Guerrilla grafting, heet het, en in de Verenigde Staten is het heel populair. Stiekem bomen enten: een vorm van ongehoorzaam tuinieren om bomen in de publieke ruimte fruit te laten dragen.

Zelfvoorzienend leven is helemaal hot in de VS. Op de 13e Biënnale van Venetië staat het hele Amerikaanse architectuurpaviljoen in het teken van design-initiatieven uit deze beweging. Een van deze initiatieven is Guerrilla Grafters, een club clandestiene boomkwekers die fruitdragende takken ent op bomen in publieke plaatsen. Enten (in het Engels ‘grafting‘) is een manier om takken van één boomsoort te laten groeien op de stam van een andere, daaraan verwante boomsoort.

In veel Amerikaanse steden is gebrek aan gezond voedsel een groot probleem. Fast food is er in overvloed, maar verse groenten en fruit zijn zeldzaam. Veel mensen telen daarom hun eigen groenten en fruit. En mede dankzij de economische crisis die over het land raast groeit de do-it -yourself-beweging snel.

In San Francisco probeerde de 41-jarige Tara Hui de gemeente te motiveren om fruitbomen in de straten te planten. Hiermee zouden mensen meer toegang tot vers fruit hebben en makkelijker in contact komen met tuinieren.

Maar de gemeente ging niet serieus op haar voorstel in. Op openbare bijeenkomsten kreeg ze te horen dat haar idee zweverig en “niet realistisch” was. In beleidstermen zijn fruitbomen vooral een bron van overlast. Als je wilt eten ga je maar gewoon naar de Burger King, net als iedereen. Hui liet het er niet bij zitten. Toen een stichting haar straat vol plantte met bomen van het geslacht prunus, begon ze vruchtdragende pruimtakken uit haar tuin op de bomen in de straat te enten. Puur om te bewijzen dat het kon. Ze keeg bijval van andere amateurkwekers en een beweging was geboren.

Inmiddels enten Guerrilla Grafters door heel San Francisco fruitbomen. En in andere steden begint het ook op te komen. Er wordt een database van alle fruitbomen bijgehouden en gezorgd dat mensen uit de buurt deze bomen verzorgen. Hiermee heeft Hui het “niet realistisch”-argument effectief getackeld. Uit de praktijk blijkt namelijk dat er dankzij dit initiatief niet alleen meer fruitdragende bomen voorkomen in het straatbeeld, maar ook dat de lokale gemeenschap meer betrokken raakt bij het openbare groen.

Bouwen aan natuurbeleving

Het Nederlandse stadslandschap is niet anders ontworpen dan het Amerikaanse. Thomas van Slobbe, tevens columnist voor Down to Earth, maakt zich al jaren hard voor eetbare natuur in de stad. Uit zijn onderzoek blijkt dat veel stedelingen die niet zo veel met de natuur hebben, zich vaak wel tot eetbare of speelbare natuur aangetrokken voelen. “Natuur heeft waarde op zichzelf en staat dus niet alleen ten dienste van de mens. Maar veel stadsnatuur heeft nauwelijks ecologische waarde. Ik denk dat het dan handig is dat we stadsnatuur zo inrichten dat het de betrokkenheid bij de natuur vergroot. Klimbomen en fruitbomen blijken dat te doen.”

Opvallend veel allochtonen zeggen de geur van fruitbloesem te waarderen, omdat het hen aan hun jeugd herinnert. Het verbindt de plek waar ze geboren zijn met de plek waar ze nu wonen. “En dat geldt ook voor veel autochtonen die van het platteland naar de stad verhuizen.”

Ideaal dus, fruitbomen in de stad. Maar tegelijkertijd is er een enorme beweging van autobezitters die zich verzetten tegen bomen, uit angst dat er dingen op hun auto vallen of dat zij hun parkeerplaats verliezen. Gemeentes kiezen dan voor een compromis, en planten vervolgens saaie bomen die zorgvuldig zijn geselecteerd op hun onvermogen om eetbaar fruit te leveren of dienst te doen als speeltuig.

Appels groeien er genoeg, maar wel wilde. Erg zuur, keihard en klein. Verder staan Nederlandse steden vol met vruchtloze, heftig roze bloeiende prunus-soorten. Kersen, pruimen en perziken zijn ook prunussen. Niet populair bij de gemeentelijke groenvoorziening, maar met handigheid kun je ze zelf in het straatbeeld introduceren. Guerilla grafting kan dus ook in Nederland.

Doe het zelf

Hoe kun je fruitdragende takken ervan overtuigen dat ze willen groeien op bomen in jouw straat? Daar is even wat handigheid en kennis voor nodig. Je kunt niet zomaar een tak van een fruitsoort op een willekeurige boomsoort enten. De ene ent groeit beter dan de andere. Of een ent slaagt hangt van heel veel factoren af. Eigenlijk zit er niets anders op dan het proefondervindelijk uit te proberen.

Bij het geslacht prunus, zijn er bijvoorbeeld eindeloze discussies tussen kwekers welke varianten het beste op elkaar aansluiten. Een abrikoos (prunus armeniaca) en een pruim (prunus domestica) gaan bijvoorbeeld moeilijk samen. Maar als je er een stuk van een andere prunus tussen zet werkt het weer wel. Peer en appel zijn ook niet altijd de beste vrienden, maar soms lukt het om ze allebei aan dezelfde boom te krijgen. Op een lijsterbes (sorbus aucuparia) kun je vrij gemakkelijk een appel enten. En dat terwijl de appel (malus domestica) een totaal andere soort uit een ander geslacht is.

Enten is een trucje dat je even door moet krijgen, maar waar je veel plezier van kunt hebben. Op internet en in tuinhandboeken zijn goede handleidingen te vinden. Guerilla grafting is simpele, maar doeltreffende manier om te laten zien dat stadsnatuur meer kan zijn dan saaie boompjes en bordjes ‘verboden op het gras te lopen’. Wie weet blijken zelfs hardnekkige automobilisten ergens wel een groen hartje te hebben.