Bij de term ‘conflictmineralen’ werd tot nu toe voornamelijk gedacht aan tin, tantalum, tungsten (wolfraam) en goud afkomstig uit Oost-Congo, maar het blijkt dat tientallen mineralen in verband kunnen worden gebracht met huidige conflicten in Azië, Latijns-Amerika, en Afrika. De Europese Unie staart zich echter blind op de vier genoemde mineralen bij het formuleren van wetgeving. SOMO pleit voor een ambitieuzer Europees wetsvoorstel.
De ouderwetse gloeilamp, de mobiele telefoon, het colablikje. Zomaar een paar voorbeelden van producten die wij hier in Nederland kunnen kopen, maar waarmee we mogelijk bijdragen aan mensenrechtenschendingen in conflictgebieden. In Azië, Afrika en Latijns-Amerika vormen de (zeldzame) mineralen die in deze producten verwerkt zitten een bron van inkomsten voor bijvoorbeeld drugsbendes en terroristische groeperingen. Of ze vormen de inzet van een strijd tussen overheid en afscheidingsbewegingen.
Niet bindend
Om deze reden hebben de VN en de EU een aantal richtlijnen uitgevaardigd voor het gebruik van deze mineralen. Onder meer de European Convention on Human Rights verplicht de Europese lidstaten zich ervan te verzekeren dat bedrijven die binnen hun grenzen opereren niet bijdragen aan conflicten en mensenrechtenschendingen. De VN benoemen ook dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat hun beleid effectief dergelijke praktijken voorkomt.
Bedrijven moeten gepaste zorgvuldigheid (‘due diligence’) betrachten, zodat ze bij het zakendoen geen bijdrage aan conflicten leveren. Deze richtlijnen zijn echter nog niet vastgelegd in bindende Europese wetgeving.
Dodd Frank Act
In de VS is in 2010 de Dodd Frank Act van kracht geworden die eisen stelt aan Amerikaanse bedrijven die in de Democratische Republiek Congo (DRC) en omliggende landen mineralen halen. Het gaat hier specifiek om de 3TG mineralen, te weten tantalum, tungsten (wolfraam), tin en goud. Bedrijven die weten of vermoeden dat hun mineralen uit de DRC of een omliggend land komen, zijn genoodzaakt aan te tonen dat rebellengroepen niet van deze handel profiteren.
De Dodd Frank Act was een belangrijke eerste stap om het gebruik van conflictmineralen door Amerikaanse bedrijven te beperken. Echter, de wet heeft de banden tussen Amerikaanse bedrijven en mineralen uit conflictgebieden zeker niet helemaal kunnen verbreken: daarvoor is de geografische reikwijdte en het aantal betrokken mineralen – slechts vier – te beperkt.
EU loopt achter
Hoewel de Dodd Frank Act geen wondermiddel blijkt, is er voor Europese bedrijven tot op heden geen enkele bindende regelgeving. Algemeen wordt aangenomen dat Europese bedrijven hun aandeel in conflictmineralen onder de loep nemen, maar uit onderzoek van SOMO blijkt dit niet zo te zijn. In het rapport is te lezen dat “de grote meerderheid van bedrijven […] niet het principe van gepaste zorgvuldigheid toepassen bij hun aandeel in conflictmineralen.”
In maart 2014 kwam de Europese Commissie met een voorstel voor regelgeving die “helpt de financiering te beperken van gewapende groeperingen en veiligheidsmachten in conflictgebieden […]”. Het voorstel bestaat uit een vrijwillig mechanisme voor importeurs van 3TG en hun ertsen om hun toeleveringsketen transparant te maken en de financiering van conflicten te voorkomen.
Dat kan veel beter
Hoewel een stap in de goede richting, is de stap niet groot genoeg. Zowel investeerders als ngo’s zoals SOMO zien graag dat het voorstel op één lijn komt met de regelgeving in de VS: dat het verplicht wordt om aan te tonen waar de mineralen vandaan komen en dat elk Europees bedrijf met 3TG in de productieketen die verplichting heeft.
Veel Europese bedrijven waarbij mineralen ergens in de productieketen terugkomen, importeren namelijk geen ruwe grondstoffen, maar verwerkte producten. Tegenwoordig zijn veel producten ‘Made in China’ en dat geldt evengoed voor de producten die door de industrie worden gebruikt. Conflictmineralen worden verwerkt in allerlei producten die de Europese industrie wel importeert, zoals auto’s, treinen, sieraden, batterijen en telefoons. SOMO pleit ervoor dat ook eindgebruikers hun verantwoordelijkheid nemen en dat het wetsvoorstel dus alle bedrijven omvat die conflictmineralen in hun keten kunnen aantreffen.
Tientallen conflictmineralen
SOMO roept de EU bovendien op om ook andere mineralen dan 3TG in de wetgeving op te nemen. Het zijn namelijk niet de enige mineralen die aan conflicten kunnen bijdragen. Uit onderzoek van SOMO blijkt dat in 17 landen sprake is van geldstromen uit het winnen van mineralen – andere dan 3TG – die aan gewelddadige groeperingen gelieerd kunnen worden. Voorbeelden zijn koper uit Peru, diamanten uit Brazilië, nikkel uit Colombia en jade uit Myanmar.
Een ander voorbeeld is Mexico, waar mensenrechtenschendingen door overheden en drugskartels helaas aan de orde van de dag zijn. Drugskartels worden hier gelinkt aan het illegaal delven en exporteren van ijzererts naar China. Sterker nog, ijzererts is de voornaamste bron van inkomsten geworden voor het Knights Templar-drugskartel uit het westen van Mexico.
Zo blijkt dat door het voorstel te beperken tot de 3TG-mineralen een heleboel geldstromen die gewelddadige groeperingen bevloeien buiten schot blijven. Volgens Gisela ten Kate van SOMO moet het wetsvoorstel worden aangepast , wil het daadwerkelijk effect creëren: “Het is een slap voorstel. Nederland kan het voorstel nu nog bijsturen naar meer grondstoffen, échte ketenverantwoordelijkheid en minder vrijblijvendheid. En niet erop vertrouwen dat bedrijven dit zelf wel oplossen.”
Recente reacties