Een nieuwe regenboog

Onlangs kreeg ik een uitnodiging voor een weekend in de Schoorlse Duinen. Daar kwamen radicale christelijke jongeren bijeen – zo noemden ze zichzelf. En terecht, want velen van hen bleken hardcore activisten voor Extinction Rebellion, de Palestijnse zaak, lhbtq+-rechten, enzovoort. Ze kenden elkaar van het actievoeren en vonden het tijd eens door te praten over hoe die praktijk nu samenhing met hun geloof.

De jongeren kwamen uit alle hoeken van de kerken: rooms-katholiek, doopsgezind, orthodox protestant of oecumenisch. In beide werelden, die van activisten en die van kerkgangers, voelen ze zich soms een vreemde eend in de bijt. Op verschillende manieren wordt in beide contexten de relatie tussen demonstreren en geloven ter discussie gesteld. Daarover wilden ze het hebben tijdens het weekend: hoe hangt hun praktijk als activisten samen met hun geloof?

Ik was als een van de ‘oudjes’ uit de vorige eeuw gevraagd om input te komen geven. Mijn verhaal over een conferentie over kerk, racisme en kolonialisme, die al bijna 40 jaar geleden plaatsvond op precies deze plek: Dopersduin in Schoorl, verraste de jongeren. Net als elke generatie voor hen dachten ze dat deze thema’s door hen waren ontdekt. Ik was op mijn beurt blij verrast dat ze met hun bijeenkomst het hardnekkige (en helaas vaak terechte) beeld tegenspraken dat christenen eerder tegenstanders dan bondgenoten zijn in de strijd voor gerechtigheid, vrede en een leefbaar klimaat.

De relatie tussen verzet tegen onrecht en het christendom, is zo oud als het christendom zelf

Wij kwamen destijds in Schoorl bijeen met zwarte theologen uit Zuid-Afrika, en ik leerde mijn eerste confronterende lessen over racisme en kolonialisme. De inspiratie die ik van hen ontving, hoopte ik door te geven aan de jongeren: de relatie tussen verzet tegen onrecht en christendom is zo oud als het christendom zelf. Door de eeuwen heen is er altijd een radicale onderstroom voor gerechtigheid en vrede geweest. Velen vergeten dit, omdat het lot van deze christenen vaak op dat van Jezus leek, die door de politieke en religieuze machthebbers werd geëxecuteerd op een wijze die toen gebruikelijk was voor slaven: aan een kruis. Precies 500 jaar geleden, eind mei 1525, moest Thomas Münzer zijn keuze voor de horige en hongerige boeren, opgestaan tegen de adel en de Roomse kerk, met de dood bekopen. Eeuwen later gold in 1968 hetzelfde voor Martin Luther King en in 1980 voor Oscar Romero. Tijdens de apartheid werd Steve Biko, een zwarte christelijke activist die zich inzette voor de Black Conciousness Movement tegen het racistische regime in Zuid-Afrika, opgepakt, gemarteld en vermoord. Veel anonieme vrouwen en mannen deelden hetzelfde lot.

De slogan van de reformator Thomas Münzer was Omnia sunt Communia, een verwijzing naar de teksten die vertellen hoe de eerste christenen alles wat zij hadden met elkaar deelden. Het symbool van zijn mystiek-politieke beweging was – jawel! – de regenboog. Deze verwees wat Münzer betreft naar Gods trouw aan allen die zich inzetten voor een rechtvaardige wereld. Münzer stierf toen zijn boerenbeweging verraden werd, maar zijn geloof in een radicaal andere wereld inspireerde een hele nieuwe beweging: de radicale dopers. Het is geen toeval dat de jongeren juist op Dopersduin welkom werden geheten. De radicale onderstroom van het christendom duikt steeds weer op, omdat de inzet van deze door Jezus geïnspireerde mensen niet vergeten wordt. Omdat zij steeds weer nieuwe groepen voorzien van een kritische houding ten opzichte van de gevestigde wereld, van bevlogen dromen over een andere wereld, waar iedereen genoeg heeft en welkom is. Groepen die gemeenschappen opbouwen, en door hun handelen, vieren en denken deze radicale gedachtes opnieuw vormgeven met de vragen van nu.

De regenboog staat nog steeds voor Gods verbond met deze wereld, net zoals hij staat voor het omarmen van de veelkleurigheid van die wereld. De radicale christelijke jongeren staan in een traditie van hoop en verzet. En ze zijn nog maar net begonnen.