. We trappen af met een digitale ontmoeting en op dezelfde dag piept de eerste envelop door de brievenbus: een prachtexemplaar met stickers en stempels en een grote handgeschreven 1. Erin vind ik onder andere de spelregels voor de komende 3 weken (mijn favoriet: er zijn geen regels).

De volgende dag krijg ik een brief vol klimaatkunst, fragmenten uit filosofische teksten en linkjes naar performances. Door kennis te maken met verschillende kunstenaars en ze aan elkaar te weven (ze komen tenslotte samen in één envelop), voel ik mij, zittend in mijn eentje op de bank, onderdeel worden van een groter geheel.

De beide enveloppen laten me zachtjes landen in de movement. Ze bevatten genoeg aanknopingspunten voor mensen die staan te trappelen en de uitstellers en bangeriken kunnen nog een keertje extra ademhalen. 

Op dag 3 wordt me voor het eerst gevraagd een interactie aan te gaan met mijn omgeving en de dagen erop volgen meer missies in de buitenwereld. Volbreng ik die allemaal? Ehm, nee. Dat ligt deels aan mijn niet te evenaren talent voor het uitstellen van dingen, maar ook aan de waan van de dag. Na zeven enveloppen begint mijn drukste werkweek van het jaar en stapelt de ongeopende post zich op de keukentafel op.

Pas een week voor het slotevenement heb ik tijd om de tweede helft van de brieven te lezen. De inhoud van elke envelop is anders en bovendien geheim voor niet-deelnemers, maar ik kan wel verklappen dat alles met zó veel aandacht en oog voor detail gemaakt is dat het voelt alsof ik jarig ben! Ik aanvaard mijn cadeautjes, gooi mijn scrupules overboord en dompel me dankbaar onder. En wanneer ik dat doe, gebeurt er iets: ik stap uit de haast die er altijd is en maak contact met mezelf, de ruimte en de tijd, die een zee is als je erin duikt in plaats van er op de toppen van je tenen overheen te scheren.

Moven met Merel

Op het slotevenement zijn zo’n dertig mensen afgekomen, voornamelijk vrouwen. Het is de eerste keer dat we elkaar ontmoeten, afgezien van de digitale aftrap. Het is een divers gezelschap; voor de een is dit project de eerste stap in de klimaatbeweging, anderen hebben al hun halve leven linkse hobby’s. Er volgt een middag waarin met elkaar gepraat wordt over ieders belevenissen, we eten een plantaardige lunch en we maken met elkaar een laatste envelop met inhoud.

Wat een werk zit er in dit project! Hoe doet Merel het? En waarom? “Eigenlijk zou iedereen dit moeten doen: de tijd nemen en uitzoeken waar je voor staat. Mensen denken altijd in termen van rendement”, vertelt ze. “Verandering moet meetbaar zijn en tot verbetering of een oplossing leiden. Aan deze manier van denken kun je iets veranderen. Ik hou er sterk rekening mee dat het niet gaat lukken om het klimaat te redden, maar in de tijd dat je er bent op deze wereld, kun je wél je verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen omdat je wil dat er iets verandert, maar ook, en vooral, omdat je het nodig hebt als mens. Voor mij gaat dit project over verbindingen maken. We zijn allemaal levende wezens en organismen en we maken samen deel uit van de wereld.” 

Zo is dat. Toch snel ik de volgende dag weer door. En de dag erna. En die daarna. Is er dan niets veranderd? Jawel. De movement heeft een zaadje geplant, een kleine koppige wens tot actie die nog een vorm moet vinden. En ik ben niet de enige die dat voelt. Een week later krijg ik een mail van een mede-mover: er komt een nieuwe bijeenkomst voor mensen die niet willen stoppen met moven én de opdrachten af willen maken. Ha! Nieuwe ronde, nieuwe kansen: ik ga ervoor!